هیپوگلیسمی
هنگامی که فردی باردار است، ممکن است به دلیل تغییر در نحوه تنظیم و متابولیسم گلوکز بدن، دچار هیپوگلیسمی شود. هیپوگلیسمی در زنان مبتلا به دیابت یا دیابت بارداری شایع است.
هیپوگلیسمی اصطلاحی است که برای افرادی که قندخون پایین دارند استفاده می‌شود. وقتی قندخون فردی پایین است، فکر کردن یا تمرکز کردن مشکل است و ممکن است باعث غش شود.
زنانی که در دوران بارداری متوجه علائم هیپوگلیسمی می‌شوند، باید از نظر دیابت که شایع‌ترین علت هیپوگلیسمی مرتبط با بارداری است، آزمایش شوند.
در این مقاله، نگاهی دقیق به هیپوگلیسمی در دوران بارداری ، از جمله علل، علائم، خطرات، و چگونگی تأثیر هیپوگلیسمی بر جنین می‌اندازیم.
هیپوگلیسمی در دوران بارداری
علائم هیپوگلیسمی ممکن است شامل تعریق، سردرد، خستگی، اضطراب و بدخلقی باشد.
زنان مبتلا به دیابت به ویژه در دوران بارداری در معرض هیپوگلیسمی هستند. مطالعه 2008 در زنان باردار مبتلا به دیابت نوع 1 دریافتند که 45 درصد موارد هیپوگلیسمی، به ویژه در سه ماهه اول و دوم بارداری را تجربه کردند.
انسولین هورمونی است که به کنترل سطح گلوکز بدن کمک می‌کند. در دوران بارداری، بدن زن به انسولین بیشتری نیاز دارد زیرا جفت گلوکز اضافی تولید می‌کند. همراه با تغییرات هورمونی، این امر می‌تواند تنظیم گلوکز را برای بدن زن دشوار کند.
زمانی که بدن نتواند انسولین کافی تولید کند، ممکن است زن باردار به دیابت بارداری مبتلا شود. زنان نیز در ادامه بارداری مقاوم‌تر به انسولین می‌شوند، به این معنی که بدن کمتر به انسولین پاسخ می‌دهد.
در نتیجه این عوامل، احتمال ابتلای یک زن باردار به هیپرگلیسمی که همان قند خون بالا است، بیشتر است. با این حال، بسیاری از زنان همچنین ممکن است قند خون پایین داشته باشند یا این دو وضعیت به طور متناوب در آنها تغییر کند.
علائم
بدن یک فرد زمانی که گلوکز خون پایینی دارد برای تأمین سوخت خود مشکل دارد که نتیجه آن می‌تواند ضعف، گیجی و سایر علائمی باشد که ممکن است در فرد پس از میل نکردن یک یا دو وعده غذایی به وجود بیاید.
علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تعریق
- سردرد
- تاری دید
- بدخلقی و عصبانیت
- اضطراب
- مشکل در تفکر واضح
- ضربان قلب نامنظم یا سریع
- پوست رنگ پریده
هنگامی که فردی دچار هیپوگلیسمی شدید باشد، ممکن است علائم جدی‌تری مانند تشنج یا از دست دادن هوشیاری را تجربه کند.
علل و عوامل خطر
هنگامی که فردی در دوران بارداری متوجه علائم هیپوگلیسمی می‌شود، باید با پزشک خود صحبت کند تا علت دقیق آن را بیابد.
دو نوع هیپوگلیسمی در دوران بارداری ممکن است رخ دهد:
هیپوگلیسمی واکنشی: این شکل از هیپوگلیسمی زمانی اتفاق می افتد که سطح قند خون در عرض چند ساعت پس از صرف غذا کاهش یابد. این موضوع در افراد مبتلا به دیابت رایج است، اما می‌تواند در افرادی که این بیماری را ندارند نیز رخ دهد.
هیپوگلیسمی ناشتا: این مورد زمانی اتفاق می افتد که قند خون بین وعده‌های غذایی به طور خطرناکی کاهش می‌یابد. این شکل از افت قند خون در افرادی که بیماری دیگری به جز دیابت دارند، بیشتر است.
دلایل کاهش قند خون در دوران بارداری عبارتند از:
دیابت
دیابت عامل اصلی هیپوگلیسمی در دوران بارداری است. با این حال، هیپرگلیسمی بیشتر از هیپوگلیسمی در دوران بارداری است، اما هر دو می‌توانند در مراحل مختلف بارداری رخ دهند.
سطح قند خون بالا هم ناشی از دیابت نوع 1 است که در آن بدن قادر به تولید سطوح صحیح انسولین نیست و هم دیابت نوع 2 که در آن بدن به انسولین مقاوم شده است.
سطوح پایین قند خون زمانی رخ می‌دهد که فرد داروهای دیابت مصرف می‌کند یا به اندازه کافی غذا نمی‌خورد.
گاهی اوقات، تغییرات هورمونی و سایر تغییرات در دوران بارداری می‌تواند باعث شود زنان مبتلا به دیابت حتی بدون دارو دچار هیپوگلیسمی شوند. به همین دلیل است که برای زنان مبتلا به دیابت بسیار مهم است که رژیم غذایی متعادلی داشته باشند و قند خون خود را در طول بارداری به دقت کنترل کنند.
دیابت بارداری
برخی از زنان در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند. این وضعیت به دلیل مقاومت به انسولین، تغییرات هورمونی در بدن است. دیابت بارداری همچنین می‌تواند باعث کاهش قند خون شود، به ویژه در زنانی که داروهای دیابت مصرف می‌کنند یا به اندازه کافی غذا نمی‌خورند.
تخمین زده می‌شود که 9.2 درصد از زنان باردار دیابت بارداری را تجربه می‌کنند. این وضعیت معمولاً پس از تولد نوزاد از بین می‌رود.
تهوع صبحگاهی
قند خون در افرادی که کربوهیدرات کافی نمی‌خورند می‌تواند بسیار پایین بیاید. زنان مبتلا به تهوع شدید صبحگاهی در صورت استفراغ مکرر ممکن است دچار قند خون پایین شوند. زنانی که استفراغ می‌کنند، وزن اضافه نمی‌کنند یا احساس سبکی سر می‌کنند باید با پزشک خود مشورت کنند.
سبک زندگی
ورزش بیش از حد در دوران بارداری ممکن است باعث هیپوگلیسمی شود.
چندین عامل سبک زندگی، اغلب در زنانی که عامل خطر دیگری مانند دیابت دارند می‌توانند باعث هیپوگلیسمی در بارداری شوند.
عوامل سبک زندگی عبارتند از:
- به اندازه کافی غذا نمی‌خورد
- ورزش کردن بیش از حد معمول
- نوشیدن الکل
- اختلال خوردن
دارو
داروهای دیابت می‌توانند سطح قند خون را کاهش دهند. زمانی که فردی به اندازه کافی غذا نمی‌خورد یا بیش از حد داروی دیابت مصرف می‌کند، ممکن است قند خون به طور خطرناکی پایین بیاید.
برخی از داروهای دیگر نیز ممکن است قند خون را کاهش دهند، از جمله:
- سالیسیلات ها یا مسکن‌ها، از جمله آسپرین که اکثر پزشکان در دوران بارداری توصیه نمی‌کنند.
- آنتی بیوتیک هایی به نام داروهای سولفا
- پنتامیدین، داروی پنومونی
- یک داروی مالاریا به نام کینین
اختلالات پزشکی نادر
چندین بیماری نادر می‌تواند باعث هیپوگلیسمی در دوران بارداری شود. این شرایط ممکن است بر کودک در حال رشد تأثیر بگذارد، بنابراین تشخیص و درمان دقیق ضروری است.
اختلالاتی که می‌توانند باعث هیپوگلیسمی شوند عبارتند از:
- تومورهای پانکراس
- نارسایی ارگان‌ها
- عدم تعادل هورمونی، به ویژه در کورتیزول و گلوکاگون
- کمبود آنزیم‌های خاص
- جراحی معده
آیا هیپوگلیسمی تاثیری بر جنین دارد؟
هیپوگلیسمی در دوران بارداری اگر خفیف باشد ، بعید است به جنین در حال رشد آسیب برساند مگر اینکه به مادر آسیب برساند. در بیشتر موارد، صرف خوردن بیشتر یا تنظیم دارو از هر گونه آسیب جلوگیری می‌کند.
زنانی که هیپوگلیسمی شدید دارند ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان یا نظارت داشته باشند.
زنان مبتلا به دیابت بارداری ممکن است نوزادانی با وزن سنگین به دنیا بیاورند. این می‌تواند زایمان طبیعی را دشوارتر کند و ممکن است خطر آسیب به مادر و نوزاد را افزایش دهد.
نوزادانی که از مادران مبتلا به دیابت متولد می‌شوند نیز ممکن است زردی داشته باشند و قند خون آنها ممکن است مدت کوتاهی پس از تولد به طور خطرناکی پایین بیاید و ممکن است در حین و بعد از زایمان نیاز به نظارت داشته باشند.
تشخیص
اکثر پزشکان در اواخر سه ماهه دوم بارداری آزمایش دیابت بارداری را انجام می‌دهند، اما زنانی که علائم دیابت را قبل یا بعد از آن نشان می‌دهند ممکن است نیاز به آزمایش‌های اضافی داشته باشند.
اگر زنی دیابت نداشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون بیشتری را برای یافتن علت هیپوگلیسمی انجام دهد. تاریخچه پزشکی کامل و اطلاعات در مورد سبک زندگی می‌تواند به تشخیص صحیح کمک کند.
درمان
- کنترل قند خون با اندازه گیری گلوکز توصیه می‌شود.
- درمان دیابت در دوران بارداری متفاوت است. مادر باید قند خون خود را با اندازه گیری منظم قند کنترل کند. او ممکن است نیاز به تغییر رژیم غذایی و ورزش بیشتر داشته باشد که می‌تواند به تعادل قند خون نیز کمک کند.
- اگر این روش ها شکست بخورند، ممکن است نیاز به مصرف انسولین یا سایر داروها داشته باشد. از آنجایی که داروهای دیابت می‌توانند باعث هیپوگلیسمی شوند، برای فرد ضروری است که دستورالعمل‌های پزشک خود را به دقت دنبال کند.
- اگر شرایط دیگری باعث هیپوگلیسمی در دوران بارداری شود، درمان به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال، خانمی با توموری که باعث عدم تعادل هورمونی می‌شود، ممکن است، چه در طول بارداری و چه پس از آن نیاز به برداشتن آن داشته باشد.
عوارض بیماری در بارداری
مهم‌ترین عوارض مربوط به هیپوگلیسمی در دوران بارداری ناشی از دیابت است.
زنان باردار مبتلا به دیابت ممکن است زایمان سختی داشته باشند و نوزادان آنها ممکن است نیاز به نظارت بیشتری داشته باشند. همچنین دیابت می‌تواند خطرناک باشد و منجر به نارسایی قلب و اندام، مشکلات گردش خون، کندی بهبودی و حتی مرگ شود.
شیوع
هیپوگلیسمی در دوران بارداری نسبتاً شایع است. زنان مبتلا به دیابت بسیار بیشتر از زنان بدون دیابت در معرض ابتلا به هیپوگلیسمی هستند. در یک مطالعه،23 درصد زنان مبتلا به دیابت نوع 1 حداقل یک بار در دوران بارداری دچار حمله شدید هیپوگلیسمی شدند و بسیاری از آنها چندین مورد را تجربه کردند. یک حمله شدید هیپوگلیسمی زمانی است که قند خون به طور خطرناکی پایین می‌آید که خطر از دست دادن هوشیاری، شما را تهدید می‌کند.
در یک مطالعه قدیمی، حدود 19 تا 44 درصد از زنان باردار مبتلا به انواع دیابت، هیپوگلیسمی را تجربه کردند.
نکاتی مفید جهت پیشگیری از بیماری
اگر شروع به احساس هر یک از علائم هیپوگلیسمی کردید:
- یک مکان امن برای نشستن یا دراز کشیدن پیدا کنید. اگر در حال رانندگی هستید، بایستید.
- حدود 15 گرم کربوهیدرات بخورید یا بنوشید. کربوهیدرات‌های ساده به طور کلی دارای محتوای قند بالایی هستند. به عنوان مثال می‌توان به 100 گرم آب میوه بدون قند رژیمی یا کم قند، نصف قوطی نوشابه معمولی، 4 قرص گلوکز و یک قاشق غذاخوری شکر یا عسل اشاره کرد. همیشه چنین وسایلی را همراه خود داشته باشید.
- پزشک خود را از هر گونه حالت هیپوگلیسمی که دارید آگاه کنید.
- اگر دیابت دارید، پزشک باید داروهای شما را برای تثبیت سطح قند خون تنظیم کند. گاهی ممکن است نسخه‌ای به نام کیت گلوکاگون به شما داده شود. این کیت حاوی یک فرم مصنوعی از هورمون گلوکاگون و یک سرنگ استریل است. وقتی گلوکاگون تزریق می‌شود، کبد را تحریک می‌کند تا ذخایر گلوکز را آزاد کند. این به نوبه خود باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. این دارو به عنوان یک درمان نجات برای هیپوگلیسمی شدید استفاده می‌شود.
- با این حال، نکته کلیدی کاهش خطر ابتلا به هیپوگلیسمی در وهله اول است.
- برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون، وعده‌های غذایی کوچک، مکرر و متعادل بخورید.
- زمانی که خواب هستید غذا نمی‌خورید، بنابراین یک میان وعده کنار تخت خود نگه دارید تا اگر در طول شب یا اول صبح از خواب بیدار شدید، بتوانید غذا بخورید.
- ورزش کنید، مگر اینکه پزشک توصیه کرده باشد که ورزش نکنید، اما از حد طبیعی خود تجاوز نکنید. اثرات ورزش بیش از حد بر قند خون شما می‌تواند تا حداکثر 24 ساعت طول بکشد.
کلام آخر:
هیپوگلیسمی در دوران بارداری ممکن است به دلایل زیادی رخ دهد، از جمله زمانی که فردی یک وعده غذایی را حذف می‌کند. تشخیص صحیح ضروری است زیرا هیپوگلیسمی و دیابت می‌توانند اثرات نامطلوبی بر زایمان داشته باشند. با این حال، مراقبت‌های پزشکی مناسب و مدیریت سطح قند خون می‌تواند به حفظ سلامت مادر و نوزاد کمک کند. اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری پس از بارداری بهبود می‌یابند، اما ممکن است با بارداری‌های بعدی این وضعیت دوباره تکرار شود. دیابت بارداری همچنین یک عامل خطر برای دیابت نوع 2 است. زنان مبتلا به دیابت نوع 1 یا نوع 2 باید پس از بارداری به مدیریت دیابت خود ادامه دهند. علت هیپوگلیسمی در دوران بارداری هر چه باشد، نظارت دقیق بر مادر و نوزاد می‌تواند خطر عوارض جدی را کاهش دهد.
