هیپوکلسمی یا بیماری کمبود کلسیم

اگر سطح کلسیم خون پایین باشد چه اتفاقی می افتد؟

هیپوکلسمی یا بیماری کمبود کلسیم، هنگامی اتفاق می‌افتد که مقدار کلسیم خون پایین باشد. به عبارتی مقدار زیادی کلسیم از طریق ادرار از بین برود یا وقتی کلسیم کافی از استخوان‌ها به داخل خون منتقل نشود.

کلسیم یکی از الکترولیت‌های بدن است. اکترولیت‌ها مواد معدنی هستند که با حل شدن در مایعات بدن مانند خون، بار الکتریکی را حمل می‌کنند (اما بیشتر کلسیم بدن بدون بار است). اگرچه بیشتر کلسیم بدن در استخوان‌ها ذخیره می‌شود اما مقداری نیز در خون گردش می‌کند. حدود 40٪ کلسیم موجود در خون به پروتئین‌های موجود در خون متصل می‌شود (به طور عمده به آلبومین). کلسیم متصل به پروتئین به عنوان منبع ذخیره کلسیم برای سلول‌ها عمل می‌کند اما عملکرد فعالی در بدن ندارد و فقط کلسیم غیر متصل و آزاد بر عملکردهای بدن تأثیر می‌گذارد. بنابراین، هیپوکلسمی فقط در مواقعی که سطح کلسیم آزاد پایین باشد؛ مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

کمبود طولانی مدت کلسیم می تواند منجر به تغییراتی در دندان، بیماری آب مروارید، تغییراتی در مغز و پوکی استخوان شود که باعث شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود.

هیپوکلسمی ممکن است بدون علائم اولیه و در اغلب موارد خفیف باشد؛ اما اگر درمان نشود می‌تواند تهدیدی برای سلامتی فرد تلقی شود.

در این مقاله، چگونگی پیشگیری یا درمان هیپوکلسمی و همچنین علائم آن را و اینکه چه کسانی در معرض این بیماری هستند؛ شرح می‌دهیم.

علل هیپوکلسمی شامل موارد زیر است:

سطح پایین هورمون پاراتیروئید (هیپوپاراتیروئیدیسم)
عدم پاسخ به سطح طبیعی هورمون پاراتیروئید (سودو هیپو پاراتیروئیدیسم)
در هنگام تولد غدد پاراتیروئید وجود ندارد (به عنوان مثال ، در سندرم دی جورج)
سطح پایین منیزیم (هیپومنیزیمی)؛ که فعالیت هورمون پاراتیروئید را کاهش می‌دهد
کمبود ویتامین D (به دلیل مصرف ناکافی یا عدم قرار گرفتن در معرض نور خورشید)
اختلال عملکرد کلیه، که منجر به دفع کلسیم بیشتر از طریق ادرار می‌شود و در اینصورت کلیه‌ها توانایی کمتری در فعال‌سازی ویتامین D دارند
مصرف ناکافی کلسیم
پانکراتیت
داروهای خاصی از جمله ریفامپین (آنتی بیوتیک) ، داروهای ضد تشنج (مانند فنی توئین و فنوباربیتال) ، بیس فسفونات ها (مانند آلندرونات ، ایباندرونات ، ریزدرونات و زولدرونیک اسید) ، کلسی تونین ، کلروکین ، کورتیکواستروئیدها و پلی پامایسین

علائم این بیماری چیست؟

با توجه به تاثیر کلسیم بر روی عملکرد بدن،کمبود آن می تواند اثرات گسترده‌ای بر روی عضلات، استخوان‌ها و دندان‌ها و همچنین بر سلامت روان داشته باشد.

اگر رژیم غذایی نامناسب دلیل کمبود کلسیم باشد معمولاً علائم اولیه‌ای وجود ندارد. در طولانی مدت ، ممکن است فرد دچار پوکی استخوان یا تراکم پایین استخوان شود که عدم درمان آن می‌تواند منجر به پوکی استخوان یا شکنندگی استخوان شود.

با این حال ، رژیم غذایی در اغلب موارد دلیل اصلی نیست. کمبود کلسیم در درجه اول ناشی از مشکلات سلامتی و بیماری در بدن یا درمان بیماری‌هایی مانند نارسایی کلیه، برداشتن معده یا استفاده از داروهای خاص مانند داروهای ادرار آور است.

در ادامه با جزئیات بیشتری علائم کمبود کلسیم را بررسی می‌کنیم.

مشکلات عضلانی

ممکن است فردی با کمبود کلسیم موارد زیر را تجربه کند:

درد عضلانی ، گرفتگی و اسپاسم

درد در ران و بازوها هنگام راه رفتن یا حرکت
بی حسی و گزگز در دست ها ، بازوها ، پاها و کف پا و همچنین اطراف دهان

این علائم ممکن است گاه‌به‌گاه ظاهر شوند و با فعالیت بدنی از بین نمی‌روند.

علائم شدیدتر ممکن است نشان دهنده‌ی کمبود شدیدتر مقادیر کلسیم باشد که همچنین می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

تشنج
آریتمی
مرگ
خستگی مفرط

هیپوکلسمی می‌تواند باعث خستگی مفرط شود که شامل کمبود انرژی و احساس سستی است و ممکن است منجر به بی‌خوابی شود. علائم خستگی مرتبط با کمبود کلسیم همچنین می‌تواند شامل سبکی سر ، سرگیجه و مه مغزی باشد که علائم آن عدم تمرکز ، فراموشی و گیجی است.

علائم ناخن و پوست

کمبود کلسیم مزمن یا مداوم می تواند باعث موارد زیر شود:

خشکی پوست
ناخن‌های خشک ، ترد و شکننده
زبری و زمختی مو
آلوپسی ، که باعث ریزش مو به صورت تکه‌ای می‌شود
اگزما یا التهاب پوستی که لکه های خشک و خارش‌دار ایجاد می کند.
پسوریازیس
استئوپنی و پوکی استخوان

استخوان‌ها کلسیم را به خوبی ذخیره می‌کنند اما برای استحکام به سطح بالایی از آن نیاز دارند. وقتی سطح کلی کلسیم کم باشد ، بدن می‌تواند مقداری از آن را از استخوان‌ گرفته و آنها را شکننده و مستعد آسیب دیدگی کند.

با گذشت زمان، مقدار پایین کلسیم منجر به استئوپنی و کاهش تراکم مواد معدنی و کلسیم در استخوان ها می‌شود.

استئوپنی ممکن است باعث پوکی استخوان شده که باعث نازک شدن استخوان‌ها و آسیب‌پذیری در برابر شکستگی‌ها و همچنین درد و اذیت در وضعیت‌های مختلف قرارگیری بدن می شود. سالها طول می‌کشد تا پوکی استخوان و سایر عوارض کمبود کلسیم ایجاد شود.

PMS شدید

سطح پایین کلسیم با سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مرتبط است.

در گزارش یک تحقیق در سال 2017 ، در شرکت کنندگان پس از مصرف 500 میلی‌گرم کلسیم روزانه به مدت 2 ماه، بهبود خلق و خو و کاهش میزان احتباس مایعات مشاهده شد.

در 2019 تحقیقاتی در سال ، محققان نتیجه گرفتند که مقادیر کم ویتامین D و کلسیم در نیمه دوم چرخه قاعدگی ممکن است در علائم PMS نقش داشته باشد. این تیم تحقیقاتی پیشنهاد داد که مکمل‌ها می‌توانند به تسکین علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) کمک کنند.

مشکلات لثه و دندان

وقتی بدن مشکل کمبود کلسیم باشد ، آن را از منابعی مانند دندان‌ها بیرون می‌کشد که می‌تواند منجر به مشکلات یاد شده در ذیل شود:

پوسیدگی دندان
دندان‌های شکننده
تحریک شدن لثه‌ها
ضعیف شدن ریشه‌های دندان
مختل شدن رشد دندان در نوزاد دارای مشکل کمبود کلسیم.
افسردگی

منابع معتبر نشان می‌دهد که کمبود کلسیم ممکن است با اختلالات خلقی از جمله افسردگی مرتبط باشد. با این‌حال تأیید این امر نیاز به مطالعات بیشتر دارد.

کسانی که به دلیل داشتن علائم افسردگی هستند مشکوک به کمبود کلسیم در بدن خود هستند؛ نیاز است که با پزشک مشورت کنند. پس از بررسی سطح کلسیم در بدن ، پزشک ممکن است مصرف مکمل کلسیم را تجویز کند.

چه موقع لازم است که به پزشک مراجعه کنیم؟

کسی که علائم کمبود کلسیم را تجربه می‌کند باید با پزشک صحبت کند. پزشکان با تجویز آزمایشاتی، سطح کلسیم خون را بررسی می‌کنند. طبق تعریف پزشکان هیپوکلسمی یا کمبود کلسیم زمانیست که غلظت کلسیم موجود در خون به کمتر از8/8 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد. مقدار خوراکی توصیه‌شده کلسیم برای بزرگسالان 19 تا 50 ساله، 1000 میلی‌گرم است. این درحالیست که افراد مسن‌تر به مقادیر بیشتری احتیاج دارند. زنان با حداقل 51 سال و مردان حداقل 71 سال باید 1200 میلی‌گرم کلسیم در روز مصرف کنند.

هیپوکلسمی حتی قبل از آشکار شدن علائم ، با آزمایش خون معمولی تشخیص داده می‌شود. پزشکان سطح کلسیم کلی (که شامل کلسیم متصل به آلبومین نیز می‌باشد) و سطح آلبومین در خون را اندازه گیری می‌کنند تا تعیین کنند که آیا سطح کلسیم آزاد پایین است یا خیر.

آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد کلیه و اندازه گیری میزان منیزیم، فسفات، هورمون پاراتیروئید و ویتامین D نیز انجام می‌شود. سایر مواد موجود در خون نیز ممکن است برای کمک به تعیین علت کمبود کلسیم در آزمایشات آورده شود.

آیا بیماری هیپوکلسمی شایع است؟

متخصصان بهداشت و سلامت هنوز میزان شایع بودن این بیماری را مشخص نکرده‌اند. با اینحال گروه‌های پر ریسک عبارتند از:

زنان یائسه
افراد مبتلا به آمنوره یا عدم خونریزی قاعدگی
افراد مبتلا به بیماری عدم تحمل لاکتوز
افرادی که رژیم‌های گیاهی دارند (گیاه‌خواران)

در ایالات متحده، بانوان بالای 4 سال و به ویژه بانوان نوجوان ، و آقایان با سن 9 الی ۱۸ سال یا بالاتر از 51 سال نیز ممکن است در معرض ریسک بالایی از بیماری هیپوکلسمی باشند.

طبق برآوردهای منتشر شده در سال 2015 ، 5/3 میلیارد در سراسر جهان به دلیل رژیم غذایی نامناسب در معرض بیماری کمبود کلسیم هستند. در سال 2013 ، محققان در انگلستان گزارش دادند که کمبود کلسیم هنوز در میان افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن شایع است.

سه سال بعد، محققان در پاکستان طی مطالعاتی گزارش دادند که از میان 252 شرکت کننده زن 18 تا 51 ساله ، 41٪ کمبود کلسیم و ویتامین D داشته و 78٪ علائم مطابق با این کمبود از جمله درد در کمر ، پاها و مفاصل را گزارش کردند.

به طور کلی ، بانوان کمتر از مردان از طریق رژیم غذایی خود، کلسیم کافی را دریافت می‌کنند و بسیاری از آنها از پایین بودن سطح کلسیم خود اطلاع ندارند.

پیشگیری و درمان بیماری هیپوکلسمی

مطمئن‌ترین و آسان‌ترین راه برای درمان یا جلوگیری از کمبود کلسیم، مصرف بیشتر کلسیم در رژیم غذایی است. مواد غذایی زیادی سرشار از کلسیم هستند که بسیاری از آنها مواد لبنی نبوده و این قضیه برای گیاهخواران و افرادی که تحمل لاکتوز ندارند و نمی‌توانند محصولات لبنی را به طور کامل هضم کنند خبر خوبیست.

برخی از مواد غذایی غنی از کلسیم عبارتند از:

محصولات لبنی، مانند شیر ، پنیر و ماست
لوبیا
انجیر
کلم بروکلی
توفو
شیر سویا
اسفناج
غلات غنی شده
دانه‌ی چیا
تخم آفتابگردان
ادامام
کلم پیچ
پرتقال و آب پرتقال
آجیل و دانه ها، از جمله بادام و دانه کنجد

قبل از مصرف مکمل‌های کلسیم ، لازم است که با یک پزشک یا مشاور تغذیه صحبت کنید. مصرف بیش از حد کلسیم ممکن است باعث هایپرکلسمی شود که می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی عروقی، سنگ کلیه و سایر مشکلات جدی سلامتی را افزایش دهد. هنگامی که کمبود شدید باشد یا مکمل‌ها و تنظیم رژیم غذایی نتیجه بخش و کافی نباشند؛ پزشک ممکن است تزریق کلسیم را تجویز کند.

خلاصه

کمبود کلسیم ممکن است در اثر رژیم غذایی، مسائل بهداشتی یا درمان‌های پزشکی ایجاد شود.
بهترین روش افزایش کلسیم بدن از طریق رژیم غذایی است. در صورت عدم امکان ، پزشک ممکن است مکمل‌ها را به صورت قرص خوراکی یا تزریق تجویز کند.
اکثر افرادی که تحت درمان قرار می گیرند؛ طی چند هفته بهبود علائم را تجربه می‌کنند.

منبع نوشته

https://www.msdmanuals.com/home/hormonal-and-metabolic-disorders/electrolyte-balance/hypocalcemia-low-level-of-calcium-in-the-blood

Mastane98