اسید فولیک یکی از ویتامین‌های B است که بدن ما از آن برای تولید سلولهای سالم و جدید استفاده می‌کند و شکل مصنوعی آن فولات می‌باشد. اگرچه اسید فولیک معمولاً برای افرادی که باردار هستند و یا قصد باردار شدن دارند با هدف کاهش احتمالی نقایص مادرزادی توصیه می‌شود، اما یک ماده مغذی مهم نیز می‌باشد که همه به آن نیاز دارند.
هدف از مصرف اسید فولیک
اسید فولیک دارای شکل‌های مختلفی با نام‌های فولاکین، فولات، اسید پترویل‌گلوتامیک و ویتامین B9 است و به بدن انسان در تولید سلولهای سالم و جدید کمک می‌کند.
جلوگیری از نقایص مادرزادی
مصرف اسیدفولیک کافی چه قبل و چه در حین بارداری مهم است زیرا می‌تواند از نقایص مادرزادی مانند آنانسفالی و اسپینا بیفیدا جلوگیری کند. اما اسید فولیک تنها مختص به افراد باردار نیست. این یک ویتامین است که عملکرد آن برای بدن همه افراد مهم است چرا که به ایجاد گلبول‌های قرمز کمک می‌کند. گلبول‌های قرمز خون وظیفه انتقال اکسیژن به سراسر بدن را بر عهده دارند.
وقتی بدن فرد به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی‌کند، به این معنی است که خون او قادر به انتقال مقدار کافی اکسیژن به بقیه قسمت‌های بدن نیست. این می‌تواند باعث خستگی، رنگ‌پریدگی و ضعف شود. این علائم نشانه‌هایی از افزایش میزان کم‌خونی هستند. علاوه بر این، قسمت‌های خاصی از بدن مانند مو، پوست و ناخن‌ها هستند که به طور مداوم در حال رشد و بازسازی می‌باشند و در نتیجه هر روز نیاز به ساخت سلولهای جدید دارند. بنابراین غیرعادی نیست که متخصص پوست شما برای کمک به بهبود وضعیت آنها و کمک به رشدشان مصرف ویتامین را پیشنهاد دهند.
منابع سرشار از اسید فولیک
اسید فولیک در مکمل‌های غذایی و غذاهای غنی شده از جمله نان، آرد، غلات و حبوبات وجود دارد. همچنین در ویتامین‌های B کمپلکس از آن به عنوان یک ماده افزودنی استفاده می‌شود. بسیاری از غذاها به طور طبیعی سرشار از فولات هستند. بهترین منابع سرشار از فولات در لیست زیر آورده شده است اما باید توجه کنید که خانم های باردار بدون نظر متخصص تغذیه نباید بیش از اندازه از خوراکی های زیر استفاده کنند:
- جگر گاو
- اسفناج پخته
- مارچوبه
- بروکسل
- کاهو
- آووکادو
- کلم بروکلی
- نخود سبز
- لوبیا قرمز
- رب گوجه‌فرهنگی
- آب پرتقال
- بادام زمینی
- پرتقال و گریپ‌فروت تازه
- پاپایا
- موز
- تخم‌مرغ آب‌پز
- طالبی
بدن شما چه مقدار اسید فولیک نیاز دارد؟
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) توصیه می‌کند هر خانم هایی که در سن باروری هستند، 400 میکروگرم ویتامین در روز به عنوان راهی برای پیشگیری از نقایص مادرزادی مصرف کنند، دلیلش این است که تقریباً نیمی از بارداری‌ها برنامه‌ریزی نشده هستند. حتی اگر در این گروه قرار نگیرید، خطر کم‌خونی در خانم هایی که در سنین باروری هستند نسبت به بقیه بیشتر است، بنابراین داشتن برنامه برای بارداری و مصرف مکمل ایده خوبی به نظر می‌رسد.
اگر یک فرد باردار قصد داشته باشد بیشتر از حد معمول غذاهای حاوی اسید فولیک طبیعی یا اضافه‌شده مصرف کند، دریافت کل مقدار 400 میکروگرم تنها از طریق رژیم مشکل است. به همین دلیل است که مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری توصیه می‌کند کسانی که باردار هستند یا ممکن است باردار باشند از مکمل‌های اسید فولیک نیز استفاده کنند، هدف این است که روزانه 400 میکروگرم ویتامین اسید فولیک دریافت کنند. به خاطر داشته باشید که بسیاری از مولتی ویتامین‌ها از قبل حاوی اسید فولیک هستند، بنابراین برچسب تمام مکمل‌های خود را (علاوه بر مشورت با پزشک) بررسی کنید تا بدانید که چه مقدار اسید فولیک مصرف کرده‌اید.
قابل ذکر است مصرف بیش از حد اسید فولیک به افزایش محافظت در برابر نقایص مادرزادی کمکی نمی‌کند. در حال حاضر هیچ مدرکی علمی وجود ندارد که نشان دهد مصرف بیش از 400 میکروگرم اسید فولیک در روز می‌تواند میزان تاثیرگذاری آن را افزایش دهد. گرچه یک استثناء بزرگ نیز وجود دارد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه می‌کند هر کسی که قبلاً حاملگی داشته و جنین دچار نقص لوله عصبی شده است و قصد بارداری مجدد دارد، باید یک ماه قبل از بارداری و همچنین در سه ماه اول بارداری زیر نظر پزشک هر روز 4000 میکروگرم اسید فولیک مصرف کند. کسانی که در این شرایط هستند می‌بایست ابتدا حتما با پزشک خود در مورد هرگونه تغییر در رژیم غذایی یا استفاده از مکمل صحبت کنند.
عوارض جانبی
همانند تمامی داروها، اسید فولیک نیز در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد می‌کند. اما بسیاری از افراد هیچ عارضه جانبی را تجربه نمی‌کنند یا تنها عوارضی جزئی خواهند داشت.
عوارض جانبی شایع
در صورتی که از وجود عوارض زیر رنج می‌برید یا نشانه‌های آن از بین نمی‌روند با پزشک یا داروساز مشورت کنید:
- حالت تهوع؛ اما اگر باردار باشید به احتمال زیاد این حالت تهوع صبحگاهی باشد
- از دست دادن اشتها
- نفخ یا باد معده
واکنش آلرژیک جدی
در موارد نادر، اسید فولیک می‌تواند یک واکنش حساسیت‌زای جدی (آنافیلاکسی) ایجاد کند.
اگر هر یک از علائم زیر را داشتید نیاز به مراجعه فوری به پزشک می باشد:
- بروز ضایعات پوستی که ممکن است همراه با خارش، قرمزی، تورم، تاول یا پوسته شدن باشد
- سخت نفش کشیدن
- احساس خفگی یا تنگی سینه
- مشکل در صحبت کردن
- دهان، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو متورم شوند
شما ممکن است در شرایط فوق یک واکنش آلرژیک جدی داشته باشید و شاید نیاز به درمان فوری در بیمارستان داشته باشید. اینها همه عوارض جانبی اسید فولیک نیستند. برای دیدن تمامی عوارض جانبی، برگه راهنمای داخل جعبه دارو را بخوانید.
اهمیت اسید فولیک قبل و حین بارداری
دلیل اهمیت مصرف اسید فولیک چه قبل و چه در حین بارداری این است که می‌تواند از جنینی که در حال رشد است در برابر بیماری نقص لوله عصبی که روی مغز، ستون فقرات و نخاع بچه تاثیر می‌گذارد، محافظت کند. در برخی از موارد ممکن است این بیماری منجر به مرگ شود. نقایص لوله عصبی در چند هفته اول بارداری و احتمالاً قبل از این که فرد از بارداری خود مطلع شود رخ می‌دهند. به همین دلیل است که دریافت 400 میکروگرم اسید فولیک به صورت روزانه برای هر فردی که تنها احتمال می‌دهد باردار شود نیز توصیه می‌شود.
شایعترین عوارض نقص لوله عصبی عبارتند از:
مهره‌شکاف یا اسپینا بیفیدا: زمانی اتفاق می‌افتد که ستون فقرات جنین در رحم کاملاً شکل نگیرد و نخاع بدون پوشش بماند. پس از تولد، اعصابی که پاها و سایر اندام‌های کودک را کنترل می‌کنند، دیگر کار نمی‌کنند. اغلب کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا دچار معلولیت مادام‌العمر می‌شوند که بعدها نیاز به جراحی‌های متعدد خواهد بود.
بی‌مخ‌زایی یا آنانسفالی: هنگامی رخ می‌دهد که کل مغز و جمجمه یا بیشتر آن در رحم رشد نکند. تقریباً تمام افراد بارداری که جنینشان آنانسفالی دارد در نهایت سقط جنین می‌کنند، یا نوزاد کمی پس از تولد می‌میرد.
به دلیل نقش اسید فولیک در تقویت رشد سلولهای سالم، بهتر است همه افراد صرف نظر از سن، جنسیت و وضعیت تولیدمثلی، آن را به واسطه غذاهای طبیعی سرشار از فولات و غذاهایی که پر از اسید فولیک هستند دریافت کنند. اما افرادی که باردار هستند یا ممکن است باردار شوند، می‌بایست با اسید فولیک تقویت شوند و برای همین می‌توانند از مکمل‌ها استفاده کنند.
اگر قبلاً چنین کاری نکرده‌اید، این مورد را با دکتر زنان و زایمان در میان بگذارید تا مطمئن شوید بهترین دوز را با توجه به نیازها و شرایطتان مصرف می‌کنید. علاوه بر این، مصرف مکمل‌ها می‌تواند به رشد مو، ناخن و بهتر شدن پوست کمک کند و این خود یک مزیت است.
