آسیب‌های سوختگی یکی از علل مهم مرگ‌ومیر در جهان است.
سوختگی ضایعه دردناکی است که درنتیجه تماس یا نزدیکی بدن با یک منبع حرارتی ایجاد می‌شود.
سوختگی با آسیب شدید پوستی مشخص می‌شود و در موارد حادتر به اندام‌های داخلی نیز آسیب می‌رساند. این عارضه در تماس با مایعات داغ (مانند آب جوش، چایی، قهوه، برگشتن ظروف حاوی مواد داغ روی بدن)، بخار داغ، شعله آتش، تماس با فلزات و مواد جامد داغ، برق‌گرفتگی، صاعقه، انفجار گازهای مشتعل، تماس با مواد شیمیایی و تشعشع و آفتاب‌سوختگی رخ می‌دهد.
بیشترین آمار سوختگی مربوط به کودکان زیر 6 سال است.
شایع‌ترین علل سوختگی:
- در اطفال زیر 3 سال آب جوش و غذای داغ
- سنین کودکی تا نوجوانی آتش گرفتن البسه، بازی با مواد آتش‌زا
- در جوانی تا میان‌سالی حوادث صنعتی و کاری و حوادث جاده‌ای
- از 60 سال به بالا اغلب ناشی از سیگار یا آتش‌سوزی در منزل
درصد سوختگی
تعیین میزان سطح سوختگی بدن براي درمان صحیح و کامل الزامی است. برای این منظور به روش‌های مختلفی، برای هر عضو درصد سوختگی تعیین می‌شود.
در روش قانون 9 درصد، سوختگی در کودکان و بزرگ‌سالان به شرح زیر تعیین‌شده است.
| عضو | کودکان | بزرگ‌سالان |
| هریک از دست‌ها | %9 | %9 |
| سر و گردن | %18 | %9 |
| هریک از پاها | %14 | %18 |
| جلوی تنه | %18 | %18 |
| پشتت تنه | %18 | %18 |
در روش‌های دیگر درصد سوختگی بر اساس سن دقیق‌تر محاسبه می‌شود.
به‌عنوان‌مثال سوختگی سر در رده سنی صفر تا یک سال 19 درصد،1 تا 2 سال 17 درصد،5 تا 9 سال 13 درصد، 10 تا 12 سال 11 درصد، 15 سال 9 درصد و بزرگسال 7 درصد است. به‌طورکلی براي سوختگی‌های کوچک و پراکنده می‌توان از کف دست بیمار همراه با انگشتان استفاده نمود که معادل یک درصد سوختگی است.
درجه سوختگی
سوختگی‌ها بر اساس عمق سوختگی به چهار درجه تقسیم می‌شوند.
درجه یک:
سوختگی به‌صورت سطحی است و خفیف‌ترین نوع سوختگی است. در این سوختگی اپیدرم که لایه بیرونی پوست است آسیب می‌بیند. پوست در محل سوختگی، قرمز و دردناک است ولی لکه پوستی تشکیل نمی‌شود و طی یک هفته سوختگی بهبود می‌یابد. اگر وسعت سوختگی کمتر از 20 درصد کل بدن باشد سوختگی از نوع خفیف و اگر بیش از 75 درصد کل بدن باشد سوختگی از نوع بحرانی است. آفتاب‌سوختگی و تشعشعات خفیف عامل این درجه سوختگی هستند.
درجه دو:
در این نوع سوختگی لایه اپیدرم و بخشی از لایه درم آسیب می‌بیند. درصورتی‌که قسمت کمتر لایه درم آسیب ببیند سوختگی درجه دو سطحی است و اگر قسمت اعظم لایه درم آسیب ببیند سوختگی درجه دو عمقی است. علائم سوختگی درجه دو شامل تاول‌های آبکی و ورم پوست، درد شدید و حساسیت بالای پوست به لمس است. اگر وسعت سوختگی کمتر از 15 درصد کل بدن باشد سوختگی از نوع خفیف و اگر بیش از 30 درصد کل بدن باشد سوختگی از نوع بحرانی است. مایعات داغ، شعله آتش، آفتاب‌سوختگی شدید و مواد شیمیایی عامل سوختگی درجه دو هستند. طول درمان سوختگی درجه دو بین دو تا سه هفته طول می‌کشد و ازآنجایی‌که احتمال عفونت در این سوختگی وجود دارد باید مراقبت‌های بهداشتی به‌طور منظم انجام شود.
درجه سه:
تمام لایه‌های اپیدرم و درم پوست می‌سوزد. علائم سوختگی زخم سفید، مومی شکل براق یا تیره، چرمی، زغالی با عروق ترومبوزه و سطح سوختگی خشک و بدون تاول است. سوختگی درجه سه در اثر برق‌گرفتگی، شعله آتش، تماس با جسم داغ یا مواد شیمیایی رخ می‌دهد. سوختگی درجه سوم که بیش از 10% سطح بدن را درگیر کرده باشد از نوع سوختگی حاد است. در این سوختگی به علت از بین رفتناعصاب زیر جلدی معمولاً بیمار دردی احساس نمی‌کند.
سوختگی درجه چهار:
علاوه بر تمام ضخامت پوست، لایه‌های زیرین که شامل زیر جلد، تاندون‌ها، عضلات و حتی استخوان‌ها می‌سوزد. این سوختگی در اثر برق‌گرفتگی با ولتاژ بالا، انفجار گاز، آتش‌سوزی، تماس طولانی‌مدت با اشیا داغ اتفاق می‌افتد. زخم سوختگی خشک، زغالی‌رنگ و فرورفته است.
درمان سوختگی
درمان سوختگی با توجه به عمق و سطح سوختگی متفاوت است و از درمان خانگی تا بستری و جراحی را شامل می‌شود.
به‌طورکلی هدف از درمان سوختگی موارد زیر است:
- ترمیم محل سوخته
- جلوگیری و درمان عفونت
- ترمیم زیبایی
- بازیابی قدرت فیزیکی و حرکتی
- بهبود حال روانی بیمار
سوختگی‌های درجه سه و چهار درمان خودبه‌خود ندارد و حتماً برای درمان باید به پزشک مراجعه کرد.
در سوختگی درجه‌یک و درجه دوسطحی می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- قرار دادن زخم را در آب خنک به مدت 5 دقیقه یا بیشتر تا جایی که درد تسکین پیدا کند.
- از یخ یا آب بسیار سرد نباید استفاده شود زیرا سوختگی را تشدید می‌کند.
- مصرف داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد
- استفاده از لیدوکائین (بی حس کننده) برای تسکین پوست
- با استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک و پانسمان استریل برای حفاظت از منطقه آسیب‌دیده
درصورتی‌که سوختگی همراه با تاول است از ترکاندن تاول خودداری شود.
درصورتی‌که زخم سوختگی بدون عفونت باشد از پمادهای بدون آنتی‌بیوتیک و اگر عفونت داشته باشد از پمادهای حاوی آنتی‌بیوتیک برای پانسمان زخم استفاده می‌شود.
مواردي که بیمار به مراکز سوختگی ارجاع داده شود و تحت درمان قرار بگیرد:
- اگر سوختگی عمیق و سطح زیادی از بدن را درگیر کرده باشد، یا سوختگی‌های درجه دو و سه به‌خصوص در قسمت‌های خاص از بدن مانند کشاله ران، صورت، دست، پا، اندام تناسلی و مفاصل اصلی رخ داده باشند
- سوختگی در اثر مواد شیمیایی، برق‌گرفتگی و یا همراه با استنشاق گازهای سمی
- سوختگی در افراد مبتلابه بیماری‌های دیابت، ایدز، بیماری قلبی، تنفسی و کودکان زیر 6 سال
