چه زمانی باید نگران سطح کراتینین بود؟

هنگامی که برای معاینه سالانه خود می‌روید، احتمالاً آزمایش خون معمولی برای کراتینین خواهید داشت. در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش کلیرانس کراتینین ادرار را نیز تجویز کند. سطوح بالای کراتینین خون می‌تواند نشان دهنده کاهش توانایی بدن شما برای خلاص شدن از شر مواد زائد باشد که یک عملکرد مهم کلیه است.

حتی اگر اکنون احساس خوبی دارید، افزایش کراتینین خون ممکن است باعث نگرانی شود و اگر به COVID-19 آلوده شده‌اید، سطح کراتینین شما باید به طور دوره‌ای بررسی شود.

کراتینین چیست؟

کراتینین محصول جانبی عملکرد طبیعی عضلات است. این یک متابولیت کراتین فسفات است که ماهیچه‌ها از آن به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کنند. هر چه توده عضلانی فرد بیشتر باشد، سطح کراتینین آن‌ها بالاتر است. به همین دلیل، میزان کراتینین در مردان نسبت به زنان بیشتر است. راه اصلی که در آن بدن کراتینین را از خون خارج می‌کند، فیلتراسیون از طریق کلیه‌ها و سپس دفع آن از طریق ادرار است.

عملکرد کلیه

کلیه‌های شما یک جفت اندام لوبیایی شکل هستند که یکی در هر طرف ستون فقرات، درست زیر قفسه سینه شما قرار دارد. کلیه‌ها بخشی از دستگاه ادراری هستند و چندین عملکرد در سطح سیستم بدن دارند:
فیلتر کردن خون برای حذف مواد زائد و مایع اضافی از طریق ادرار.
حفظ تعادل آب، مواد مغذی مانند ویتامین D و مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، سدیم و پتاسیم.
ایجاد هورمون‌هایی که فشار خون را کنترل می‌کنند، گلبول‌های قرمز را تولید می‌کنند و استخوان‌ها را قوی نگه می‌دارند.
خون به طور مداوم از طریق نفرون ها وارد کلیه می‌شود. هر کلیه تقریباً یک میلیون نفرون دارد. این واحدهای کوچک حاوی یک گلومرول هستند که فیلتر کردن را انجام می‌دهد و یک لوله که مواد معدنی و مواد مغذی حیاتی را به خون باز می‌گرداند و در عین حال مایعات و مواد زائد را از بین می‌برد.

بیماری کلیوی شامل از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه است. با از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه‌ها در توانایی فیلترینگ خود، سطوح سمی مایعات، مواد معدنی و مواد زائد در بدن تجمع می‌یابد.

در مراحل اولیه، بیماری کلیوی علائم و نشانه‌ها کمی بی‌صدا است و اغلب تا زمانی که پیشرفت کند از تشخیص آن جلوگیری می‌کند. اگر زود تشخیص داده شود، علل زمینه‌ای بیماری کلیوی مانند فشار خون بالا، دیابت، بیماری کلیه پلی کیستیک یک بیماری ارثی و مزمن که باعث ایجاد کیست‌های پر از مایع در کلیه می‌شود و التهاب گلومرول‌ها که قابل درمان است.

متأسفانه، آسیب پیشرفته کلیه می‌تواند به نارسایی کلیه تبدیل شود، به این معنی که بیماران در نهایت باید به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشند.

سرنخ‌های کراتینین

کراتینین اساساً یک محصول جانبی از تجزیه عضلات اسکلتی است. کراتینین می‌تواند از منابع مختلفی تأمین شود. بدن می‌تواند آن را به تنهایی بسازد، می‌تواند از رژیم غذایی یا از تجزیه سلولی به دست آید.

سطح کراتینین یکی از راه‌های ارزیابی عملکرد کلیه‌ها است. از کراتینین برای کمک به تخمین عملکرد کلیه استفاده می‌کنیم، زیرا کراتینین چیزی است که به آن فیلتر آزاد می گویند. کراتین آزادانه توسط کلیه فیلتر می‌شود، و بنابراین پزشکان می‌دانند که کراتینین طبیعی در اکثر افرادی که دارای کلیه سالم هستند، باید چگونه باشد.

با این حال، سطح کراتینین به تنهایی کل داستان را بیان نمی‌کند. آن‌ها در ارتباط با نتایج آزمایشگاهی مختلف دیگر از جمله:

میزان فیلتراسیون گلومرولی

GFR تخمین مقدار خونی است که در هر دقیقه از گلومرول ها عبور می‌کند. چندین نوع معادله مختلف برای تخمین GFR وجود دارد. این همان چیزی است که به ما می‌گوید که کلیه خوب فیلتر می‌شود یا نه. این معادله GFR بر اساس سن شما طبقه بندی شده است. بنابراین، آنچه ممکن است یک کراتینین طبیعی برای یک فرد 20 ساله باشد، ممکن است در یک فرد 80 ساله متفاوت باشد یا کراتینین چندان نگران کننده نباشد.

نیتروژن اوره خون

BUN مقدار نیتروژن اوره – محصول زائد هضم پروتئین – را در خون اندازه گیری می‌کند. ضایعات پروتئین توسط کلیه‌های سالم دفع می‌شود. BUN یک نشانگر غیرمستقیم عملکرد کلیه است، اما می‌تواند تحت تأثیر چیزهای دیگری نیز قرار گیرد، مانند کم‌آبی، برخی داروها و رژیم غذایی با پروتئین بالا. بنابراین، پزشکان نتایج کراتینین، GFR و BUN را با هم می‌گیرند تا به آنها ایده‌ای از عملکرد کلیه بدهند.

نتایج کراتینین

کراتینین در خون بر حسب واحدهایی به نام میلی گرم در دسی لیتر یا میلی گرم در دسی لیتر اندازه گیری می‌شود. سطح نرمال آن در خون که در یک محدوده قرار می‌گیرد، دقیقاً برای همه یکسان نیست. کراتینین طبیعی معمولاً بین 0.7 و 1.1 یا 1.2 است.

وقتی سطح آن بالا باشد، در واقع به این معنی است که کلیه‌ها خیلی خوب کار نمی‌کنند که نشان می‌دهد تمام سموم بدن به طور کامل دفع نمی‌شوند. وقتی کراتینین پایین یا نرمال است، آن وقت است که می‌توانید فکر کنید که کلیه کار خود را انجام می‌دهد و خون را فیلتر می‌کند و به خوبی کار می‌کند.

عوامل خاصی بر سطح کراتینین طبیعی هر بیمار تأثیر می‌گذارد. از آنجایی که کراتینین توسط سلول‌های عضلانی اسکلتی شما ساخته می‌شود، کراتینین پایه شما تحت تأثیر اندازه و توده عضلانی شما قرار می‌گیرد. بدنسازان ممکن است سطح بالاتری از آن داشته باشند، در حالی که زنان سطح کمی کمتر از مردان دارند.

ثبات عامل دیگری است که باید در نظر گرفت. آیا سطح کراتینین به سرعت در حال تغییر است یا خیر. بنابراین، حتی اگر این کراتینین 1.0 یا نزدیک به 1.0 باشد، اگر دو ماه پیش 0.5 بود و اکنون 1.0 است، این یک تغییر بزرگ است. در مقابل، اگر سطح آن ماه به ماه و برای سال‌ها در سطح ۱.۰ ثابت بوده باشد یعنی مشکلی وجود ندارد.

برای بیماران مهم است که روند کراتینین و میزان فیلتراسیون گلومرولی را اشتباه نگیرند. وقتی GFR بالا باشد، نشان دهنده عملکرد خوب کلیه است. GFR پایین نشان می‌دهد که عملکرد کلیه کاهش یافته و نشانه بیماری است.

پزشکان چگونه سطح کراتینین را آزمایش می‌کنند؟

پزشکان برای آزمایش سطح کراتینین نمونه خون می‌گیرند. سپس از فرمولی برای تخمین کلیرانس کراتینین استفاده می‌کنند. در برخی موارد، آن‌ها همچنین ممکن است درخواست کنند که فرد تمام ادرار خود را در مدت 24 ساعت جمع آوری کرده و به آزمایشگاه بیاورد. همچنین از شما خواسته می‌شود حداقل هشت لیوان مایعات در طول آن دوره بنوشید تا نمونه کافی برای اندازه گیری آن و یا اینکه کلیه‌های شما با چه سرعتی کراتینین را از بدن شما پاک می‌کنند، تهیه کنید.

سپس پزشک می‌تواند سطح آن در ادرار را با سطح خون مقایسه کند. این نتایج نشان می‌دهد که کلیه‌ها چقدر کراتینین از بدن خارج می‌کنند و چقدر خوب کار می‌کنند.

دلایل سطوح پایین کراتینین

به طور کلی، سطح کراتینین کمتر از حد طبیعی خوش خیم است. با این حال، سطوح بسیار پایین می‌تواند نشانه‌ای از سوءتغذیه باشد.

سطح کراتینین ممکن است در این موارد کمتر باشد:

بارداری

پلاسما بزرگترین قسمت خون شماست. اگر حجم پلاسمای شما به دلیل بارداری افزایش یابد، سطح کراتینین شما به طور کاذب پایین خواهد بود.

گیاهخواری

گاهی اوقات گیاه‌خوارانی که رژیم غذایی با گوشت یا پروتئین بالا ندارند، کراتینین زیادی ندارند.

از دست دادن عضلات

یک فرد بسیار لاغر و ضعیف، مانند سالمندان که توده عضلانی زیادی را از دست داده است، می‌تواند سطح کراتینین بسیار پایینی مانند 0.2 یا 0.3 میلی گرم در دسی لیتر داشته باشد. این نشانه‌ای نیست که کلیه‌ها کارشان را به خوبی انجام می‌دهند. بلکه نشانه این است که آنها حتی هیچ ماهیچه‌ای ندارند که بتواند این ماده را برای اندازه گیری بسازند.

علل بالقوه مشکلات کلیوی

شرایط پزشکی و سایر عوامل خطر برای بیماری کلیوی عبارتند از:

دیابت

قند خون بالا می‌تواند به مرور زمان به رگ‌های خونی و نفرون های کلیه آسیب برساند.

فشار خون بالا

فشار خون کنترل نشده می‌تواند به شریان‌های اطراف کلیه‌ها آسیب برساند.

بیماری قلبی

تغییرات در عملکرد قلب ممکن است خون رسانی به کلیه‌ها را کاهش دهد.

سیگار کشیدن

سیگار باعث کاهش جریان خون در کلیه می‌شود.

شرایط التهابی کلیه

گلومرولونفریت و نفریت بینابینی.
شرایط ارثی مانند بیماری کلیه پلی کیستیک.
انسداد مداوم مجاری ادراری ناشی از سنگ کلیه یا بزرگ شدن پروستات. انسداد می‌تواند فشار بر دستگاه ادراری را افزایش دهد.
عفونت مداوم، عود کننده کلیه یا پیلونفریت.
سرطان کلیه

کووید–۱۹

کووید طولانی مدت اثرات متعددی از جمله لخته شدن خون را ایجاد می‌کند که ممکن است عروق کوچک در کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

COVID-19 و کراتینین

کووید-19 می‌تواند اندام‌های متعددی از جمله ریه‌ها، مغز، قلب، کبد و کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که سطح کراتینین برای افراد مبتلا به کووید طولانی مدت باید به دقت کنترل شود.

محققان با استفاده از پایگاه داده پرونده‌های پزشکی که توسط وزارت امور کهنه سربازان ایالات متحده نگهداری می‌شود، اطلاعات شناسایی نشده بیش از 1.7 میلیون جانباز سالم یا آلوده را از مارس 2020 تا اواسط مارس 2021 ارزیابی کردند. دریافتند که حتی افرادی که موارد خفیف دارند، در معرض افزایش خطر ابتلا به آسیب کلیوی و بیماری مزمن یا مرحله نهایی کلیوی هستند.

محققان از سطوح کراتینین شرکت کنندگان برای تعیین روند نرخ فیلتراسیون گلومرولی آن‌ها استفاده کردند. در این مطالعه که در شماره نوامبر 2021 منتشر شد، بیشترین کاهش GFR در بیماران بخش مراقبت‌های ویژه رخ داد، به دنبال آن در سایر بیماران بستری در بیمارستان و سپس بیماران با موارد خفیف‌تر.

آنچه که اکنون درباره کووید-19 می‌دانیم این است که می‌تواند در درازمدت به بیماری‌های مختلفی منجر شود. یکی از این نشانه‌ها بیماری کلیوی است، به این معنا که در واقع می‌تواند منجر به افزایش کراتینین در برخی افراد شود. مطمئناً در برخی افراد شش ماه یا در واقع یک سال پس از عفونت اتفاق می افتد.

علائم بیماری کلیوی

اگرچه بسیاری از افراد علائم اولیه مشکلات کلیوی را ندارند، برخی دیگر ممکن است به موارد زیر مبتلا شوند:

تورم در ساق پا یا اطراف چشم
حالت تهوع یا استفراغ
تنگی نفس ناشی از مایع اطراف ریه‌ها
مشکلات خواب
کاهش وزن بی دلیل
ضعف یا خستگی
پوست خشک و خارش دار
مشکل در تمرکز
ادرار کردن کم و بیش از حد معمول

هنگامی که علت اصلی کاهش عملکرد کلیه مشخص شد، تیم مراقبت‌های بهداشتی شما می‌تواند یک برنامه درمانی برای بهبود عملکرد کلیه مانند شروع دارو برای کاهش فشار خون یا مدیریت دیابت ایجاد کند. اگر بیماری مزمن کلیه خود مشکل دیگری باشد، احتمالاً باید برای درمان بیماری خاص به متخصص کلیه یا نفرولوژیست مراجعه کنید. به خاطر داشته باشید که سطح کراتینین به تنهایی برای مشخص کردن یک بیماری خاص کافی نیست.

دلایل سطح بالای کراتینین

سطوح بالای کراتینین معمولاً نشان می‌دهد که کلیه‌ها آنطور که باید کار نمی‌کنند. علل احتمالی این اختلال عبارتند از:

عفونت کلیه
گلومرولونفریت که التهاب ساختارهای کلیه است که خون را فیلتر می‌کند
سنگ کلیه که مجاری ادراری را مسدود می‌کند
نارسایی کلیه

خارج از عملکرد کلیه، چندین عامل دیگر می‌توانند به طور موقت سطح این ماده را بالاتر از حد طبیعی افزایش دهند. این‌ها شامل:

کم آبی بدن و مصرف مقادیر زیادی پروتئین از طریق منابع غذایی یا مکمل‌های غذایی است.
ورزش با شدت بالا نیز می‌تواند بیومارکرهای خاص خون، از جمله کراتینین را افزایش دهد.
فردی که تحت آزمایش کراتینین قرار می‌گیرد باید به پزشک اطلاع دهد که آیا دارو مصرف می‌کند، ناشتا است یا از رژیم غذایی غنی از پروتئین پیروی می‌کند.
داروها می‌تواند باعث افزایش موقت سطح کراتینین سرم یا آسیب به کلیه‌ها شود.

برخی از شرایط سلامتی نیز می‌توانند به این اندام‌ها آسیب برسانند و منجر به افزایش سطح این ماده شوند. این شرایط عبارتند از:

دیابت
فشار خون بالا
بیماری قلبی

علائم سطوح بالای کراتینین

افراد با سطح کراتینین بالا بسته به علت ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنند.

سمیت دارویی

آنتی بیوتیک ها، داروهای قلبی عروقی، دیورتیک ها و برخی دیگر داروها می‌تواند باعث آسیب کلیه شود و بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر بگذارد.

علائم عبارتند از:

تجمع مایعات
احساس ضعف یا خستگی
گیجی
حالت تهوع
تنگی نفس
ضربان قلب نامنظم
درد قفسه سینه
عفونت کلیه یا پیلونفریت

عفونت کلیه درمان نشده می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و در موارد شدید حتی می‌تواند باعث نارسایی کلیه شود.

در عفونت افراد ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

تب یا لرز
درد در پشت، پهلو یا کشاله ران
ادرار کدر، تیره، خونی یا بدبو
ادرار مکرر و دردناک
تهوع و استفراغ
گلومرولونفریت

لوپوس، سندرم Goodpasture و عفونت‌ها می‌توانند باعث گلومرولونفریت شوند که می‌تواند منجر به آسیب و نارسایی کلیه شود.

علائم احتمالی عبارتند از:

فشار خون بالا
خون یا پروتئین در ادرار
ادرار حباب دار یا کف آلود به دلیل سطوح بالای پروتئین
تورم مچ پا و صورت

دیابت

در افراد دیابتی، سطح قند خون می‌تواند بسیار بالا باشد و منجر به مشکلات سلامتی از جمله بیماری کلیوی شود. علائم دیابت نوع 1 ممکن است به طور ناگهانی ایجاد شود، اما علائم دیابت نوع 2 به تدریج ظاهر می‌شود.

در هر دو نوع دیابت، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

افزایش تشنگی و اشتها
تکرر ادرار
خستگی
تاری دید
زخم‌هایی که دیر التیام می‌یابند
بی حس شدن یا سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها

فشار خون بالا

اندازه گیری فشار خون بالا نشان می‌دهد که نیروی خون در برابر دیواره رگ‌ها بسیار زیاد است. فشار خون بالا می‌تواند به رگ‌های خونی اطراف کلیه‌ها آسیب برساند و بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر بگذارد و به نوبه خود باعث افزایش کراتینین شود. بسیاری از افراد مبتلا به فشار خون بالا هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند و پزشکان ممکن است این مشکل را تنها در طول غربالگری منظم سلامت تشخیص دهند.

بیماری قلبی

آترواسکلروز، نارسایی احتقانی قلب، و سایر شرایطی که بر قلب تأثیر می‌گذارند نیز می‌توانند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارند.

علائم بیماری قلبی به نوع خاص این بیماری بستگی دارد، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

درد قفسه سینه (آنژین صدری)
تنگی نفس
حالت تهوع
خستگی و ضعف
ضربان قلب نامنظم
تورم در پاها یا پاها
انسداد مجاری ادراری

اگر دستگاه ادراری توسط سنگ کلیه، تومورها یا بزرگ شدن پروستات مسدود شود، ادرار می‌تواند در کلیه‌ها جمع شود و منجر به هیدرونفروز شود.

علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

درد در پشت یا پهلو
تهوع و استفراغ
ادرار دردناک
خون در ادرار
تب

نارسایی کلیه

نارسایی کلیه به این معنی است که کلیه‌ها از کار افتاده‌اند. این بیماری می‌تواند حاد باشد، با علائمی که به سرعت ظاهر می‌شوند، یا مزمن، با علائمی که در طول زمان ایجاد می‌شوند.

افراد باید مراقب این علائم باشند که می‌تواند نشان دهنده نارسایی حاد کلیه باشد:

تورم در پاها و مچ پا
ادرار خیلی زیاد یا خیلی کم
مشکلات تنفسی
تهوع و استفراغ
ضربان قلب نامنظم
گیجی
ضعف

اگر نارسایی کلیه مزمن باشد علائم زیر ممکن است وجود داشته باشد:

مشکل در خوابیدن
خارش
کمبود اشتها
گرفتگی عضلات

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟

هر کسی که علائم جدید و غیر قابل توضیحی را تجربه می‌کند باید با یک متخصص مشورت کند. در صورتی که علائم بیماری کلیوی، دیابت یا مشکلات قلبی را نشان می‌دهند، مشاوره گرفتن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. جستجوی مشاوره و درمان فوری پزشکی می‌تواند از شدیدتر شدن یک بیماری جلوگیری کند.

درمان‌

این رفتار برای سطوح بالای کراتینین بستگی به علت زمینه‌ای دارد. هنگامی که عفونت کلیه مسئول سطوح بالای کراتینین باشد، درمان با آنتی بیوتیک باید آنها را به حالت عادی بازگرداند.

به همین ترتیب، اگر افزایش سطح کراتینین به دلیل فشار خون بالا باشد، مصرف دارو برای درمان آن نیز باید سطح کراتینین را کاهش دهد. بسته به علت، پزشکان ممکن است تغییراتی در عادات روزمره مانند کاهش مصرف پروتئین و افزایش فیبر غذایی را نیز توصیه کنند. چنین تنظیماتی ممکن است کمک کند سطح کراتینین خود را مدیریت کند. درمان افراد با سطح کراتینین بالا بسته به علت آن متفاوت است.

برای کسانی که افزایش موقتی در سطح کراتینین را تجربه می‌کنند، علائم معمولاً باید به سرعت پس از درمان مناسب بیماری زمینه‌ای برطرف شوند. اگر فردی مبتلا به نارسایی کلیه باشد، ممکن است به داروها و درمان‌های دیالیز برای فیلتر کردن سموم و مواد زائد خون نیاز داشته باشد. پزشک همچنین ممکن است پیوند کلیه را توصیه کند.

خلاصه

اگر کلیه‌ها آنطور که باید کار نکنند، سطح کراتینین در خون افزایش می‌یابد. عوامل متعددی می‌توانند باعث افزایش سطح کراتینین شوند. این عوامل از رژیم غذایی و داروها گرفته تا بیماری‌های زمینه‌ای را شامل می‌شود.

سطح کراتین باید پس از درمان مشکل زمینه‌ای به حالت عادی بازگردد. هر کسی که علائم مرتبط با کراتینین بالا را تجربه می‌کند باید به دنبال مشاوره پزشکی باشد. درمان سریع می‌تواند هرگونه آسیب احتمالی کلیه را کاهش دهد و احتمال بهبودی کامل را افزایش دهد.