بسیاری از افراد به شیر حساسیت دارند. از آنجا که ماست نیز از تخمیر شیر بدست می‌آید، ممکن است علت بد شدن حال بعضی از افراد با خوردن ماست نیز حساسیت به شیر یا لاکتوز باشد.
حساسیت به شیر یکی از شایع‌ترین حساسیت‌های غذایی میان کودکان است. حساسیت به ماست، اساسا به معنی حساسیت به انواع لبنیات است چون ماست از تخمیر شیر با باکتری موجود در ماست بدست می‌آید.
با این وجود، گاهی ممکن است، بعد از مصرف فرآوردههای لبنی، علائم حساسیت به لاکتوز ظاهر شوند. هر کس که علائم مرتبط با حساسیت غذایی را در خود ببیند، باید برای درمان با پزشک مشورت کند.
در این مقاله به بررسی علل، علائم، روش درمان و خطرات حساسیت به شیر، ماست و لاکتوز می‌پردازیم.
حساسیت به شیر و ماست چیست؟
حساسیت به شیر گاو یا سایر محصولات ساخته شده از آن، بین خردسالان و کودکان شایع است. این حساسیت در میان 5/2 درصد کودکان زیر سه سال خود را نشان می‌دهد. با اینکه معمولا با بالارفتن سن، حساسیت به شیر از بین می‌رود، این مشکل می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
اگر کودک به شیر تازه حساسیت داشته باشد اما به شیر گرم حساسیت نشان ندهد، احتمال اینکه به زودی حساسیت خود را به طور کامل از دست بدهد بالاتر است.
از طرف دیگر، اگر با مصرف شیر گاو، آنتی بادی زیادی در بدنش ترشح شود، ممکن است این حساسیت ادامه‌دار باشد. پزشک می‌تواند برای اندازه‌گیری میزان آنتی‌بادی و پیش‌بینی اینکه آیا حساسیت تمام می‌شود یا ادامه پیدا می‌کند از فرد آزمایش خون بگیرد. متخصص آلرژی، همچنین می‌تواند در مطب از کودک آزمایش دهانی بگیرد که ببیند حساسیت او از بین رفته است یا نه.
حساسیت به شیر، واکنش بدن به پروتئین موجود در آن است. وقتی کسی که حساسیت دارد شیر مصرف می‌کند، پروتئین موجود در شیر به ایمونوگلوبین ای (IgE) او متصل می‌شود. سیستم ایمنی این موضوع را تهدیدی برای سلامت بدن می‌شناسد و در نتیجه واکنش به صورت حساسیت بروز می‌کند.
همچنین بخوانید: تأثیر ورزش بر شیر مادر
خاستگاه‌های غیر منتظره
بسیاری از افرادی که به شیر گاو حساسیت دارند به شیر حیوانات دیگر مانند بز و گوسفند هم حساس‌اند. علاوه بر آن، پروتئین شیر ممکن است در فرآوردههای دیگری نیز یافت شود. مانند:
- تن ماهی؛
- سوسیس؛
- گوشت‌های فرآوری شده؛
- آدامس؛
- نوشیدنی‌های بدنسازی و انرژی‌زا.
بر اساس قانون برچسب زدن مواد آلرژی‌زا و حمایت از مصرف کننده که در سال 2014 تصویب شد، اگر در تولید محصولی از شیر یا پروتئین شیر استفاده شده باشد، حتما باید این مسئله روی برچسب این کالا درج شود.
با این وجود، این قانون درباره محصولاتی که در آن مقدار بسیار کمی از شیر یا پروتئین شیر به علت مشترک بودن دستگاه تولید شیر یا فرآوردههای آن با محصولات دیگر وجود دارد، سختگیری نمی‌کند.
در نتیجه افرادی که حساسیت به شیر دارند باید در استفاده از محصولات جدیدی که ممکن است واکنش‌زا باشند، دقت کنند.
علائم:
علائم حساسیت به شیر می‌توانند خفیف یا شدید باشند و گاها زندگی انسان را تهدید کنند. این علائم معمولا دو ساعت بعد از مصرف شیر، خود را بروز می دهند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- کهیر و خارش؛
- درد معده؛
- دل درد؛
- اسهال.
شیر گاو ممکن است موجب بروز حساسیت شدیدتری بشود که آن را آنافیلاکسی می‌نامند. علائم این بیماری می‌توانند به صورت ناگهانی ظاهر شوند و با سرعت پیشرفت کنند. علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- تنگی نفس یا به سختی حرف زدن؛
- گلو درد؛
- تهوع؛
- سرگیجه؛
- احساس ضعف؛
- تپش قلب؛
- افت فشار خون.
هر کودک و بزرگسالی با این علائم باید فورا به پزشک مراجعه کند.
همچنین بخوانید: علائم و درمان آلرژی غذایی
درمان
بهترین رویکرد مدیریت حساسیت به شیر، پرهیز از فرآوردههای شیری است. این محصولات شامل موارد زیر است:
- شیر حیوانات؛
- ماست؛
- پنیر؛
- کره؛
- بستنی.
پزشک ممکن است برای افرادی که حساسیت خفیف دارند داروهایی مانند آنتی هیستامین، دیفن هیدرامین، یا سیتریزین هیدروکلراید تجویز کند.
حساسیت شدید به شیر که منجر به آنافیلاکسی می‌شود، نیاز به درمان سریع با استفاده از اپی‌نفرین دارد. پزشک به این افراد توصیه می کند که همیشه با خود تزریق‌گر خودکار اپی‌نفرین داشته‌باشند که هر وقت دچار علائم آنافیلاکسی شدند، خود را درمان کنند.
در سال 2020، سازمان غذا و دارو هشدار ایمنی منتشر کرد که به مردم هشدار بدهد تزریق‌گر خودکار اپی‌نفرین (با نام‌های اپی‌پن، اپی‌پن‌جونیور و اپی‌پن‌ژنریک) ممکن است درست کار نکند. این مسئله ممکن است در شرایط اورژانسی فرد را از دریافت درمانی که باید جانش را نجات دهد، محروم کند.
حساسیت به لاکتوز
حساسیت به لاکتوز با حساسیت به شیر متفاوت است. حساسیت به شیر به خاطر واکنش سیستم بدنی به پروتئین موجود در آن است اما روده باریک کسانی که به لاکتوز حساسیت دارند، به اندازه کافی لاکتاز ترشح نمی‌کند. لاکتاز آنزیمی است که قند شیر یا همان لاکتوز را تجزیه می‌کند.
علاوه بر آن، افرادی که حساسیت به شیر باید از مصرف تمامی فرآوردههای آن نیز پرهیز کنند اما افراد حساس به لاکتوز ممکن است نتوانند کلسیم مورد نیاز بدن خود را تامین کنند و مصرف ماست در این امر به آنها کمک می‌کند.
همچنین بخوانید: آیا لبنیات بهترین منبع کلسیم برای استخوان‌های شماست؟
علائم
لاکتوز هضم نشده به روده بزرگ می‌رسد و در آنجا تخمیر می‌شود. علائم حساسیت به لاکتوز به شرح زیر است:
- نفخ؛
- اسهال؛
- تشکیل گاز در معده؛
- دل درد.
علل
حساسیت ممکن است ژنتیکی یا ناشی از یک حساسیت ثانویه باشد. مانند:
- بیماری کرون؛
- بیماری سلیاک؛
- پرتو درمانی؛
- برخی داروها؛
- تولد زود هنگام.
میزان تحمل به لاکتوز، طیفی است. برخی افراد محصولات لبنی را بهتر از سایر افراد تحمل می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که بعضی افراد می‌توانند تا روزانه 12 گرم لاکتوز (مقدار لاکتوز موجود در یک لیوان شیر) را بدون هیچگونه علائمی مصرف کنند.
به علاوه، بر اساس اعلامیه موسسه ملی دیابت و بیماری‌های کلیوی و گوارشی آمریکا، حساسیت به لاکتوز، بین اروپاییان یا کسانیکه از خانواد‌ه‌ای اروپایی متولد شده‌اند کمتر است. آنها می‌گویند آمریکایی‌هایی که از نژادها و قومیت‌های زیر هستند، مشکل بیشتری در هضم لاکتوز دارند:
- هیسپانیک؛
- لاتین؛
- آسیایی-آمریکایی؛
- آمریکایی-هندی؛
- آفریقایی-آمریکایی.
جایگزین‌ها
بعضی از کسانی که به لاکتوز حساسیت دارند، ممکن است به محصولات با لاکتوز کمتر مثل ماست و پنیر خشک حساسیت نداشته باشند.
صاف‌كردن ماست یونانی در حین فرآوری ، آب پنیر را از بین می برد. همین امر باعث می‌شود لاکتوز این محصول کم باشد. این کار همچنین بافت محکمی از پنیر ایجاد می‌کند.
در مقاله‌ای که در سال 2018 درباره انواعی از ماست‌ها منتشر شده، آمده است که ماست یونانی کمترین میزان قند در بین ماست‌ها را دارد و 80 درصد این قند از لاکتوز تشکیل شده‌است. در نتیجه، ماست یونانی می‌تواند برای فرد مبتلا به لاکتوز گزینه مناسبی باشد.
درمان
افراد حساس باید با پزشک یا متخصص خود در رابطه با به حداقل رساندن میزان لاکتوز در رژیم غذایی‌شان مشورت کنند. متخصص تغذیه ممکن است به آنها قرص‌هایی تجویز کنند که جایگزین لاکتاز شوند.
جایگزین‌های لبنیات
بیشتر خواروبار فروشی‌ها جایگزین‌های زیادی برای شیر گاو و محصولاتی که حاوی آن هستند دارند. مردم می‌توانند کره، مارگارین، شیر، ماست و پنیر گیاهی و بدون لبنیات خریداری کنند.
بر اساس تشخیص پزشک، ممکن است لازم باشد فرد از مصرف شیر حیوانات دیگر مانند بز که ممکن واکنشی مشابه به همراه داشته باشد پرهیز کنند.
در ایالات متحده آمریکا، اگر محصولی حاوی شیر باشد، این موضوع در فهرست ترکیبات نوشته می‌شود. مردم باید با دقت این لیست‌ها را بخوانند و حواسشان به مواردی که ممکن است حساسیت ایجاد کنند مانند پروتئین شیر، کازئین و لاکتوفرین که در نگاه اول ممکن است مشکل‌ساز به نظر نیایند، باشد.
