وقتی سطح کلسیم بالا باشد چه اتفاقی می افتد؟
اصطلاح هیپرکلسمی به داشتن کلسیم بیش از حد در خون اشاره دارد. علل احتمالی شامل فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید، ویتامین D بیش از حد، برخی داروها و برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند سرطان است.
کلسیم نقش اساسی در بدن دارد. به ساخت استخوان‌ها و داشتن دندان‌های قوی کمک می‌کند و در عین حال از ماهیچه‌ها، اعصاب و قلب نیز حمایت می‌کند. با این حال، کلسیم بیش از حد می‌تواند منجر به بیماری شود.
در این مقاله به بررسی علائم، علل و عوارض هیپرکلسمی می‌پردازیم. همچنین نحوه تشخیص و درمان هیپرکلسمی توسط پزشکان را شرح می‌دهیم.
هیپرکلسمی چیست؟
غدد پاراتیروئید سطح کلسیم خون را کنترل می‌کنند. غدد پاراتیروئید مسئول کنترل سطح کلسیم در خون هستند. این چهار غده ریز پشت غده تیروئید هستند و زمانی که بدن به کلسیم نیاز دارد، غدد پاراتیروئید هورمونی ترشح می‌کنند.
این هورمون برای کارهای زیر سیگنال می‌دهد:
- آزاد کردن کلسیم در خون برای استخوان‌ها
- کلیه‌ها کلسیم کمتری را در ادرار دفع کنند
- کلیه‌ها ویتامین D را فعال می‌کنند که به دستگاه گوارش کمک می‌کند کلسیم بیشتری جذب کند.
فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید یا یک بیماری زمینه‌ای می‌تواند تعادل کلسیم را مختل کند. اگر سطح کلسیم بیش از حد بالا باشد، ممکن است فرد هیپرکلسمی داشته باشد. این وضعیت می‌تواند عملکردهای بدن را مختل کند و ممکن است به طور مشخص منجر به مشکلات زیر شود:
- استخوان ضعیف
- پانکراتیت
- سنگ کلیه
- عملکرد غیر طبیعی قلب و مغز
- سطوح بسیار بالای کلسیم در خون می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
علائم
هیپرکلسمی خفیف ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند، اما هیپرکلسمی جدی‌تر می‌تواند باعث مشکلات زیر شود:
تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار
کلسیم اضافی کلیه‌ها را مجبور می‌کند تا سخت‌تر کار کنند. در نتیجه، فرد ممکن است بیشتر ادرار کند که منجر به کم آبی و تشنگی بیشتر می‌شود.
معده درد و مشکلات گوارشی
کلسیم بیش از حد می‌تواند باعث ناراحتی معده، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ و یبوست شود.
درد استخوان و ضعف عضلانی
هیپرکلسمی می‌تواند باعث شود که استخوان‌ها کلسیم زیادی آزاد کنند و باعث کمبود کلسیم آنها شود. این فعالیت غیر طبیعی استخوان می‌تواند منجر به درد و ضعف عضلانی شود.
گیجی، بی حالی و خستگی
کلسیم بیش از حد در خون می‌تواند بر مغز تأثیر بگذارد و این علائم را ایجاد کند.
اضطراب و افسردگی
هیپرکلسمی نیز ممکن است بر سلامت روان تأثیر بگذارد.
فشار خون بالا و ریتم غیرطبیعی قلب
سطوح بالای کلسیم می‌تواند فشارخون را افزایش دهد و منجر به ناهنجاری‌های الکتریکی شود که ریتم قلب را تغییر می‌دهد و باعث فشار می‌شود.
علل
شرایط زمینه‌ای مختلف و عوامل دیگر می‌توانند باعث هیپرکلسمی شوند. این علائم شامل:
پرکاری غدد پاراتیروئید
غدد پاراتیروئید سطح کلسیم را کنترل می‌کنند. اگر آنها خیلی سخت کار کنند، می‌تواند منجر به هیپرکلسمی شود. غدد پاراتیروئید ممکن است زمانی که فرد بزرگ می‌شود یا رشد غیرسرطانی ایجاد می‌کند بیش فعال شود.
هیپرپاراتیروئیدیسم اصطلاحی برای داشتن غدد پاراتیروئید بیش فعال است. ممکن است این رایج‌ترین علت هیپرکلسمی باشد. پزشکان معمولاً پرکاری پاراتیروئید را در افراد مسن 50-60 سال تشخیص می‌دهند. همچنین در زنان سه یا چهار برابر بیشتر از مردان شایع است.
ویتامین D بیش از حد
ویتامین D باعث جذب کلسیم در روده می‌شود و اجازه می‌دهد این ماده مغذی وارد جریان خون شود. بدن معمولاً فقط 10-20٪ کلسیم موجود در رژیم غذایی را جذب می‌کند و باقیمانده را از طریق مدفوع دفع می‌کند. با این حال، مقادیر بیش از حد ویتامین D باعث می‌شود بدن کلسیم بیشتری جذب کند و منجر به هیپرکلسمی شود.
برخی تحقیقات نشان می‌دهد که مکمل‌های ویتامین D با دوز بالا، پتانسیل ایجاد هیپرکلسمی را دارد. پزشکان ممکن است این مکمل‌ها را برای کمک به درمان توصیه کنند. دوز روزانه توصیه شده برای بزرگسالان 600-800 IU در روز است.
سرطان
برخی از انواع سرطان ممکن است باعث هیپرکلسمی شوند. سرطان‌هایی که معمولاً منجر به این وضعیت می‌شوند عبارتند از:
- سرطان ریه
- سرطان پستان
- سرطان‌های خون
در سال 2021، محققان تخمین زدند که هیپرکلسمی حدود 2% همه بیماران سرطانی را در هر سال تحت تأثیر قرار می‌دهد. این درصد در بین کودکان کمتر است.
اگر سرطان به استخوان گسترش یابد، خطر هیپرکلسمی افزایش می‌یابد.
سایر بیماری‌ها
سایر شرایطی که ممکن است باعث افزایش سطح کلسیم خون شوند عبارتند از:
- بیماری سل
- سارکوئیدوز
- بیماری تیرویید
- بیماری مزمن کلیوی
- بیماری غده فوق کلیوی
- عفونت‌های قارچی شدید
- کاهش تحرک
در افرادی که برای مدت طولانی تحرک نداشته باشند ممکن است خطر هیپرکلسمی افزایش یابد. زمانی که استخوان‌ها کار کمتری برای انجام دادن داشته باشند، ضعیف شده و کلسیم بیشتری را وارد جریان خون می‌کنند.
کم آبی شدید
افرادی که به شدت دچار کم آبی هستند، آب کمتری در خون خود دارند که می‌تواند غلظت کلسیم را افزایش دهد. با این حال، این عدم تعادل معمولاً زمانی قابل درمان است که فرد به اندازه کافی بدن خود را آبرسانی کند که در برخی موارد، سطوح بالای کلسیم می‌تواند منجر به کم آبی شدید بدن شود.برای پزشکان مهم است که تشخیص دهند کدامیک اول بوده است:
سطح بالای کلسیم یا کم آبی.
داروها
برخی از داروها می‌توانند غده پاراتیروئید را بیش از حد تحریک کنند و این می‌تواند منجر به هایپرکلسمی شود. به عنوان مثال قرص لیتیوم که گاهی افراد برای درمان اختلال دوقطبی از آن استفاده می‌کنند ممکن است باغث هیپرکلسمی شود.
عوارض
بدون درمان مناسب، هیپرکلسمی می‌تواند به چندین بیماری کمک کند.
پوکی استخوان
با گذشت زمان، استخوان‌ها ممکن است مقادیر زیادی کلسیم را در جریان خون آزاد کنند که باعث نازک شدن یا چگالی کمتر آنها می‌شود. ادامه آزاد شدن کلسیم می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود.
افراد مبتلا به پوکی استخوان دارای خطرات زیر را دارند:
- شکستگی‌ها
- ناتوانی قابل توجه
- از دست دادن استقلال
- بی حرکتی طولانی مدت
- انحنای ستون فقرات
- با گذشت زمان، قد آنها کوتاه‌تر می‌شود
سنگ کلیه
افراد مبتلا به هیپرکلسمی در معرض خطر ایجاد کریستال‌های کلسیم در کلیه‌های خود هستند. این کریستال‌ها می‌توانند به سنگ کلیه تبدیل شوند که اغلب بسیار دردناک هستند. آنها همچنین می‌توانند منجر به آسیب کلیه شوند.
نارسایی کلیه
با گذشت زمان، هیپرکلسمی شدید می‌تواند متوقف شود و کلیه‌های فرد به درستی کار نمی‌کنند. کلیه‌ها ممکن است در پاکسازی خون، تولید ادرار و حذف مؤثر مایعات از بدن کمتر مؤثر باشند. این بیماری نارسایی کلیه نامیده می‌شود.
ضربان قلب نامنظم
قلب زمانی می‌تپد که تکانه‌های الکتریکی از آن عبور می‌کند و باعث انقباض آن می‌شود. کلسیم در تنظیم این فرآیند نقش دارد و کلسیم بیش از حد می‌تواند منجر به ضربان قلب نامنظم شود.
تشخیص
هر فردی که علائم هیپرکلسمی را تجربه می‌کند باید با پزشک صحبت کند، او آزمایش خون را تجویز می‌کند و بر اساس نتایج تشخیص می‌دهد.
فرد مبتلا به هیپرکلسمی خفیف ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد و پزشکان ممکن است تنها پس از انجام آزمایش خون معمولی این بیماری را تشخیص دهند.
این آزمایش سطح کلسیم و هورمون پاراتیروئید خون را بررسی می‌کند. نتایج می‌توانند نشان دهند که برخی از سیستم‌های بدن – مانند سیستم‌هایی که خون و کلیه‌ها را درگیر می‌کنند – چقدر خوب کار می‌کنند.
پس از تشخیص هیپرکلسمی، پزشک ممکن است آزمایشات بیشتری را انجام دهد، مانند:
- الکتروکاردیوگرام (EKG) برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب
- رادیوگرافی قفسه سینه برای بررسی سرطان ریه یا عفونت
- ماموگرافی برای بررسی سرطان سینه
- یک سی تی اسکن یا ام آر آی برای بررسی ساختار و اندام‌های بدن
- جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه، که معمولاً به عنوان اسکن DEXA شناخته می‌شود، برای اندازه گیری تراکم استخوان
درمان
افراد مبتلا به هیپرکلسمی خفیف نیاز به درمان دارند و سطح کلسیم ممکن است به مرور زمان به حالت عادی بازگردد. پزشک این سطوح و سلامت کلیه‌ها را کنترل می‌کند.
اگر سطح کلسیم به افزایش خود ادامه دهد یا به خودی خود بهبود نیابد، پزشکان ممکن است آزمایشات بیشتری را توصیه کنند.
برای افراد مبتلا به هیپرکلسمی شدیدتر، کشف علت مهم است. پزشک همچنین ممکن است درمان‌هایی را برای کمک به کاهش سطح کلسیم و جلوگیری از عوارض پیشنهاد دهد. درمان‌های احتمالی شامل مایعات داخل وریدی و داروهایی مانند کلسی تونین یا بیس فسفونات ها است.
اگر هیپرکلسمی به دلیل فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید، ویتامین D بیش از حد، یا یک بیماری دیگر باشد، پزشک علت بروز بیماری را نیز درمان می‌کند.
فردی که دارای رشد غیر سرطانی روی غده پاراتیروئید است ممکن است برای برداشتن آن نیاز به جراحی داشته باشد.
جلوگیری
برخی از تنظیمات سبک زندگی می‌تواند به متعادل نگه داشتن سطح کلسیم و سلامت استخوان‌ها کمک کند. این شامل:
نوشیدن آب زیاد
هیدراته ماندن ممکن است سطح کلسیم خون را کاهش دهد و می‌تواند به جلوگیری از سنگ کلیه کمک کند.
ترک سیگار، در صورت لزوم
سیگار کشیدن می‌تواند از دست دادن استخوان را افزایش دهد. ترک سیگار علاوه بر بهبود سلامت استخوان‌ها، خطر ابتلا به سرطان و سایر مشکلات سلامتی را کاهش می‌دهد.
ورزش، از جمله تمرینات قدرتی
تمرینات مقاومتی استحکام و سلامت استخوان‌ها را تقویت می‌کند.
پیروی از دستورالعمل‌ها برای داروها و مکمل‌ها
پیروی از توصیه‌های پزشکی ممکن است خطر مصرف بیش از حد ویتامین D و ایجاد هیپرکلسمی را کاهش دهد.
کلام آخر:
هیپرکلسمی به افزایش سطح کلسیم در خون اشاره دارد. پزشکان ممکن است این سطوح افزایش یافته را هنگام آزمایش سایر شرایط کشف کنند.
علل احتمالی هیپرکلسمی شامل فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید، برخی داروها، ویتامین D بیش از حد، و بیماری‌های زمینه‌ای مانند سرطان است. گزینه‌های درمانی هیپرکلسمی به شدت و علت آن بستگی دارد. هیپرکلسمی خفیف ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. با این حال، اگر وضعیت جدی‌تر باشد، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند که سطح کلسیم را کاهش داده و علت اصلی را درمان می‌کند. هر کسی که علائم هیپرکلسمی را تجربه می‌کند باید با پزشک صحبت کند.
