اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی نوعی اختلال روانی است که موجب تغییرات شدید در خلق‌وخو، خواب، انرژی، تفکر و رفتارهای فرد می‌شود. فرد مبتلا در یک دوره بیش‌ازحد احساس خوشبختی و انرژی و در دورۀ دیگر احساس غم و اندوه، ناامیدی و بی‌حالی می‌کند. این دوره‌های اوج و فرود و نوسانات خلقی تحت عنوان اختلال دوقطبی شناخته می‌شود.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در مدیریت کارهای روزمره در مدرسه یا محل کار و یا حفظ روابط دچار مشکل می‌شوند. اختلال دوقطبی درمان ندارد، اما گزینه‌های درمانی بسیاری هست که می‌تواند به کنترل علائم کمک کند.
واژۀ شیدایی زمان‌هایی را توصیف می‌کند که فرد مبتلا بیش‌ازحد هیجان‌زده و به خود مطمئن می‌شود. این احساسات ممکن است تحریک‌پذیری و تصمیم‌گیری تکانشی یا بی‌پروا را نیز به همراه داشته باشد. تقریباً نیمی از مبتلایان هنگام شیدایی دچار توهم و تجسم نیز می‌شوند. هیپومانیا علائم خفیف شیدایی است که در این حالت فرد دچار توهم یا تجسم نمی‌شود و علائم، اختلالی در زندگی روزمره آن‌ها ایجاد نمی‌کند. مبتلایان بیشتر دچار علائم افسردگی می‌شوند تا جنون یا شیدایی.
اختلال دوقطبی اختلال نادری نیست. در حقیقت 2.8 درصد از جمعیت بزرگ‌سالان ایالات‌متحده – حدود 5 میلیون نفر – به این بیماری مبتلا هستند. میانگین سنی ابتلا به اختلال دوقطبی 25 سال است.
انواع اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی انواع مختلفی دارد، از جمله:
اختلال دوقطبی نوع 1: افراد مبتلا به این اختلال رفتارهای بسیار ناپایدار و نامنظمی همراه با دوره‌های شیدایی ( اوج) دارند که حداقل یک هفته به طول می‌انجامد و گاهی آن‌قدر شدید است که نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارد. گاهی این دوره‌ها به شکل فرود است که حداقل 2 هفته طول می‌کشد.
اختلال دوقطبی نوع 2: افراد مبتلا به این اختلال نیز دارای دوره‌های اوج و فرود نامنظمی هستند که به‌اندازۀ نوع 1 شدید نیست.
اختلال ادواری خو (سیکلوتایمیک): این نوع اختلال شامل دوره‌ای از رفتارهای شیدایی و افسردگی است که در بزرگ‌سالان حداقل 2 سال و در کودکان و نوجوانان 1 سال طول می‌کشد. علائم این اختلال به‌شدت اختلال دوقطبی نوع 1 و 2 نیستند.
در هر نوع اختلال، سوءمصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند منجر به بروز دوره‌های بیشتر شود.
علائم اختلال دوقطبی
دوره‌های نوسانات خلقی اختلال دوقطبی از الگوی مشخصی پیروی نمی‌کنند. ممکن است فرد، قبل از تغییر حالت به خلق‌وخوی متضاد، بارها دچار حالت روحی (افسرده یا شیدایی) یکسانی شود. این دوره‌ها ممکن است در طی چند هفته، چند ماه و حتی گاهی سال‌ها رخ دهد و شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است، همچنین ممکن است به‌مرور تغییر کرده و شدیدتر یا خفیف‌تر شود.
علائم دوره‌های شیدایی (اوج):
- شادی، امیدواری و هیجان بیش‌ازحد
- تغییر ناگهانی از شادی به تحریک‌پذیری، عصبانیت و خصومت
- بی‌قراری
- گفتار سریع، عدم تمرکز و حواس‌پرتی
- افزایش انرژی و نیاز کمتر به خواب
- افزایش غیرطبیعی میل جنسی
- طرح‌های بزرگ و غیرواقعی
- سوءمصرف مواد مخدر و الکل
- افزایش رفتارهای تکانشی
- کاهش اشتها
- افزایش اعتمادبه‌نفس
علائم دوره‌های افسردگی (فرود) در فرد مبتلا به اختلال دوقطبی:
- غم و اندوه
- کاهش انرژی
- احساس ناامیدی یا بی‌ارزشی
- عدم لذت از علایق قبلی
- عدم تمرکز
- فراموشی
- آرام صحبت کردن
- کاهش میل جنسی
- گریه غیرقابل‌کنترل
- مشکل در تصمیم‌گیری
- تحریک‌پذیری
- نیاز به خواب بیشتر
- بی‌خوابی
- تغییر اشتها که باعث لاغری یا افزایش وزن می‌شود
- افکار مرگ یا خودکشی
- اقدام به خودکشی
علل اختلال دوقطبی
هیچ دلیل مشخصی برای اختلالی دوقطبی وجود ندارد. محققان در حال بررسی این مسئله هستند که چه عواملی ممکن است در ابتلای برخی افراد به این اختلال دخیل باشند. گاهی ممکن است ژنتیکی باشد و گاهی به نحوۀ تکامل مغز برمی‌گردد، اما دانشمندان از علل و چگونگی ایجاد آن مطمئن نیستند.
عوامل خطر اختلال دوقطبی
بروز اختلال دوقطبی معمولاً در اواخر دوره بلوغ یا بزرگ‌سالی آغاز می‌شود و به‌ندرت در اوایل کودکی رخ می‌دهد. میزان بروز این بیماری در بین زنان و مردان مساوی است. زنان تا حدودی بیش از مردان دچار سیکل‌های سریع (داشتن چهار دوره مشخص تغییرات خلق‌وخو یا بیشتر در طی یک سال) می‌شوند. همچنین زنان مبتلا بیش از مردان دچار افسردگی می‌شوند.
برخی از عواملی که احتمال ابتلای افراد به اختلال دوقطبی را بیشتر می‌کند عبارت‌اند از:
- داشتن سابقۀ خانوادگی ابتلا به اختلال دوقطبی
- گذراندن یک دوره استرس یا ضربۀ روحی شدید
- سوءمصرف مواد مخدر یا الکل
- برخی بیماری‌های خاص
بسیاری از مبتلایان در هنگام شیدایی یا افسردگی دچار سوءمصرف الکل یا سایر مواد مخدر می‌شوند. افراد مبتلا به‌احتمال بیشتری دچار اختلالات افسردگی فصلی، اختلالات اضطرابی هم‌زمان، اختلال استرس پس از سانحه و وسواس فکری عملی می‌شوند.
تشخیص اختلال دوقطبی
تشخیص اختلال دو قطبی از طریق بررسی علائم از جمله شدت و میزان وقوع علائم و مدت آن و نیز بررسی علل احتمالی بروز علائم (مانند کم‌کاری تیروئید یا علائم خلقی ناشی از سوءمصرف مواد مخدر یا الکل) صورت می‌گیرد.
واضح‌ترین علائم شامل نوسانات خلقی همراه با تغییر در خواب، انرژی، تفکر و رفتار است. صحبت با دوستان نزدیک و خانواده فرد اغلب می‌تواند به پزشک در تشخیص اختلال دو قطبی و افتراق آن از اختلال افسردگی اساسی یا سایر اختلالات روحی مشابه کمک کند.
تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان پیچیده‌تر است. علائم ممکن است با اختلال بیش‌فعالی با نقص‌توجه یا حتی بدرفتاری اشتباه گرفته شود.
درمان اختلال دوقطبی
اختلال دو قطبی یک بیماری مادام‌العمر اما قابل‌درمان و مستلزم مراقبت مداوم است. درمان افراد دارای چهار دوره یا بیشتر در طی یک سال یا افراد معتاد به مصرف مواد یا الکل می‌تواند دشوارتر باشد.
دارو
دارو اصلی‌ترین روش درمانی اختلال دو قطبی است. برخی از این داروها عبارت‌اند از:
- تثبیت‌کننده‌های خلق‌وخو، مانند کاربامازپین
- داروهای ضد روان‌پریشی، مانند کاریپرازین
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضدافسردگی – ضد روان‌پریشی، ترکیبی از داروهای ضدافسردگی و تثبیت‌کنندۀ خلق‌وخو
- داروهای ضد اضطراب یا داروهای خواب‌آور مانند بنزودیازپین
یافتن ترکیب دارویی مناسب ممکن است زمان‌بر باشد. قبل از قطع یا تغییر دارو با پزشک خود مشورت کنید.
روان‌درمانی گزینۀ درمانی دیگری است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی. بر این اساس که داشتن یک برنامه روزمره منظم، از خواب گرفته تا غذا خوردن می‌تواند به حفظ روحیۀ فرد کمک کند.
- روان‌درمانی رفتاری شناختی. جایگزین کردن عادات و رفتارهای بد با گزینه‌های مثبت و آموزش روش‌های کنترل استرس
- آموزش روانی. آشنایی با اختلال دوقطبی
- درمان مبتنی بر خانواده.
سایر گزینه‌های درمانی اختلال دو قطبی عبارت‌اند از:
- الکتروشوک درمانی
- طب سوزنی
- داروهای خواب
- برخی مکمل‌ها
بر طبق تحقیقات صورت گرفته، تغییرات سبک زندگی نظیر ورزش منظم، داشتن برنامۀ زمان‌بندی منظم برای تغذیه و خواب راحت ، شناخت نوسانات خلقی، شناخت روش‌های کنترل استرس، داشتن تفریحات و سرگرمی‌های سالم، عدم مصرف الکل و داروهای روان‌گردان و … نیز می‌تواند در درمان و پیشگیری از اختلال دوقطبی مؤثر باشد
درمان‌های طبیعی برای اختلال دو قطبی
نتایج برخی تحقیقات حاکی از اثربخشی برخی از داروها و گیاهان طبیعی مانند روغن ماهی، رودیولا روزا و اسیدآمینۀ آدنوزین متیونین در درمان اختلال دوقطبی است. بااین‌حال، لازم است قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید، ممکن است برخی از این داروها با داروهای مصرفی تداخل داشته باشند.
اختلال دو قطبی و خودکشی
احتمال خودکشی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بیش از افراد معمولی است. آموختن علائم هشداردهنده می‌تواند در نجات به‌موقع این افراد مؤثر باشد. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- افسردگی (تغییر خوراک، خواب، فعالیت)
- انزوا و تنهایی
- صحبت راجع به خودکشی، ناامیدی یا درماندگی
- رفتارهای بی‌پروا
- پذیرش خطر بیشتر
- سوءمصرف الکل یا سایر مخدرها
- تمرکز بر مضامین بیمارگونه و منفی
- صحبت راجع به مرگ
- گریۀ بیش‌ازحد
- بخشش مال و دارایی
زندگی با اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی نوعی اختلال روانی مزمن و مادام‌العمر است. بااین‌حال، ابتلا به آن به معنای محرومیت از یک زندگی شاد و سالم نیست. برای بیشتر افراد، یک برنامه درمانی خوب می‌تواند به تثبیت خلق‌وخو و کاهش علائم کمک کند
یافتن روش‌های درمانی مؤثر، یادگیری مدیریت اختلال دوقطبی و پیش‌بینی تغییرات خلقی مستلزم صبر و پشتکار زیاد است. در نهایت با کمک یک تیم متخصص می‌توان روش‌های مؤثر برخورداری از یک زندگی طبیعی، شاد و سالم را آموخت.
درمان مستمر مؤثرتر از مقابله با مشکلات ناشی از بروز اختلال است. داشتن اطلاعات بیشتر راجع به بیماری، به مدیریت بهتر دوره‌ها کمک می‌کند.
منبع نوشته :
