نظافت و سلامت روان
برخی از افراد هنگام خستگی و استرس به یوگا، ذهن‌آگاهی و یا حتی ماساژ روی می‌آورند، اما برای برخی دیگر، زدودن غبار از قفسه‌ها، پاک کردن آشپزخانه یا مرتب کردن کمد به‌اندازۀ استفاده از یک برنامه ذهن‌آگاهی به سلامت روان و آرامش ذهنشان کمک می‌کند. در حقیقت، مشاهدۀ یک خانه تمیز و مرتب می‌تواند در تمدد اعصاب و رفع استرس برخی افراد، پس از یک روز طاقت‌فرسا مؤثر باشد نتایج تحقیقات روان‌شناختی مبنی بر بررسی ارتباط میان بی‌نظمی و استرس و اضطراب نشان می‌دهد که خانه‌داری و نظافت تأثیرات مثبتی بر سلامت روان افراد دارد. چنانچه به‌دنبال یافتن راهی برای کاهش استرس هستید، یک دستمال یا گردگیر بردارید و با نظافت خانه، تمام آلودگی‌ها و اضطراب‌ها را پاک نمایید.
در این مقاله قصد داریم نگاهی دقیق به اثرات نظافت بر سلامت روان و نیز چگونگی گنجاندن آن در زندگی بپردازیم.
اثرات منفی بی‌نظمی
تمیز نگه‌داشتن و نظافت خانه برای روان شما مفید است. تحقیقات نشان می‌دهد که نظافت – یا عدم نظافت – تأثیر مستقیمی بر سلامت روان فرد دارد.
بی‌نظمی می‌تواند در بروز افسردگی دخیل باشد
بر اساس نتایج یک مطالعه منتشرشده در خبرنامۀ روانشناسی شخصیت و اجتماع، احتمال افسردگی و خستگی در زنانی که محیط زندگی خود را به‌هم‌ریخته یا پر از پروژه‌های ناتمام توصیف کرده بودند، بیشتر از آن‌هایی بود که خانه‌های راحت و مرتب داشتند. محققان دریافتند که سطح کورتیزول بدن زنان دارای خانه‌های نامرتب نیز بیشتر است.
بی‌نظمی محیط می‌تواند موجب گیجی، تنش و کاهش تمرکز شود
نتایج برخی تحقیقات حاکی از این است که بی‌نظمی می‌تواند تمرکز بر روی یک عمل خاص را دشوار سازد. محققان دریافتند که کورتکس بینایی شخص در محیط‌های نامرتب، غرق مشاهدۀ اشیاء نامربوط شده و این مسئله باعث کاهش تمرکز و بهره‌وری وی می‌گردد.
به‌هم‌ریختگی و آشفتگی ارتباط مستقیمی با احساسات منفی مانند گیجی، تنش و تحریک‌پذیری دارد. درعین‌حال یک خانه منظم باعث ایجاد احساسات مثبت‌تری مانند آرامش و رفاه می‌گردد.
بی‌نظمی و به‌هم‌ریختگی ازنظر مغز نشان‌دهنده پروژه‌های ناتمام است که می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد. به‌هم‌ریختگی موجب افزایش استرس و اضطراب می‌شود. نظافت و نظم موجب تسلط فرد بر محیط و ایجاد محیطی آرامش‌بخش‌تر می‌شود که به تمرکز بهتر بر روی مسائل زندگی کمک می‌کند.
مزایای تمیزی و نظافت
بر طبق تحقیقات صورت گرفته، نظافت تأثیرات مثبتی بر سلامت روان دارد. به‌عنوان‌مثال نظافت موجب کنترل فرد بر محیط خود و تمرکز ذهن بر روی یک نوع عمل می‌شود که می‌تواند باعث بهبود خلق‌وخو و روحیۀ فرد و همچنین احساس موفقیت و احساس رضایت شود.
نظافت به حفظ سلامت جسمانی کمک می‌کند
خانۀ تمیز بر سلامت جسم نیز اثر می‌گذارد. بر اساس نتایج یک مطالعه در دانشگاه ایندیانا، میزان سلامتی و احساس شادی افراد دارای خانه‌های مرتب بیش از افراد دارای خانه‌های نامرتب بود. در حقیقت، تمیزی حتی بیش از سرانۀ پیاده‌روی، پیش‌بینی کننده سلامتی بود.
با تمیزی کنترل محیط خود را به دست گیرید
هنگامی‌که درگیر برخی ابهامات هستید و یا احساس می‌کنید زندگی‌تان از کنترل‌تان خارج شده است، نظافت می‌تواند راهی برای تسلط بر زندگی باشد. تمیزی به افراد احساس تسلط و کنترل بر محیط می‌دهد.
علاوه بر این، بی‌نظمی با ایجاد حواس‌پرتی می‌تواند تمرکز بر روی کار یا تکمیل پروژه‌ها را دشوار سازد؛ بنابراین، تمایل به تمیز کاری در هنگام استرس، به‌این‌علت است که ذهن و جسم به دنبال راهی برای ایجاد نظم در محیط هستند.
موجب بهبود روحیه و خلق‌وخو می‌شود
جدا از سایر مزایای خانۀ تمیز، محیط تمیز اثر مستقیمی در حفظ سلامت روان و کاهش اضطراب دارد. بر طبق مطالعات انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا، فعالیت بدنی هنگام نظافت همراه با اثر نهایی یک خانۀ تمیز، به کاهش استرس، اضطراب و علائم افسردگی کمک می‌کند. نظافت همچنین می‌تواند در کاهش خستگی و بهبود تمرکز موثر باشد.
علاوه بر این، بر طبق مطالعات، ملحفه تمیز و مرتب کردن تختخواب ارتباط مستقیمی با استراحت و خواب بهتر در شب دارد.
موجب افزایش تمرکز می‌شود
آشفتگی ناشی از خانۀ به‌هم‌ریخته و نامرتب می‌تواند بر توانایی تمرکز افراد تأثیر بگذارد. بی‌نظمی توانایی مغز در پردازش اطلاعات را محدود می‌کند. طبق بررسی‌های به‌عمل‌آمده، محیط مرتب، موجب کاهش تحریک‌پذیری، حواس‌پرتی و افزایش بهره‌وری و توانایی پردازش بهتر اطلاعات می‌گردد.
صرف چند دقیقه زمان برای ساماندهی کارها و رفع هرگونه آشفتگی می‌تواند تمرکز و انجام کار را برایتان آسان‌تر سازد.
چگونه نظافت را در زندگی خود بگنجانیم؟
خواه با افسردگی دست‌وپنجه نرم کنید، فرزند خردسال داشته باشید یا صرفاً محیط زندگی‌تان به‌هم‌ریخته باشد، مفهوم پاکیزگی می‌تواند تداعی‌کنندۀ کاری طاقت‌فرسا باشد که ممکن است از توان شما خارج باشد. درواقع، بسیاری از مردم با این مسئله که آیا نظافت باید در اولویت سایر کاهرها قرار بگیرد یا خیر، دست‌به‌گریبان هستند.
با دانستن این نکته که داشتن یک محیط تمیزتر به بهبود روحیه و ایجاد آرامش کمک می‌کند، به نظر می‌رسد این مسئله ارزش دنبال کردن داشته باشد. در اینجا به چند نکته برای واردکردن تمیزی در زندگی اشاره شده است.
تقسیم کارها به بخش‌های کوچک
بیشتر افراد تمیزی را به تعویق می‌اندازند چراکه انجام آن دشوارتر از آنی که هست به نظر می‌رسد. بهتر است به‌جای انتظار برای سروسامان دادن به کل خانه در آخر هفته، کارهایتان رت به بخش‌های کوچک تقسیم‌بندی کرده و هر روز مقداری از آن را انجام دهید.
مهم این است که فهرست انجام کارهایتان را فراتر از توان ذهنی‌تان قرار ندهید، زیرا در این صورت به‌جای کاهش موجب افزایش استرس خواهید شد.
استفاده از تایمر
راهکار مفید دیگر برای برنامه‌ریزی نظافت، تنظیم تایمر برای تعیین میزان کار در یک بازه زمانی مشخص است.
از سایرین تقاضای کمک کنید.
گاهی در مرحله‌ای از زندگی احساس می‌کنید که به‌تنهایی نمی‌توانید از عهدۀ نظافت منزل برآیید. شاید در دوران بهبودی پس از بیماری، درگیر مسائل شغلی، نگهداری از یک خردسال یا هر کار دیگری باشید، در هر شرایط چنانچه می‌دانید به‌تنهایی از عهدۀ انجام تمام کارها برنمی‌آیید، از دیگران کمک بخواهید. هرچند این درخواست ممکن است دشوار باشد، اما در صورت نیاز، افراد زیادی مایل به کمک هستند.
چنانچه بودجۀ شما اجازه می‌دهد، می‌توانید ماهی یک یا دو بار فردی را برای کمک به نظافت استخدام کنید.
نظافت و وسواس
نظافت و میل به تمیز کردن به‌عنوان روشی برای تمدد اعصاب و رهایی از استرس است، مگر اینکه این نظافت به وسواس تبدیل نشود. به‌عنوان‌مثال، ممکن است تمام برنامه‌های خود را لغو کنید چراکه کارها آن‌طور که مایل بوده‌اید پیش نرفته است. این می‌تواند یک علامت هشدار باشد که میل شما برای داشتن یک خانه تمیز تبدیل به وسواس شده است. این وسواس می‌تواند بر روی سلامت جسمی و روانی شما تأثیر بگذاردو در برنامه‌هایتان اختلال ایجاد کند.
در این شرایط بهتر است با یک مشاور یا یک متخصص بهداشت روان صحبت کنید. یک درمانگر می‌تواند به تشخیص رفتارهای سالم از رفتارهای وسواس گونه کمک کند. درمانگر می‌تواند سایر سازوکارهای مقابله برای افسردگی، اضطراب یا استرس را نیز به شما آموزش دهد.
اگر نظافت و مرتب کردن خانه به کاهش استرس و اضطراب و افزایش روحیه شما کمک می‌کند، ابزار نظافت را در دست گیرید و شروع کنید. یک محیط نامنظم یا به‌هم‌ریخته می‌تواند موجب حواس‌پرتی و کاهش تمرکز شما شود. تنها اطمینان حاصل کنید که عادت نظافت شما وسواس‌گونه نباشد.
چنانچه با افسردگی یا سایر مشکلات بهداشت روان دست‌وپنجه نرم می‌کنید و به دنبال داشتن خانه‌ای تمیز و مرتب هستید، اما انرژی لازم برای انجام این کار را ندارید، کارها را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید، برداشتن قدم‌های کوچک برای نظافت محیط کار یا منزل، کنترل‌پذیرتر و آسان‌تر است.
