مغز بیش از هر عضو دیگری از بدن انرژی مصرف می‌کند و منبع اصلی انرژی‌اش گلوکز است. اما هنگامی که میزان شکر مصرفی از آنچه در رژیم استاندارد آمریکایی پیشنهاد شده بیشتر باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ در اینصورت، قطعا مصرف بیش از مقدار پیشنهاد شده، خوب نیست.
در مغز، قند اضافی، هم مهارت‌های شناختی و هم مهارت مدیریت خود را مختل می‌کند. در بیشتر مردم، مصرف مقداری شکر، منجر به برانگیخته‌شدن برای مصرف بیشتر می‌گردد. شکر روی مرکز پاداش مغز، اثری شبیه مواد مخدر دارد. دانشمندان می‌گویند غذاهای شیرین مانند غذاهای شور و پرچرب، می‌تواند در مغز انسان اثری مانند مواد مخدر بگذارند و منجر به کاهش مهارت مدیریت خود و در نتیجه افزایش وزن شوند.
این محرک به انسان‌های اولیه برای پیداکردن غذاهای پرکالری کمک کرد و در نتیجه وقتی غذا کم بود، موجب نجات آنها شد. اما امروزه این محرک، منجر به همه‌گیری چاقی و دیابت شده است. ویژگی‌های رفتاری و نوروبیوشیمیایی سوء مصرف مواد مخدر و پرخوری به هم شبیه‌اند و نقطه‌نظر اعتیاد به غذا دارد در میان دانشمندان جا می‌افتد.
واکنش پاداش در اثر مصرف شکر
ثابت شده که غذاهای دارای قند بالا، به فعال‌شدن نواحی در مغز می‌انجامند که مسئول پاداش‌دهی هستند و در مقایسه با غذاهای با قند کم، حس گرسنگی بیشتری ایجاد می‌کنند. غذاهایی که گلوکز خون را افزایش می‌دهند می‌توانند در مغز، محرک اعتیادآور بیشتری تولید کنند.
تحقیقی که در مجله تغذیه بالینی آمریکا منتشر شد از شاخص گلایسمیک (GI)- شاخصی برای اندازه‌گیری اینکه چطور غذاها در بدن به قند تبدیل می‌شوند- برای آزمایش این فرآیند استفاده کرد و دریافت که خوردن غذاهای حاوی GI بالا منجر به فعالیت بیشتر در مغز و نواحی که در رفتارهای مربوط به خوردن، پاداش و هوس درگیر بودند، می‌شود.
همچنین بخوانید: مقدار شاخص گلایسمی و بار گلایسمی مواد غذایی
اعتیاد به شکر
مطالعات دیگر درباره فعالیت مغز، شواهد بیشتری برای اثبات این ایده که پرخوری سیستم پاداش‌دهی مغز را تغییر می‌دهد و در نتیجه منجر به پرخوری بیشتر می‌شود را نشان دادند. به نظر می‌آید اعتیاد نیز فرآیند مشابهی دارد.
با گذشت زمان برای رسیدن به همان میزان از پاداش، به مواد بیشتری نیاز است. مطالعات تلویحا اشاره می‌کنند که پرخوری منجر به پاداش کمتر در مغز می‌شود و به صورت پیش‌رونده‌ای اعتیاد به غذاهای دارای ارزش غذایی کم و قند بالا، شور و چرب را بیشتر می‌نماید.
مطالعه‌ای که در PLoS One منتشر شد نشان می‌دهد غذاهای شیرین از کوکائین اعتیادآور ترند. اگرچه این تحقیق روی حیوانات انجام شده بود، محققان دریافتند پاداشی که شیرینی منجر به فعال‌شدن آن در مغز می‌شود حتی در افرادی که به مواد حساس یا به آن معتادند، می تواند از پاداشی که کوکائین در مغز ایجاد می‌کند، فراتر رود.
شکر بر حافظه چه تاثیری می‌گذارد؟
شکر اضافی برای بدن مضر است. حتی مقدار کمی افزایش گلوکز در جریان خون می‌تواند برای مغز مضر باشد و منجر به عملکرد شناختیِ کند و نقص در حافظه و تمرکز شود.
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف بالای شکر می‌تواند منجر به التهاب مغز و مشکلات حافظه شود. مطالعه‌ای که در سال 2016 در مجله Behavioral Brain Research منتشر شد نشان می‌دهد که در هیپوکامپ موش‌هایی که به آنها غذا با شکر زیاد داده شده بود، ساختارهای التهابی مشاهده می‌شد اما در موش‌هایی که رژیم غذایی استاندارد داشتند اینگونه نبود.
این خبر خوبی است، اگرچه، این آسیب التهابی حاصل از شکر دائمی نیست.
مطالعه‌ای که در سال 2017 در مجله Appetite منتشر شد، نشان داد آسیبی که در اثر مصرف شکر به حافظه وارد می‌شود را می‌توان با دنبال‌کردن رژیم غذایی با قند پایین و با شاخص گلایسمیک پایین از بین برد.
به علاوه، تحقیقی که در مجله Nutrients در سال 2015 انجام شد نشان می‌دهد مصرف کمتر شکر و استفاده از اسیدهای چرب امگا-3 و نیز کورکومین (زردچوبه)، می‌تواند کارکرد حافظه را تقویت کند.
شکر روی خلق و خو تاثیر می‌گذارد
شکر می‌تواند روی خلق و خو نیز تاثیرگذار باشد. بر اساس بررسی تصاویر گرفته شده از مغز، در افراد جوان و سالم، توانایی پردازش اطلاعات با بالا رفتن گلوکز ارتباط مستقیم دارد.
تحقیق دیگری که در Diabetes Care انجام شد دریافت افرادی که دیابت نوع 2 دارند در هیپرگلیسمی حاد (بالا رفتن قند خون) دچار حالت‌های غم و اضطراب می‌شوند.
یکی از بزرگترین مطالعاتی که برای بررسی رابطه شکر و افسردگی انجام شد- تحلیل رژیم غذایی و خلق 23245 که در مطالعه Whitehall 2 شرکت کرده بودند- نشان داد که مصرف مقادیر بالای شکر با شانس بیشتر ابتلا به افسردگی ارتباط دارد.
این تحقیق که در سال 2017 در مجله Scientific Reports منتشر شد نشان داد احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی در کسانیکه شکر بیشتری مصرف می‌کنند، 23% بیشتر از کسانی است که قند کمتری مصرف می‌کنند.
مصرف شکر، به مغز آسیب می زند
بالارفتن میزان گلوکز در خون به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند. آسیب به رگ‌های خونی یکی از بزرگترین علل بیماری‌های عروقی دیابت است که به مشکلات دیگر مانند آسیب به رگ‌های خونی مغز و چشم و رتینوپاتی منتهی می‌شود.
مطالعه روی کسانی که مدت زیادی است که به دیابت مبتلایند نشان‌دهنده آسیب پیش‌رونده مغز است که منجر به نقص در یادگیری، حافظه، سرعت اعصاب جنبشی و سایر عملکردهای شناختی می‌شود. قرار گرفتن در معرض گلوکز به صورت مداوم، ظرفیت ذهن را پایین می‌آورد چون سطح بالای HbA1c باعث می‌شود مغز به میزان بیشتری کوچک شود.
حتی در کسانی که به دیابت مبتلا نیستند، مصرف بالای شکر منجر به کسب نمره کمتر در آزمون‌های عملکرد شناختی می‌شود. به نظر می‌آید، علت این امر ترکیب قند خون بالا، فشار خون بالا، مقاومت به انسولین و کلسترول بالاست.
تحقیقات دیگر نشان می‌دهند، رژیم‌های غذایی حاوی شکر افزوده، فاکتور نورون‌زایی مشتق‌شده از مغز (BDNF) را که برای به خاطرسپاری و یادگیری ضروری است کاهش می‌دهند. تحقیقی که در مجله Diabetologia منتشر شد، نشان داد سطوح پایین BDNF همچنین با زوال عقل و آلزایمر در ارتباط است.
چکیده
همانطور که تحقیقات نشان می‌دهند، هرگونه شکر افزوده به غذا خطرناک است. ما می‌توانیم با اغنای نیاز خود به شکر از طریق میوه به جای شکر تصفیه‌شده از این خطرات پرهیز کنیم.
خوردن میوه‌های تازه، شیرینی اغنا کننده خوراکی‌های دارای شکر را جبران می‌کند و علاوه بر آن فیبر، آنتی‌اکسیدان و همچنین مواد شیمیایی گیاهی دارد که افزایش شکر در جریان خون را کاهش می‌دهد و مانع اثرات منفی آن می‌شود.
