قارچ گانودرما با نام علمی Ganoderma lucidum، یک قارچ بومی کشورهای شرقی است که برای بهبود سلامتی و افزایش طول عمر در چین، ژاپن و دیگر کشورهای آسیایی برای سالیان سال مورداستفاده قرار می‌گیرد.
واژه lucidus یک واژه لاتین و به معنای “براق” و یا “درخشان” است که به‌ظاهر براق سطح قارچ اشاره دارد. این قارچ در چین lingzhi نامیده می‌شود درحالی‌که ژاپنی‌ها به آن reishi یا mannoutake می‌گویند.
این قارچ وحشی و خودرو در طبیعت و روی زمین یا تنه درختان رشد می‌کند، به رنگ قهوه‌ای تیره یا قرمز است و ظاهری براق و بافت چوبی دارد.
قسمت‌های قابل‌استفاده قارچ گانودرما
بیشترین ترکیب موجود در قارچ گانودرما آب است (90٪ وزن قارچ)؛ ده درصد باقی‌مانده شامل 26-28٪ کربوهیدرات، 3-5٪ چربی خام، 59٪ فیبر خام و 7-8٪ پروتئین خام است. ضمن اینکه این قارچ حاوی طیف گسترده‌ای از ترکیبات زیست فعال مانند ترپنوئیدها، استروئید، فنل، گلیکوپروتئین ها و پلی‌ساکاریدها است.
انواع محصولات تجاری گانودرما در فرم‌های مختلف مانند پودر، مکمل‌های غذایی، چای، یا ترکیبی (ترکیب با قهوه) موجود است. این محصولات از قسمت‌های مختلف قارچ، ازجمله میسلیوم، اسپور و پوسته قارچ تولید می‌شود.
تاریخچه استفاده از گانودرما
افسانه‌های متعددی که در مورد قارچ گانودرما ذکرشده نشان‌دهنده قدمت 2000 ساله این قارچ است. به‌عنوان‌مثال راهبان چینی از این قارچ برای ترویج آرامش، تمرکز، بهبود روش‌های مراقبه و به دست آوردن یک زندگی طولانی و سالم استفاده می‌کردند و در فرهنگ ژاپنی‌ها به‌عنوان مهم‌ترین قارچ درمانی شناخته‌شده بود. ازاین‌رو این قارچ به نماد سلامتی و طول عمر تبدیل‌شده است و به‌عنوان پادشاه گیاهان دارویی شناخته می‌شود.
تحقیقات متعدد علمی برای کاربرد قارچ گانودرما در محیط آزمایشگاهی بر روی حیوانات و انسان‌ها صورت گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیقات کاربرد این قارچ را در موارد زیر مفید اعلام کرده است:
- فشارخون
- سیستم ایمنی
- درمان التهابی
- پروستات
- سیستم قلبی عروقی
- دیابت
- هپاتیت B
- انسداد عروق
- سندرم خستگی مزمن
- عملکرد کبد
- بیماری آلزایمر
- انواع سرطان
خواص درمانی قارچ گانودرما
درمان هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH)
هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات نوعی اختلال در پروستات است که در آن پروستات بزرگ می‌شود و فرد با مشکل دفع ادرار مواجه می‌گردد. تکرر ادرار، کاهش جریان ادرار، قطره‌قطره شدن خروج ادرار از علائم این بیماری است.
روش‌های درمانی متداول برای این بیماری بر پایه مهار آنزیم 5. آلفا ردوکتاز است. از طریق مهار این آنزیم از تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون جلوگیری می‌شود و با کاهش دی هیدروتستوسترون در خون و متعاقب آن در بافت پروستات تکثیر سلولی در پروستات کاهش میابد.
بنابراین قارچ گانودرما با مهار آنزیم آلفا ردوکتاز به کاهش حجم پروستات، کاهش انسداد مجاری ادرار و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک می‌کند.
فعالیت ضد سرطانی
فعالیت ضد سرطانی قارچ گانودرما در تحقیقات متعدد انسانی و حیوانی انجام‌شده است. نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که تری‌ترپن‌های موجود در این قارچ از طریق مهار چرخه تکثیر سلولی سلول‌های سرطانی، القای مرگ سلولی این سرطان‌ها، مهار متاستاز (گسترش) تومور، مهار سایتوکنین های التهابی، از بین بردن رادیکال‌های آزاد و افزایش آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی به مهار سرطان کمک می‌کنند.
از طرف دیگر پلی ساکاریدهای موجود در قارچ سیستم ایمنی شخص را از طریق تحریک تولید سلول‌های ایمنی بدن مانند لنفوسیت T و ماکروفاژها، بهبود می‌بخشند. ضمن اینکه با سرکوب رادیکال‌های آزاد و جلوگیری از تخریب رشته‌های DNA فعالیت آنتی‌اکسیدانی دارند و ترشح فاکتورهای رگ‌زایی را مهار می‌کنند.
به‌این‌ترتیب قارچ گانودرما برای پیشگیری و درمان سرطان استفاده می‌شود.
تقویت سیستم ایمنی
عصاره قارچ گانودرما می‌تواند تولید انواع مختلف گلبول‌های سفید را تحریک کند که به جلوگیری و مبارزه با عفونت کمک می‌کند. این قارچ از طریق بهبود پاسخ ایمنی و تولید گلبول‌های سفید در بیماران سرطانی موجب پیشرفت روند درمان این بیماران می‌شود.
خاصیت ضدالتهابی
بسیاری از کاربردهای قارچ گانودرما در درمان سرطان، دیابت و چاقی به دلیل ترکیبات ضدالتهابی موجود در آن است. تأثیر مثبت گانودرما در برابر التهاب و سرطان به علت ترکیبات تری‌ترپروئیدها و پلی‌ساکاریدهای موجود در قارچ است که پلی‌ساکاریدها بیشترین تأثیر را در پاسخ به التهابی نشان داده‌اند.
رفع خستگی
خستگی مزمن می‌تواند توسط عوامل استرس‌زای فیزیکی و روحی ایجاد شود.
قارچ گانودرما به دلیل فعالیت آنتی‌اکسیدانی که تری‌ترپروئیدها و پلی‌ساکاریدهای موجود در آن فراهم می‌کنند، نقش مهمی در مبارزه با خستگی ایفا می‌کند.
گانودرما از طریق محدود کردن تجمع اسیدلاکتیک موجب کاهش خستگی در طول تمرینات ورزشی و افزایش استقامت ورزشکاران می‌گردد.
همچنین آدنوزین موجود در گانودرما با کاهش ضخامت رگ‌های خونی، ظرفیت خون را برای حمل اکسیژن در سراسر بدن افزایش می‌دهد و موجب بهبود انرژی بدن می‌گردد.
درمان دیابت
پلی‌ساکاریدهای موجود در گانودرما از طریق کنترل گلوکز خون در درمان دیابت مؤثر هستند. در چندین تحقیق علمی استفاده از عصاره پلی ساکارید گانودرما در افراد مبتلابه دیابت نوع 2 بیش از 12 هفته کاهش قند خون در این بیماران را نشان داد.
محافظت از کبد
استفاده از پلی‌ساکاریدهای موجود در قارچ گانودرما برای درمان کبد آسیب‌دیده منجر به کاهش وزن کبد و کاهش عوامل مخرب کبدی مانند مقدار آنزیم آلانین آمینو ترانسفراز در خون، ALT و نیتریک اکسید می‌گردد.
درمان روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی یک بیماری خود ایمنی است که در طولانی‌مدت منجر به از بین رفتن بافت مفصل می‌گردد. طبق تحقیقات انجام‌گرفته پلی ساکارید پپتیدهای موجود در قارچ گانودرما با مهار تولید سایتوکنین و مهار تکثیر سلولی محرک روماتیسم به بهبود این بیماری کمک می‌کند.
عوارض جانبی گانودرما
درحالی‌که گانودرما توانایی درمان بسیاری از بیماری‌ها را دارد، مصرف بیش‌ازحد آن یا مصرف برای یک دوره طولانی‌مدت (بیش از سه ماه) برای برخی افراد عوارض جانبی نشان داده است؛ بنابراین برای مصرف آن باید با پزشک متخصص مشورت کرد.
بعضی از عوارض جانبی مصرف گانودرما عبارتند از:
- اسهال
- حالت تهوع
- بی‌خوابی
- یبوست
- خشکی دهان
- التهاب، دانه‌های قرمز و خارش پوست
- خونریزی بینی
- مسمومیت کبدی
همچنین افرادی که داروهای شیمی‌درمانی؛ داروهای رقیق‌کننده خون مانند کومارین، وافارین و آسپرین مصرف می‌کنند، زنان حامله و شیرده برای مصرف این دارو نیاز به تجویز پزشک دارند و باید از مصرف خودسرانه پرهیز کنند.
هیچ مقدار ثابت و مشخصی برای مصرف گانودرما توصیه نشده است اما برخی تحقیقات مصرف 1.5 تا 3 گرم و برخی دیگر مصرف 1 تا 1.5 گرم پودر گانودرما یا یک میلی‌لیتر عصاره آن را در روز مجاز دانسته‌اند. بااین‌حال برای مصرف مقدار مناسب باید به پزشک مراجعه کرد.
