کاهش اشتها :
غذا انرژی لازم برای فعالیت‌های مختلف بدن را فراهم می‌کند. تعیین گرسنگی و سیری تحت تأثیر فعالیت مشترک مغز و روده است. عدم یا کاهش اشتها می‌تواند نشانه بروز مشکلی در بدن باشد. عدم اشتها یا کم‌اشتهایی زمانی رخ می‌دهد که میل فرد به خوردن غذا کاهش یابد که اصطلاحاً بی‌اشتهایی نامیده می‌شود.
شرایط بسیار متنوعی ازجمله بیماری‌های جسمی و روانی می‌توانند موجب بی‌اشتهایی شوند. بی‌اشتهایی منجر به بروز علائم مرتبطی همچون کاهش وزن یا سو‌ء‌تغذیه نیز می‌شود که در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را بر بدن وارد کند، ازاین‌رو شناسایی علل بی‌اشتهایی و درمان آن دارای اهمیت بسیاری است.
در ادامه به بررسی برخی از علل کاهش اشتها و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
عوامل جسمانی که باعث بی‌اشتهایی می‌شود
کاهش اشتها یا بی‌اشتهایی معمولاً یک بیماری نیست و بیشتر نشان‌دهندۀ وجود مسئلۀ دیگری است. بی‌اشتهایی گاهی ممکن است زودگذر و گاهی طولانی و نیازمند درمان باشد. بیماری‌های نظیر بیماری‌های متابولیکی، بیماری مزمن کبدی، بیماری انسداد مزمن ریه، نارسایی مزمن کلیه، نارسایی قلبی و … می‌توانند موجب کاهش اشتها شوند، برخی از دلایل دیگر عبارت‌اند از:
- پیری: اشتها اغلب با افزایش سن تغییر می‌کند. افراد مسن ممکن است به دلایلی همچون تغییر جوانه‌های چشایی، زوال عقل، بیماری، عوارض جانبی دارو یا مشکلات روانی، میل به خوردن غذا را از دست بدهند. همچنین این افراد به دلیل کاهش فعالیت و نیاز به کالری کمتر، غذای کمتری می‌خورند.
- آنمی (کم‌خونی): کم‌خونی اغلب در اثر کاهش غیرطبیعی تعداد سلول‌های خونی رخ می‌دهد. بی‌اشتهایی و کاهش وزن به‌خصوص همراه با ضعف و خستگی می‌توانند نشانۀ کم‌خونی باشند.
- سرطان: کاهش اشتها در بین افراد مبتلا به سرطان شایع است. بی‌اشتهایی ارتباط مستقیمی با سرطان به‌ویژه سرطان‌های دستگاه گوارش مانند سرطان معده یا لوزالمعده دارد، اما می‌تواند در سرطان‌هایی مانند سرطان ریه یا تخمدان نیز بروز کند. کاهش اشتها می‌تواند از عوارض جانبی درمان‌ها و داروهای ضدسرطان نیز باشد.
- دیابت: افراد دیابتی ممکن است به دلایل متعددی احساس گرسنگی نکنند. گاهی دیابت موجب کاهش سرعت حرکت غذا در طول دستگاه گوارش می‌شود. عدم درمان قندخون بالا می‌تواند باعث ایجاد مقادیر زیادی کتون در خون و ادرار گردد.
- کم‌کاری تیروئید: کم‌کاری تیروئید می‌تواند میل به خوردن غذا را به‌شدت کاهش دهد. همچنین باوجود مصرف کالری کمتر می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
- عفونت: انواع مختلفی از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی موجب کاهش اشتها می‌شوند. هپاتیت، ایدز، مننژیت، سرماخوردگی، آنفولانزا یا سایر عفونت‌ها می‌توانند روی میل افراد به خوردن غذا تأثیر بگذارند. با رفع عفونت، معمولاً اشتها به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
- دارو: هرچند بسیاری از داروها منجر به کاهش اشتها می‌شوند، اما داروهای خواب‌آور، آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای فشارخون، داروهای ادرارآور، استروئیدهای آنابولیک و داروهای مسکن ازجمله شایع‌ترین آن‌هاست. این داروها ممکن است موجب حالت تهوع و ضعف نیز بشوند.
- درد: درد شدید با ایجاد فشارزیاد بر بدن، موجب کاهش میل فرد به خوردن غذا می‌شود. میگرن و معده درد از آن جمله هستند.
- بارداری: مادران باردار به‌خصوص در اوایل بارداری ممکن است دچار تهوع و کاهش اشتها شوند.
- مشکلات معده: مشکلات معده، به‌ویژه بیماری‌های گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر و بیماری کرون نیز می‌توانند موجب کاهش اشتها شوند.
بیماری‌های روانی که باعث بی‌اشتهایی می‌شوند:
ابتلا به برخی از بیماری‌های روحی نیز می‌تواند بر اشتهای افراد تأثیر بگذارد. هر مشکل روانی از افزایش استرس یا سوگ گرفته تا بیماری‌های روانی ممکن است موجب کاهش اشتها شوند.
بهسازی و درمان این مشکلات می‌تواند موجب بازگشت اشتها به حالت طبیعی شود. در ادامه به برخی از شایع‌ترین دلایل روان‌شناختی کاهش اشتها اشاره می‌کنیم:
- اضطراب: تنش و نگرانی ناشی از اضطراب ، باعث کاهش میل فرد به خوردن غذا می‌شود.
- افسردگی: افراد مبتلا به افسردگی اغلب علاقۀ خود را نسبت به هر‌چیز ازجمله غذا از دست می‌دهند. آن‌ها ممکن است فاقد انرژی لازم برای تهیه غذا و خوردن غذا باشند.
- استرس: واکنش فیزیولوژیک بدن در برابر استرس حاد اغلب موجب کاهش اشتها می‌شود (اگرچه برخی افراد هنگام استرس بیش‌ازحد غذا می‌خورند). علائم جسمانی شایع مرتبط با استرس، ازجمله حالت تهوع یا مشکلات معده موجب بی‌میلی به غذا می‌شوند.
- مصرف مواد یا الکل: مصرف مواد در برخی موجب افزایش وزن و در برخی دیگر موجب کاهش وزن می‌شود. مصرف مواد مخدر یا الکل می‌تواند اشتهای فرد را کاهش دهد.
کاهش یا از دست دادن اشتها برای چند روز، معمولاً مسئلۀ مهمی نیست و برخی تغییرات جزئی در عادات تغذیه‌ای طبیعی است؛ اما اگر بی‌اشتهایی بیش از چند روز طول بکشد و یا با علائم دیگری مانند خستگی، درد یا استفراغ همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است.
روش‌های درمان بی‌اشتهایی
درمان بی‌اشتهایی به علت آن بستگی دارد. پزشک احتمالاً سؤالاتی راجع به سوابق پزشکی، نوع تغذیه، احساس فرد بعد از خوردن غذا ، تغییر وزن یا مدت‌زمان کاهش اشتها مطرح خواهد کرد.
پزشک بسته به برداشت‌های اولیه، بیمار را توصیه به انجام آزمایشاتی، مانند آزمایش خون، سونوگرافی از معده یا سایر روش‌های تشخیصی می‌کند. انجام برخی آزمایشات می‌تواند در تشخیص علت اصلی کاهش اشتها مؤثر باشد.
چنانچه کاهش اشتها در اثر یک بیماری جدی‌تر باشد، تغذیۀ صحیح و حفظ وزن متعادل می‌تواند به بهبود آن کمک کند.
بسته به تشخیص، پزشک ممکن است درمان‌های زیر را توصیه کند:
- برنامه‌ریزی برای خواب بهتر
- رعایت رژیم‌های غذایی خاص برای برخورداری از تغذیۀ صحیح
- خودمراقبتی
- افزایش فعالیت بدنی
- تجویز دارو برای افزایش اشتها
- گفتگو درمانی
در برخی موارد به‌منظور برنامه‌ریزی تغذیه‌ای صحیح و کنترل علائم، بیمار به یک متخصص تغذیه ارجاع داده می‌شود. ممکن است به بیمار توصیه شود که به‌جای وعده‌های غذایی حجیم، روزانه چندین جیرۀ غذایی کوچک صرف کند و یا درصورت افزودن برخی غذاها، مصرف غذاهای خاصی را متوقف سازد. متخصص تغذیه همچنین ممکن است بیمار را توصیه به مصرف مکمل‌های غذایی خاص برای تأمین مواد مغذی موردنیاز بدن بکند.
یادداشت غذاها و نوشیدنی‌های مصرف‌شده در طی چند روز تا یک هفته می‌تواند به پزشک در ارزیابی میزان و نوع تغذیه و اشتهای فرد کمک کند.
تحریک اشتها در مواردی که بی‌اشتهایی به دلایل خاصی همچون ابتلا به سرطان یا بیماری مزمن دیگری باشد، دشوار است. بااین‌حال، لذت بردن از غذا با صرف غذا در کنار خانواده، دوستان و عزیزان، پختن غذاهای موردعلاقه، تنوع غذایی یا صرف غذا در رستوران‌ها می‌تواند در تحریک اشتها مؤثر باشد.
سخن پایانی
پیش‌آگهی راجع به کاهش اشتها شدیداً به علت آن بستگی دارد. در برخی موارد، یک مشکل جزئی است که خودبه‌خود و به‌راحتی برطرف می‌شود. در مواردی نیز می‌تواند علامت یک مسئلۀ جدی و تهدیدکنندۀ حیات باشد که مستلزم مداخلات فوری پزشکی است.
بی‌اشتهایی، عدم علاقه به غذا و کاهش وزن چه در خود شما و چه در اطرافیانتان می‌تواند خطرناک و نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. تداوم بی‌اشتهایی بیش از چند روز را جدی بگیرید و در مورد هرگونه تغییر در اشتها با پزشک خود مشورت کنید.
منبع نوشته :
