رباط یا لیگامان (ligament) بافت فیبری محکم و انعطاف‌پذیر است که وظیفه آن اتصال دو استخوان تشکیل‌دهنده مفصل به یکدیگر است.
ساختار طنابی شکل رباط از جنس پروتئین به‌خصوص کلاژن است که موجب حرکت روان و کنترل‌شده مفاصل در جهت صحیح و محدود کردن حرکت مفاصل در جهت غیرمعمول می‌گردد. درواقع رباط‌ها در شرایط تنش به مفاصل کش می‌آیند و پس از رفع تنش به حالت اولیه بازمی‌گردند.
آسیب رباطی (sprain) به کشش بیش‌ازحد، پیچ خوردن یا پارگی رباط گفته می‌شود. آسیب یا پارگی رباط به میزان کش آمدگی و مقاومت آن در برابر تنش‌های وارده بستگی دارد. پارگی رباط به سه صورت تقسیم می‌شود:
پارگی خفیف سطحی (آسیب درجه‌یک): پارگی در بعضی از تارهای رباط اتفاق می‌افتد و معمولاً ثبات مفصلی باقی می‌ماند
پارگی واضح در قسمتی از رباط (آسیب درجه‌دو): پارگی در قسمتی از رباط رخ می‌دهد. موجب ضعف عملکرد رباط می‌شود.
پارگی کامل رباط (آسیب درجه سه): بیش از 50 درصد تارهای رباط پاره می‌شوند یا رباط از استخوان جدا می‌شود و ثبات مفصلی باقی نمی‌ماند.
بیشترین آسیب‌دیدگی رباط در بین ورزشکاران هنگام تمرین یا مسابقه و کسانی که فعالیت بدنی دارند اتفاق می‌افتد. آسیب رباطی در این افراد در نواحی متعدد مانند آرنج، انگشتان، پا، دست، زانو، مچ پا، مچ دست، دنده، ساق پا، شانه، ترقوه، شست، گردن، لگن، کمر و فک رخ می‌دهد.
علائم و نشانه‌های کشیدگی رباط
- درد شدید هنگام آسیب‌دیدگی
- احساس صدای پارگی داخل مفصل
- تورم اطراف محل آسیب
- کبودی
- حساسیت محل صدمه
عواملی که موجب بروز آسیب رباطی می‌شوند شامل:
- سطوح لغزنده و ناهموار و شرایط محیطی نامناسب
- خستگی عضلات و خستگی جسمی
- آسیب‌دیدگی قبلی عضلات
- تجهیزات ضعیف مانند کفش، مچ‌بند و محافظ مفصل نامناسب
- چاقی
ورزش‌هایی که موجب آسیب و پارگی رباط می‌شوند
کشیدگی رباط آرنج: ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال، بسکتبال، هاکی.
کشیدگی رباط انگشت: ورزش‌های پربرخورد و ورزش‌های که گرفتن شیء و پرتاب کردن در آن وجود دارد.
کشیدگی رباط پا: دویدن، کوهنوردی، بسکتبال، والیبال، اسکی و هر ورزشی که موجب شود ورزشکار با کنار پا به زمین فرود آید
کشیدگی رباط زانو: دویدن، ورزش‌های پرشی، ورزش‌های پربرخورد
کشیدگی رباطی ساق پا: دویدن، ورزش‌های پرشی، اسکی، بسکتبال.
کشیدگی رباط دست: بوکس، ژیمناستیک و سایر ورزش‌های پربرخورد
کشیدگی رباط مچ دست: بوکس، کشتی، بولینگ، اسکی، پرش‌بانیزه
کشیدگی رباط دنده: ژیمناستیک، پاروزنی، اسکیت سایر ورزش‌های پربرخورد
کشیدگی رباط شست: بیس بال، فوتبال، بسکتبال و ورزش‌هایی که نیاز به گرفتن توپ دارد
کشیدگی رباط گردن: فوتبال، کشتی، غواصی، ژیمناستیک، اتومبیل‌رانی و ورزش‌های پربرخورد
کشیدگی رباط پشتی_کمری: ورزشکارانی که آمادگی بدنی کافی ندارند، ژیمناستیک، شیرجه، ورزش‌های پرتابی، بلند کردن وزنه، ورزش‌های پربرخورد
کشیدگی رباط شانه: ورزش‌ها پربرخورد مانند بوکس و کشتی، ورزش‌ها پرتابی، ورزش‌هایی که نیاز به راکت دارد، فوتبال، مسابقات دومیدانی
درمان آسیب رباطی
رباط‌ها خون‌رسانی ضعیفی دارند بنابراین زمان ترمیم و بهبودی آن مانند زمان بهبودی شکستگی است به عبارتی برای ترمیم کشیدگی خفیف 2 تا 6 هفته، کشیدگی رباطی متوسط 6 تا 8 هفته و کشیدگی رباطی شدید 8 تا 10 هفته زمان لازم است. مراقبات صحیح و به‌موقع از ناتوانی دائمی رباط جلوگیری می‌کند.
کمک‌های اولیه:
پیروی از دستور عمل (RICE) بلافاصله پس از آسیب به رباط و درصورتی‌که آسیب جزعی باشد، موجب بهبود سریع مصدوم و بازگشت به شرایط عادی می‌گردد. دستور RICE مخفف چهار عملکرد زیر است:
استراحت (Rest): متوقف کردن هرگونه فعالیت بدنی، فعالیت ورزشی و اعمال وزن روی اندام آسیب‌دیده
یخ (Ice): قرار دادن کمپرس یخ به مدت 20 دقیقه روی محل آسیب‌دیده یا قرار دادن عضو آسیب‌دیده در ظرف حاوی یخ، برای جلوگیری از خونریزی داخلی. این عمل هر دو تا 3 ساعت یک‌بار تکرار شد. درمان با یخ ممکن است به مدت 24 تا 48 ساعت ادامه داشته باشد.
پس از دو تا سه روز از کمپرس گرم یا گرمادهی برای بهبود محل آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
بانداژ فشاری (Compression): بستن محل آسیب‌دیده با بانداژهای کششی و الاستیک برای جلوگیری التهاب محل آسیب‌دیده. پس از بستن بانداژ علائمی مانند بی‌حسی، گرفتکی، کبودشدن محل آسیب به وجود می‌آید. در این شرایط باید بانداژ را کمی باز کرد و سپس بست البته نه به محکمی دفعه قبل.
بالا نگه‌داشتن عضو (Elevation): بالا نگه‌داشتن عضو آسیب‌دیده مانع از خون‌رسانی به آن محل می‌شود. باید عضو آسیب‌دیده را بالاتر از سطح قلب نگه داشت.
تشخیص پزشک
بهتر است فرد آسیب‌دیده در سریع‌ترین زمان ممکن توسط پزشک معاینه شود. پزشک پس معاینه فیزیکی بیمار، برسی سابقه پزشکی و در صورت لزوم دستور پرتونگاری از محل آسیب‌دیده درمان قطعی را مشخص می‌کند. روش‌های درمانی شامل:
- استفاده از آتل، گچ، باند کشی
- تجویز دارو شامل:
- مسکن‌ها برای کاهش درد مانند ایبو پروفن، استامینوفن، آسپرین، پمادهای موضعی
- داروهای موضعی بی‌حسی
- کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب
- تمرینات توان‌بخشی پس از باز کردن گچ و بانداژ
- فیزیوتراپی در موارد آسیب متوسط و شدید آسیب
- جراحی در موارد آسیب شدید
پیشگیری از کشیدگی رباط
- تقویت عضلات اطراف مفاصل: تمرینات منظم آماده‌سازی و استحکام سازی یک چارچوب اسکلتی قوی ایجاد می‌کند و به جلوگیری از آسیب‌ها کمک کند.
- گرم کردن بدن پیش از شروع ورزش و مسابقه: گرم کردن عضلات باعث افزایش دامنه حرکات آن‌ها و جلوگیری از آسیب و پارگی بافت همبند می‌شود.
- استفاده از تجهیزات پوششی مناسب به‌خصوص پوشیدن کفش مناسب
- آگاهی از شرایط محیطی: آگاهی از وجود شرایط نامناسب محیطی مانند سطوح لغزنده یا ناهموار، یا موانعی که ممکن است باعث تصادف شود، می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌ها کمک کند.
استراحت بین تمرینات سنگین ورزشی یا انجام تمرینات کششی بین ساعت‌های یک وضعیت ثابت بدن.
سپاس از اینکه مجله سبک زندگی دکتر دقوقی را انتخاب کردید.
