تپش قلب : علت‌ها و درمان
قلب عضو ماهیچه ای است که وظیفه پمپاژ خون حاوی اکسیژن و مواد غذایی را به بافت‌های بدن بر عهده دارد. خون از طریق انقباض این عضله وارد رگ‌های خونی میشود. به گفته انجمن قلب آمریکا (AHA)، تعداد ضربان قلب (پالس) فرد بزرگسال سالم در حالت استراحت 60 تا 100 ضربه در دقیقه (BPM) است.
ضربان قلب کودکان بالاتر از بالغین بوده و در کودکان 6 تا 15 ساله، 70 تا 100 ضربه در دقیقه میباشد. همچنین در ورزشکاران این تعداد حدود 40 میباشد. ضربان قلب بالاتر از این مقدار اصطلاحا تاکی کاردی نامیده میشود. علل مختلفی برای این مشکل وجود دارد که از جمله میتوان به مصرف برخی از مواد محرک، واکنش دارویی، مصرف الکل و برخی از بیماری‌ها اشاره کرد.
بیشتر عواملی که منجر به افزایش ضربان قلب میشوند خطرناک نیستند. با این وجود، بالا بودن بیش از اندازه ضربان قلب در کنار علائم دیگر نشان دهنده مشکلی در وضعیت سلامتی فرد میباشد.
در این مقاله به عوامل موثر در بالا رفتن ضربان قلب، روش‌های درمانی و زمان مراجعه به پزشک پرداخته میشود.
احساسات شدید موثر در تپش قلب
رفتارهای استرس زا مانند اضطراب، عصبانیت و ترس میتواند سبب افزایش ضربان قلب شوند. در زمان استرس، غده آدرنال (غده فوق کلیه) اپی نفرین و آدرنالین آزاد میکند. غدد فوق کلیه یک جفت غده درون ریز است که بر روی کلیه قرار دارند. ترشح اپی نفرین منجر به علائم زیر میشود:
- افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- گشاد شدن مردمک چشم
- تپش قلب، زمانی که ضربان قلب بسیار سریع بوده و یا حالت جهشی داشته باشد.
- تعریق
- اضطراب
در حالت نرمال، ضربان قلب باید مدتی پس از برطرف شدن استرس کاهش پیدا کند. در فردی که به طور منظم در شرایط استرس آور قرار دارد، احتمال ابتلا به مشکلات ناشی از تپش قلب بیشتر است. استرس مزمن میتواند خطر بیماری‌هایی مانند افزایش فشار خون، حمله قلبی و سکته را بالا ببرد. در زیر به چند مورد از راه‌های مدیریت استرس اشاره شده است:
- ورزش منظم
- تکنیکهای آرامش بخش مانند مدیتیشن و ماساژ
- تعیین هدف و اولویت‌ها
- صحبت با دوستان و خانواده برای حمایت و کمک احساسی
- مراجعه به پزشک
ترکیبات و داروهای خاص
مصرف برخی از ترکیبات و داروها سبب افزایش ضربان و تپش قلب میشوند. این موارد شامل:
کافئین
کافئین محرکی است که در بسیاری از نوشیدنی‌ها مانند قهوه، چای و نوشیدنی‌های انرژی زا یافت میشود. پودر کافئین هم در ترکیبات بسیاری وجود دارد. سازمان غذا و دارو (FDA) پیشنهاد میکند که بزرگسالان میتوانند حداکثر 400 میلی‌گرم کافئین در روز مصرف کنند که معادل 4 تا 5 فنجان قهوه در روز است. با این حال، مقدار کافئینی که هر فرد میتواند در طول روز استفاده کند بستگی به حساسیت فرد دارد. مصرف بیش از اندازه کافئین منجر به عوارض زیر میشود:
- بی خوابی
- دلشوره و نگرانی
- اضطراب
- ضربان قلب تند
- ناراحتی معده
- تهوع
- احساس ناراحتی
الکل
مطالعات نشان میدهد که نوشیدن الکل میتواند سبب افزایش خطر فیبریلاسیون دهلیزی شود. فیبریلاسیون دهلیزی وضعیتی است که منجر به نامنظم شدن ضربان قلب و افزایش غیر عادی ضربان قلب میگردد. همچنین در مطالعه سال 2017 با بررسی میزان مصرف الکل در افراد مختلف نتایج مشابهی بدست آمد. به این ترتیب بین میزان مصرف الکل و افزایش ضربان قلب رابطه مستقیمی وجود دارد.
نیکوتین
نیکوتین ترکیبی اعتیاد آور موجود در سیگار است. براساس AHA، نیکوتین منجر به افزایش فشار خون و ضربان قلب میشود. مطالعات نشان میدهد که نیکوتین سبب افزایش 10 تا 15 bpm ضربان قلب میگردد. همچنین استفاده از نیکوتین صرف نظر از نوع مصرف سبب افزایش ضربان قلب و فشار خون خواهد شد.
محرک‌های غیر قانونی
مطالعات نشان میدهند که محرک‌های غیرقانونی مانند کوکائین و آمفتامین میتوانند سبب افزایش ضربان قلب و ایجاد اختلال در آن شوند. پزشکان گاهی اوقات از آمفتامین برای درمان بیماران مبتلا به ADHD یا نارکولپسی استفاده میکنند. با این وجود، آمفتامین عوارض جدی دارد که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش فشار خون
- افزایش ضربان قلب
- سردرد
- خشکی دهان
- پیچش شکم
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- تب و لرز
- گیجی
- لرزش
- بی قراری
داروهای خاص
به گفته سرویس سلامت بریتانیا (NHS)، برخی از داروها سبب افزایش ضربان قلب میشوند. این داروها شامل:
- داروهای استنشاقی
- داروهای کنترل کننده فشار خون
- آنتی هیستامین‌ها
- داروهای ضد قارچ
- داروهای ضد افسردگی
- آنتی بیوتیک‌ها
مکمل‌ها
ترکیبات گیاهی خاص میتوانند ضربان قلب افراد را افزایش دهند. مانند:
- نارنج: گاهی اوقات افراد به منظور سوزش معده، گرفتگی بینی، کاهش وزن، کاهش اشتها و یا تحریک آن از نارنج استفاده میکنند. برخی مطالعات نشان میدهد که مصرف نارنج منجر به افزایش ضربان قلب خواهد شد.
- سنبل الطیب: سنبل الطیب مکملی است که برای اضطراب، بی خوابی، افسردگی، سندرم پیش از قاعدگی، سردرد و قاعدگی استفاده میشود. عوارض جانبی سنبل الطیب شامل نامنظم شدن ضربان قلب، سردرد، ناراحتی معده، ناآرامی، تحریک پذیری، عوارض ذهنی و بیخوابی است.
- جینسینگ: جینسینگ به عنوان یک ترکیب قوی برای بهبود عملکرد بدن شناخته شده است. با این وجود، عوارض جانبی آن شامل افزایش ضربان قلب، بی خوابی، مشکلات قاعدگی، درد سینه، سردرد، مشکلات گوارشی و افزایش یا کاهش فشار خون است.
برای رفع مشکل تپش قلب در ابتدا باید مصرف کافئین، الکل، نیکوتین و یا محرک‌های غیرقانونی تا حد امکان کم شود. اگر فردی نیازمند داروهای خاصی است که منجر به افزایش ضربان قلب میشوند، باید با پزشک در مورد گزینه‌های درمانی دیگر و داروهای جایگزین صحبت کند.
تغییرات هورمونی
در طول بارداری ضربان قلب افزایش می‌یابد. به این دلیل که قلب باید خون را به جفت و همه‌ی قسمتهای بدن پمپاژ کند. براساس مطالعه‌ای در سال 2019 نشان داده شد که به طور میانگین ضربان قلب شخص باردار 8-7 ضربه در دقیقه افزایش می‌یابد. ضربان قلب جنین در ده هفتگی 3/79 ضربه در دقیقه است که در 40 هفتگی به 9/86 ضربه در دقیقه میرسد.
در افراد یائسه احتمال وقوع بیماری‌های قلبی و تپش قلب بیشتر میشود. افراد باردار و یائسه باید در مورد تپش قلب خود با پزشک صحبت کنند.
عدم تعادل الکترولیتها
الکترولیتها مواد معدنی و نمک‌های موجود در خون هستند. این ترکیبات به انتقال پالس‌های بدن کمک میکنند. عدم تعادل الکترولیت منجر به افزایش ضربان قلب میشود. علائم عدم تعادل الکترولیتها عبارتند از:
- تنفس کوتاه
- تب
- ضربان قلب سریع
- گیجی
- نفخ شکم
- ضربان قلب نامنظم
پزشک به منظور تشخیص نامتعادل بودن الکترولیتها، درخواست آزمایش الکترولیت میدهد. در این آزمایش سطح الکترولیت‌های خون فرد بررسی میشود؛ سپس پزشک روش درمانی را براساس تغییرات الکترولیت انتخاب میکند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
معمولا افزایش ضربان قلب نگران کننده نیست اما ممکن است نشان دهنده مشکل خاصی باشد. مشکلات مرتبط با افزایش ضربان قلب شامل موارد زیر است:
- پرکاری تیروئید
- کاهش قند خون
- انواع کم خونی
- هیپوتانسیون اورتواستاتیک (کاهش فشار خون پس از ایستادن)
- تب
- دهیدراسیون
در صورت وجود موارد زیر باید به پزشک مراجعه شود:
- سابقه‌ی بیماری قلبی وجود داشته باشد.
- ضربان قلب مدت زیادی باقی بماند و یا بدتر شود.
در صورت بروز علائم زیر باید سریعا به مرکز درمانی مراجعه شود:
- کوتاه شدن تنفس
- گیجی و سبک سری
- احساس خستگی
- غش کردن
- احساس فشار در قفسه سینه
- درد قفسه سینه
تشخیص وجود بیماری
پزشک برای بررسی احتمال وجود بیماری آزمایش‌های زیر را درخواست میکند:
الکتروکاردیوگرام: یا نوار قلبی (ECG) روش تشخیصی با کمک الکترودهای کوچک برای بررسی فعالیت قلبی است.
عکس برداری: برای بررسی ناهنجاریهای ساختاری قلب از این روش استفاده میشود که شامل اکوکاردیوگرام، CT اسکن و MRI است.
تست‌های آزمایشگاهی: آزمایش خون برای بررسی عدم تعادل الکترولیتها و تیروئید انجام میشود.
خلاصه
عوامل مختلفی میتوانند منجر به افزایش ضربان قلب شوند که معمولا شرایط حاد و وخیمی نیستند. استرس، ورزش، مصرف زیاد الکل، کافئین و نیکوتین، و مصرف برخی از داروها میتواند منجر افزایش ضربان قلب شوند. در صورت وجود علائم نگران کننده و یا احساس ضربان قلب نامنظم باید به مراکز درمانی مراجعه شود.
منابع
https://www.healthline.com/health/dangerous-heart-rate#dangerous-symptoms
