کبد چرب را با نام استئاتوز کبدی (Hepatic Steatosis) نیز می‌شناسند. زمانی این اتفاق می‌افتد که در کبد چربی تجمع کند. کبد به طور طبیعی مقدار کمی چربی دارد، اما چربی بیش از حد کبد می‌تواند برای سلامتی مشکل ایجاد کند.
کبد دومین اندام بزرگ در بدن است. کبد به جذب مواد مغذی درون مواد غذایی و نوشیدنی کمک می‌کند و مواد مضر را از خون دفع می‌کند. چربی زیاد در کبد می‌تواند باعث التهاب آن شود، به کبد آسیب رسانده و زخم ایجاد کند.
در موارد شدید، این زخم می‌تواند منجر به نارسایی کبدی شود. زمانی که کبد یک شخص الکلی چرب شود، به آن بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) می‌گویند. در کسی که زیاد الکل مصرف نمی‌کند، به آن بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) می‌گویند.
قندها چه تاثیری در ابتلا به کبد چرب دارند؟
به گفته محققان در مجله جهانی گوارش، 25 تا 30 درصد از مردم ایالات متحده و اروپا کبد چرب غیر الکلی دارند. بر اساس یک بررسی تحقیقاتی که در ژورنال چاقی کودکان منتشر شده، مصرف بیش از حد قند افزودنی می‌تواند کودکان را در معرض بیماری مزمن کبدی قرار دهد.
با بررسی بیش از 20 تحقیق، محققان ارتباطی بین بیماری کبد چرب غیرالکلی و نوع قندهای افزودنی که در فرآیند تولید محصولات استفاده می‌شوند یافتند، این قندهای مصنوعی به جای قندهای طبیعی که در میوه‌ها، غلات کامل و لبنیات یافت می‌شوند، در محصولات استفاده می‌شوند.
دکتر یوهانا دی‌استفانو، رئیس واحد دیابت و بیماری‌های فیبروتیک در پژوهشگاه ژنومیک می‌گوید مصرف زیاد فروکتوز بسیار مضر است. دلیلش این است که فروکتوز قبل از استفاده به عنوان یک منبع انرژی، باید توسط کبد به گلوکز تبدیل شود و تحقیقات نشان داده‌اند که این فرآیند تبدیل می‌تواند عملکرد سلول و بیان ژن را تغییر دهد.
با گذشت زمان چنین چیزی می‌تواند تاثیر جدی بر روی کبد بگذارد، به همین دلیل به نظر می‌رسد بیماری کبد چرب غیر الکلی عمدتا در میان بزرگسالان شایع است. اما با بیشتر شدن مصرف قندها توسط کودکان، این بیماری در حال تبدیل شدن به یک مشکل رو به رشد در میان کودکان است.
دکتر یوهانا می‌گوید: “این بیماری شبیه به دیابت نوع 2 است که ابتدا تنها بزرگسالان مبتلا می‌شدند و به همین دلیل دیابت بزرگسالان نامیده می‌شد، اما همانطور که دیگر این بیماری مخصوص بزرگسالان نیست، همین اتفاق برای بیماری کبد چرب غیر الکلی افتاده است.”
همچنین بخوانید: تغذیه سالم کودکان.چگونه فرزندتان را به خوردن غذای سالم ترغیب کنید
نشانه‌های کبد چرب
در بسیاری از موارد، کبد چرب نشانه خاصی از خود بروز نمی‌دهد. اما ممکن است احساس خستگی، ناراحتی یا درد در سمت راست و بالای شکم خود داشته باشید. برخی از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دچار عوارضی از جمله زخم کبد می‌شوند. زخم کبد را با نام فیبروز کبد می‌شناسند. اگر به فیبروز کبد شدید مبتلا شوید، به آن سیروز می‌گویند. فرد مبتلا به سیروز ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- ضعف
- خستگی
- خون دماغ شدن
- خارش پوست
- زرد شدن پوست و چشم
- نمایان شدن خوشه‌های شبکه‌ای مانند رگ‌های خونی زیر پوست
- شکم درد
- تورم شکم
- تورم پاها
- بزرگ شدن پستان در مردان
- گیجی
نحوه ارزیابی ابتلا به کبد چرب
در بسیاری از موارد، اگر در آزمایشات خون افزایش آنزیم‌های کبدی دیده شود، بیماری کبد چرب را می‌توان تشخیص داد. به عنوان مثال پزشک شما ممکن است آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را برای بررسی آنزیم‌های کبدی تجویز کند.
در صورت بروز علائم یا نشانه‌هایی از بیماری کبد، ممکن است از شما بخواهند آزمایش خون بدهید. افزایش آنزیم‌های کبدی نشانه ملتهب شدن کبد است. یکی از دلایل احتمالی التهاب کبد، بیماری کبد چرب است، اما این تنها دلیل نیست. در صورت مثبت بودن آزمایش آنزیم‌های کبدی، پزشک احتمالاً آزمایش‌های دیگری را برای شناسایی علت التهاب تجویز خواهد کرد.
همچنین بخوانید: آیا کودکان باید رژیم بگیرند؟ دستورالعمل‌هایی برای رژیم غذایی سالم (رژیم کودکان )
چه اقداماتی برای کنترل کبد چرب لازم است؟
محققان می گویند که هم در رابطه با سلامت عموم و هم سلامت فرد مهم است که به میزان بالای مصرف قندهای افزودنی در کودکان و بزرگسالان توجه شود. کاهش میزان مصرف غذاهای فرآوری شده و افزودن میوه و سبزیجات بیشتر به وعده‌های غذایی روزانه می‌تواند مفید باشد.
یک گام بزرگ دیگر این است که افراد بیشتر تحرک کنند و این نه تنها برای بهبود بیماری کبد چرب غیر الکلی مفید است بلکه فواید کلی دیگری نیز برای سلامت انسان دارد، مانند:
- بهبودی سلامت روان
- عملکرد بهتر قلب و عروق
- تحرک بیشتر
- توده عضلانی و تراکم استخوان بالاتر
- افزایش توانایی پردازش افکار یا همان عملکرد شناختی
- خواب عمیق‌تر و سرحال کننده‌تر
همچنین بخوانید: چه بخوریم تا خواب راحت داشته باشیم؟
در یک پژوهش 24 فرد مبتلا به بیماری کبد به مدت 12 هفته ورزش هوازی کردند. پس از آن التهاب کبد افرادی که ورزش کرده بودند و شاخص‌های سلامت کبدشان در مقایسه با گروهی دیگر، بهبود یافت. به گفته دکتر فیلیپ اوگورمن که هنگام تحصیل در دانشکده فیزیوتراپی در کالج سلطنتی جراحان ایرلند این تحقیق را انجام داد، اگرچه سطح این تحقیقات متوسط بود، اما نتایج حاصل از آن امیدوار کننده است.
یکی از برجسته‌ترین نتایج حاصل از تحقیق این است که مارکرهای کبدی حتی بدون کاهش وزن نیز بهبود می‌یابند. دکتر اگورمن می‌گوید این دستاورد قابل توجهی است زیرا رایج‌ترین توصیه برای بهبود بیماری کبد، کاهش وزن بود.
وی گفت: “نکته مهم این است كه تمرینات ورزشی می‌توانند نتایج مربوط به بیماری كبد را بهبود بخشند، ولی این فقط به بیماری كبد محدود نمی‌شود. شما همچنین می‌توانید خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی را نیز کم کنید که خود این امر ممکن است حتی مهمتر از کاهش وزن باشد.”
تاثیر سبک زندگی بر سلامت کبد
اوگورمن می‌گوید، درس دیگری که از این تحقیق می‌توان گرفت این است که یک سال بعد از آن شرکت‌کنندگان در تحقیق مجدد ارزیابی شدند، در این ارزیابی محققان دریافتند کسانی که ورزش را متوقف کردند دوباره علائم مشکلات کبد در آنها ظاهر شد.
کسانی که پس از آن مطالعه تناسب اندام خود را حفظ کردند، همچنان کبدشان سالم مانده بود. برای حفظ وضعیت سلامتی نیاز است که فعالیت‌های ورزشی همچنان ادامه پیدا کنند.
برای تقویت سلامت کبد از طریق کسب عادات غذایی بهتر، این عادات نباید تنها یک مدت کوتاه رعایت شوند. با توجه به بسیاری از مزایای دیگری که کاهش مصرف قندهای افزودنی در بر دارد، این سبک زندگی باید به یک عادت طولانی مدت تبدیل شود که به افراد در سنین بزرگسالی می‌تواند کمک کند.
کلام آخر
هم در کودکان و هم در بزرگسالان، مصرف زیاد قندهای فرآوری‌شده و کم‌تحرکی می‌تواند باعث ایجاد چربی بیشتر در کبد شود و به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد، اما خبر خوب این است که گاهی اوقات با تغییر در سبک زندگی می‌توان چنین بیماری را کنترل کرد.
