فشارخون بالا ( hypertension) یک وضعیت تقریباً شایعی است و به معنی افزایش فشار به قلب و دیواره رگ‌های خونی است که ممکن است موجب ضعیف شدن و آسیب به آن‌ها گردد و درنهایت باعث مشکلات سلامتی مانند بیماری قلبی شود.
فشارخون بالا در اکثر افراد مبتلا بدون علائم و نشانه است، حتی اگر میزان فشارخون به سطح خطرناکی برسد.
برخی افراد مبتلابه فشارخون بالا ممکن است سردرد، تنگی نفس یا خونریزی بینی داشته باشند اما این علائم و نشانه‌ها خاص نیستند و معمولاً اتفاق نمی‌افتد تا زمانی که فشارخون بالا به حالت تهدیدکننده یا شدید برسد.
انواع پرفشاری
دو نوع فشارخون بالا وجود دارد:
پرفشاری اولیه:
برای اکثر افراد بالغ علت مشخصی برای فشارخون بالا وجود ندارد. این نوع فشارخون بالا، فشارخون اولیه (ضروری) است و ممکن است در طول سالها به‌تدریج بدتر شود.
پرفشاری ثانویه:
برخی از افراد به علت وجود یک عامل یا بیماری به فشارخون بالا مبتلا می‌شوند. این نوع فشارخون بالا، فشار خون ثانویه نامیده می‌شود، به صورت ناگهانی بروز میکند و نسبت به پرفشاری اولیه، فشارخون بالاتری دارد. شرایط و داروهای مختلف میتواند به پرفشاری خون ثانویه منجر شود، ازجمله:
- آپنه انسدادی خواب
- مشکلات کلیوی
- تومور آدرنال
- مشکلات تیروئید
- نقص‌های خاصی که در رگ‌های خونی (مادرزادی) ایجاد می‌شود
- بعضی از داروها مانند قرص‌های ضدبارداری، داروهای سرماخوردگی، ضد احتقان، داروهای ضد درد و بعضی از داروهای تجویزی غیرقانونی مانند کوکائین و آمفتامین.
عوامل خطر فشارخون بالا
سن: خطر ابتلا به فشارخون بالا با افزایش سن، افزایش می‌یابد. معمولا مردها تا سن 64 سالگی و زن‌ها بعد از 65 سالگی به فشار خون بالا مبتلا می‌شوند.
نژاد: فشارخون بالا در بین مردم آفریقایی رایج است که منجر به شیوع عوارض جدی مانند سکته مغزی، حمله قلبی و نارسایی کلیه نیز در این نژاد شده است.
سابقه خانوادگی: فشارخون بالا ممکن است در بیش از یکی از اعضای خانواده وجود داشته باشد.
اضافه وزن یا چاقی: هرچه وزن بدن بیشتر باشد خون بیشتری باید به جریان بیفتد تا اکسیژن و مواد مغذی خود را به بافتهای تحویل دهید. افزایش حجم خون در رگ‌ها موجب افزایش فشار به دیواره رگ‌های خونی یعنی افزایش فشارخون می‌گردد.
فعالیت جسمی کم: قلب افرادی که تحرک جسمی ندارند، با تعداد ضربان بیشتر و ضعیف‌تر می‌تپد که موجب می‌شود انقباض قلب به‌سختی انجام شود و فشار زیادی به رگ‌های خونی وارد گردد. ضمن اینکه عدم فعالیت بدنی با تاثیر برافزایش وزن به پرفشاری خون کمک میکند.
مصرف زیاد نمک (سدیم): مصرف بیش‌ازحد نمک در رژیم غذایی با جذب مایعات بدن موجب افزایش فشارخون می‌شود.
مصرف کم پتاسیم: پتاسیم موجود در بدن موجب تعدیل سدیم سلول ها می‌گردد، بنابراین اگر پتاسیم را در رژیم غذایی خود به‌اندازه کافی دریافت نکنید ممکن است با افزایش سدیم خون مواجه شوید.
مصرف بیش‌ازحد الکل: نوشیدن الکل در مقدار زیاد باگذشت زمان به قلب آسیب می‌رساند و موجب اختلال در جریان خون می‌گردد.
استرس: سطح بالای استرس می تواند منجر به افزایش موقت فشارخون شود؛ و افرادی که سعی می‌کنند با نوشیدن الکل، مصرف دخانیات و پرخوری سطح استرس خود را کاهش دهند، با فشارخون بالا مواجه می‌شوند.
گرچه فشارخون بالا در بزرگ‌سالان رایج است، ممکن است کودکان نیز در معرض خطر باشند. برای برخی از کودکان، فشار خون بالا به علت مشکلات کلیه یا قلب ایجاد می‌شود؛ اما برای تعداد بیشتری از بچه ها، عادت‌های سبک زندگی، مانند رژیم های ناسالم، چاقی و عدم ورزش، به فشار خون بالا منجر می‌شود.
عوارض فشارخون بالا
فشار خون بالا میتواند بدن را به روشهای مختلفی تحت تاثیر قرار دهد:
قلب: فشارخون بالا می تواند باعث ضخیم و سخت شدن رگ‌های خونی (آترواسکلروز) و در نتیجه حمله قلبی و نارسایی قلبی شود.
مغز: فشارخون بالا عامل اصلی سکته مغزی است. همچنین با برخی از انواع زوال عقل ارتباط نزدیکی دارد.
یادگیری و حافظه: فشارخون بالا کنترل نشده ممکن است بر توانایی فکر کردن، یادآوری و یادگیری تاثیر بگذارد. مشکل حافظه و درک مفاهیم در افرادی که فشارخون بالا دارند بیشتر است.
آنوریسم: آنوریسم یا رگ‌برآمدگی در اثر ضعیف شدن و برآمدگی دیواره سرخرگ ایجاد می‌شود که اگر دیواره رگ‌ها پاره شود، سلامت شخص را تهدید میکند.
کلیه: فشار خون بالا می تواند باعث ضعیف و نازک شدن رگ‌های خونی کلیه ها شود و در عملکرد آن‌ها اختلال ایجاد کند. نارسایی کلیه، تجمع مواد زائد در کلیه ها، انوریسم شریان کلیوی (نازک و محدب شدن رگ‌های خونی کلیوی) از عوارض فشارخون بالا در کلیه ها است.
چشم‌ها: فشار خون بالا ممکن موجب ضخیم شدن، باریک شدن و پارگی رگ‌های خونی چشم گردند و به بینایی آسیب برسانند. تجمع مایع زیر شبکیه، آسیب به اعصاب و خونریزی چشم از عوارض فشارخون بالا در چشم‌ها است.
پاها: فشار خون بالا می تواند بیماری شریانی محیطی را ایجاد کند که ممکن است روی پاها تاثیر بگذارد.
استخوان: فشار خون بالا موجب افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار می‌گردد؛ و کاهش کلیسم بدن منجر به کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان گردد. این خطر در زنان مسن بیشتر است.
خواب: فشارخون بالا موجب ایجاد وقفه تنفسی در خواب (آپنه خواب) افراد می‌گردد. این مشکل در بیش از نیمی از افراد مبتلابه فشارخون بالا وجود دارد.
سندرم متابولیک: این سندرم مجموعه‌ای از اختلالات متابولیکی در بدن است، از جمله افزایش دور کمر، تری گلیسیرید بالا، کلسترول خوب (HDL) پایین، فشارخون بالا و سطح بالای انسولین. این شرایط باعث افزایش احتمال ابتلا به دیابت، بیماری قلبی و سکته مغزی می‌شود.
اختلال عملکرد جنسی: فشار خون بالا موجب تضعیف خون‌رسانی به اندام های تناسلی در مردها و زن‌ها می‌گردد، در نتیجه موجب بروز ناتوانی و اختلال نعوظ در مردها (به خصوص مردان بالای 50 سال) و برای بعضی از زنان باعث کاهش میل جنسی یا تحریک جنسی، خشکی واژن، یا مشکل ارگاسم شود.
مشکلات جنسی در هر دو جنس موجب بروز اضطراب و سایر مشکلات جنسی می‌گردد.
اگر فرد به سایر بیماریها مانند دیابت یا کلسترول بالا مبتلا باشد، فشارخون بالا خطرات این بیماریها را افزایش می‌دهد.
کاهش فشار خون با تغییر سبک زندگی
همانطور که مطالعه کردید شیوه زندگی ناسالم تاثیر زیادی در افزایش فشارخون به مرور زمان دارد. اما خبر خوب این است که تغییر سبک زندگی به کاهش فشارخون در افراد مبتلابه پر فشاری منجر می‌شود.
- کاهش نمک در رژیم غذایی از طریق کاهش استفاده از نمک هنگام طبخ غذا و مصرف نکردن غذاهایی که در تهیه آن‌ها نمک زیاد استفاده‌شده است.
- افزایش مصرف میوه و سبزیجات در روز وبه میزان حداقل چهار وعده (هر وعده 80 گرم) به صورت تازه، خشک‌شده و یخ‌زده بدون هیچ افزودنی مضر.
- کاهش وزن برای افرادی که اضافه وزن‌دارند، بهترین راه برای از دست دادن وزن این است که غذاهای کم‌چرب و کم کالری را انتخاب کنید و فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.
- افزایش فعالیت‌های بدنی روزمره و ورزش کردن به مدت 30 دقیقه در روز و 5 روز در هفته به‌سلامت قلب و عروق و کاهش فشارخون کمک میکند.
- قطع مصرف مشروبات الکی، کاهش استرس و ترک دخانیان نیز از دیگر عوامل موثر در کنترل فشارخون هستند.
