دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که نقش مهمی در فرستادن سیگنال از مغز به بدن ایفا می‌کند. دوپامین به صورت طبیعی در بدن تولید می‌شود و عملکردهایی مانند مهارت‌های حرکتی، تونایی‌های شناختی و بازتولید دارد.
این انتقال‌دهنده عصبی هنگامیکه وقوع اتفاقی را پیش‌بینی می‌کند افزایش یافته و همچنین نقش مهمی در سیستم پاداش و انگیزه بدن ایفا می‌کند. همچنین بر حافظه هم تاثیر می‌گذارد.
با اینکه دوپامین تنها بخشی کوچک، کمتر از یک درصد نورون‌ها را تشکیل می‌دهد، چنین نقش‌های مهمی در مغز ایفا می‌کند. مقادیر کافی این انتقال‌دهنده برای عملکرد مغز ضروری است اما وقتی کمتر از این میزان باشد می‌تواند عواقب ناخواسته‌ای برای بدن داشته باشد. کمبود دوپامین با بیماری‌های نورودژنراتیو مرتبط است.
برای اینکه اثرات کمبود دوپامین را بفهمیم ابتدا علائم و علل آن را بررسی می‌کنیم. سپس برای اینکه درک عمیق‌تری از اثراتش پیدا کنیم، درباره بیماری‌هایی می‌آموزیم که معمولا با کمبود دوپامین مرتبط‌اند. در نهایت، با شما راهکارهایی را به اشتراک می‌گذاریم که بتوانید تولید این انتقال‌دهنده عصبی در بدنتان را افزایش دهید.
علائم کمبود دوپامین
کمبود دوپامین که با بیماری‌هایی مانند شیزوفرنی و پارکینسون در ارتباط است می‌تواند علائمی شبیه آنها از خود بروز دهد. این علائم شامل موارد زیر است:
- درد کمر مزمن
- یبوست مداوم
- تغییر در وزن
- دیسفاژی یا مشکل در بلع
- اختلالات خواب
- خستگی
- مشکلات تمرکزی
- کاهش میل جنسی
- توهم
- پنومونی آسپیراتیو
- خلق پایین
علل کمبود دوپامین
عوامل زیادی ممکن است منجر به کمبود دوپامین در بدن شود که شامل کمبود خواب، اضافه وزن، سوءمصرف موادمخدر، چربی اشباع و استرس می‌باشد. در ادامه مقاله به هر کدام از این موارد نگاه دقیق‌تری می‌اندازیم.
کمبود خواب
در کنار نوشیدن قهوه، علت دیگری که بیشتر صبح‌ها احساس تازگی و هشیاری می‌کنید دوپامین است. این هشیاری توسط گیرنده‌های دوپامین و به خصوص در گیرنده D2 ایجاد می‌شود. این گیرنده‌ها میانجی عملکرد دوپامین در بدن هستند.
با این وجود، کمبود خواب می‌تواند تعداد گیرنده‌های D2 را در قسمت‌های مهمی از مغز کاهش دهد. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، انتقال و تولید دوپامین تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
در حقیقت، بیشتر افراد مبتلا به پارکینسون که بدنشان میزان دوپامین را پایین نگه می‌دارد، در اکثر ساعات روز احساس خواب‌آلودگی می‌کنند.
اضافه‌وزن
اضافه‌وزن با تعدادی از بیماری‌ها مرتبط است اما یکی از نقش‌های کمتر شناخته شده‌اش در تنظیم نامناسب یا کمبود دوپامین در مغز است.
مانند کمبود خواب، اضافه‌وزن هم می‌تواند به کاهش گیرنده‌های D2 در مغز بینجامد. به خصوص هنگامیکه تعداد این گیرنده‌ها را با گیرنده‌های افرادی که اضافه‌وزن ندارند مقایسه می‌کنیم، این مورد آشکارتر می‌شود.
سوءمصرف مواد مخدر
در اوایل مصرف، بعضی از انواع مواد می‌توانند میزان دوپامین بدن را افزایش دهند. کوکائین یکی از موادی است که می‌تواند سرخوشی و میزان بالای دوپامین ایجاد کند.
با این وجود، استفاده طولانی‌مدت از این مواد قطعا، به خصوص، وقتی پای تولید دوپامین در میان باشد، منجر به کاهش پاداش مغز می‌شود.
به علت تولید پایدار دوپامین که در اثر مصرف مواد مخدر به وجود می‌آید، مغز شروع به کاهش تعداد گیرنده‌های دوپامین موجود می‌کند.
همچنین بخوانید: 7 راه طبیعی برای افزایش سطح دوپامین در بدن
چربی اشباع
وقتی مرغ سرخ کرده، نان با کره، شکلات و سایر غذاهای حاوی چربی اشباع را مصرف می‌کنید، مغزتان در اثر همه لذتی که از مصرف این غذاها برده‌اید پر از دوپامین می شود.
اما این غذاها فقط لذت کوتاه‌مدت ایجاد می‌کنند. با گذشت زمان، رژیم غذایی پرچرب عملکرد سیستم عصبی مرکزی در بخش تولید دوپامین را مختل می‌کند. این اتفاق منجر به کمبود دوپامین در بدن می‌شود.
استرس
استرس برای حفظ میزان بهینه دوپامین خوب نیست. وقتی مرتبا در معرض عوامل استرس‌زا مثل مشکلات مالی، مشکلات در رابطه، استرس محل کار و چیزهای دیگر قرار دارید، میزان دوپامین بدنتان کاهش می‌یابد و ممکن است با گذشت زمان منجر به کمبود آن در بدن شود.
بیماری‌هایی که با کمبود ویتامین مرتبط‌اند
اختلال افسردگی فراگیر
اختلال افسردگی فراگیر، یکی از شدید‌ترین بیماری‌های روانی و رفتاری است. ویژگی‌هایش شامل دوره‌های افسردگی طولانی یا عدم علاقه به انجام فعالیت‌هایی است که معمولا فرد آنها را لدت‌بخش می‌یافته. این از دست‌دادن علاقه را معمولا آنهدونی (Anhedonia) می‌نامند.
با این وجود، آنهدونی چیزی فراتر از از دست‌دادن علاقه است و می‌تواند به اختلال در سیستم پاداش مغز مرتبط باشد. مراحل پیش‌بینی، انگیزه و تصمیم‌گیری که معمولا در سیستم پاداش‌دهی اتفاق می‌افتند، به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این تغییرات با اختلالات عملکردی مربوط به دوپامین نیز مرتبط است.
کاهش سطح دوپامین، علت اصلی ابتلا به بیماری افسردگی فراگیر است.
شیزوفرنی
شیزوفرنی با درک غیر طبیعی واقعیت همراه است.
شیزوفرنی یک بیماری روانی جدی است که می‌تواند توانایی فرد برای کار، عمل یا بیان منظور خود را تحت تاثیر قرار دهد.
این بیماری معمولا با توهم و حرکات غیرطبیعی بدن همراه است و ممکن است یکی از علت‌هایش عدم تعادل میزان دوپامین در بدن باشد.
میزان پایین دوپامین با سایر علائمی مانند آنهدونی، ناتوانی در به پایان رساندن کارها و عدم علاقه به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی نیز مرتبط است.
پارکینسون
پارکینسون بیماری مرتبط با سیستم عصبی است. یکی از علائمش لرزش است که در ابتدا خیلی مشخص نیست اما بعدا به لرزش‌های واضح، خشکی عضلات و حرکت با تاخیر تبدیل می‌شود. این بیماری ممکن است منجر به عدم تعادل در حرکت شود.
عوامل زیادی منجر به بیماری پارکینسون می‌شوند. یکی از این عوامل، کاهش تولید دوپامین در مغز است. هنگامیکه کمبود دوپامین وجود داشته باشد، حرکت‌کردن سخت می‌شود.
همچنین بخوانید: رژیم غذایی Mind رژیم ویژه سلامت مغز
چگونه کاهش دوپامین را درمان کنیم
کاهش دوپامین می‌تواند منجر به واکنش‌های منفی قوی در بدن شود. برای پیشگیری و درمان این بیماری، روش‌های زیر می‌توانند سودمند باشند.
ورزش
دویدن، شنا، رقص یا سایر انواع حرکت می‌تواند به افزایش سطح دوپامین در بدن کمک کند. مطالعاتی که روی حیوانات انجام شده نشان داده‌اند قسمت‌های خاصی از بدن در هنگام فعالیت فیزیکی پر از دوپامین می‌شوند. به همین دلیل است که ورزش گاها می‌تواند منجر به سرخوشی خیلی زیاد شود.
منابع طبیعی
منبع دوپامین بدن می‌تواند با منابع خارجی تقویت شود. منابع طبیعی مانند موز، چنار و آووکادو شامل مقادیر زیادی از دوپامین هستند. سیب، بادمجان، اسفناج و گوجه نیز از منابع دوپامین هستند. پروتئین هم یکی از اجزا قابل توجه در فرآیند تولید دوپامین است.
پروبیوتیک
پروبیوتیک‌ها بیشتر برای افزایش سلامت روده شناخته شده‌اند اما این باکتری نه تنها روی بخشی از میکروبیوم بدن که روی تولید دوپامین و سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی نیز موثر است.
موسیقی
هنوز ۱۰۰ ٪ مشخص نیست که موسیقی چه اثری بر مغز دارد اما باید دلیلی برای اینکه بعضی موسیقی‌ها شما را آرام می‌کنند یا می‌توانند وقتی به آنها گوش می‌دهید، مایه نشاطتان شوند وجود داشته باشد.
احتمال دارد که موسیقی منجر به تحریک ترشح دوپامین در مغز شود. این دوپامین منجر به احساس لذت و هیجان می‌شود و می‌تواند به افزایش سطح کاهش‌یافته دوپامین کمک کند.
چکیده
میزان مناسب دوپامین می‌تواند منجر به احساس شادی، هیجان و انگیزه هنگام انجام کارها شود. اما اگر میزان این انتقال‌دهنده عصبی در بدن کم شود، مشکلاتی رخ می‌دهد. این می‌تواند به علت استعداد ژنتیکی، اضافه‌وزن، استرس و عوامل دیگر رخ دهد.
وقتی این اتفاق می‌افتد ممکن است دچار خستگی مزمن، یبوست، خلق پایین، اختلال خواب و سایر واکنش‌های منفی شوید.
خوشبختانه سطح دوپامین بدن را می‌توان با تغذیه صحیح و مصرف غذاهای حاوی دوپامین مانند موز، پروبیوتیک و پروتئین افزایش داد. همچنین می‌توانید با گوش‌دادن به موسیقی و ورزش منظم میزان دوپامین بدنتان را افزایش دهید.
