آمبولی ریه بعد از جراحی
آمبولی ریه هنگامی اتفاق می‌افتد که لخته خون یکی از عروق ریه را مسدود کند که در آن لخته خونی که داخل یکی از رگهای بدن و اغلب بعد از جراحی ایجاد شده؛ به ریه‌ها می‌رود. اگرچه بیشتر افراد با درمان بهبود می‌یابند اما آمبولی ریوی گاهی اوقات کشنده است.
در این مقاله بررسی خواهیم کرد که آمبولی ریوی با چه احتمالی و چه زمانی ممکن است ایجاد شود و در مورد علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری آن بحث می‌کنیم.
خطر آمبولی چگونه است؟
پس از جراحی به دلیل عدم فعالیت بدنی در حین و بعد از عمل، احتمال تشکیل لخته خون در رگ‌ها وجود دارد. دوره‌های طولانی بی‌تحرکی بدن باعث می‌شود که خون به اندازه لازم گردش نکند. با تجمع خون، لخته ایجاد می‌شود. این خطر به ویژه پس از جراحی در ناحیه شکم، لگن یا پاها محسوس‌تر است.
به طور کلی در سراسر جهان آمبولی ریه سومین علت متداول مرگ مرتبط با بیماری قلبی عروقی، پس از سکته مغزی و حمله قلبی است. آمبولی ریوی سالانه حدود 1 از 1000 نفر در ایالات متحده را درگیر می‌کند که با درمان سریع، بیشتر این افراد بهبود می‌یابند.
چه زمان بعد از جراحی، آمبولی اتفاق می‌افتد؟
به طور کلی متخصصان بیشترین خطر ابتلا به آمبولی ریوی را در 5 هفته اول پس از جراحی می‌دانند. یک مطالعه در سال 2019 نشان داد که بین 1 تا 6 هفته بالاترین میزان امکان بروز آمبولی پس از جراحی را داراست.
علائم
علائم آمبولی ریوی بسته به اندازه لخته متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تنگی نفس
- تنفس سریع و پی در پی
- درد قفسه سینه که هنگام انجام کار بدتر می‌شود یا فرد احساس حمله قلبی می‌کند
- درد در بازو، شانه، گردن یا فک
- درد، تورم، تغییر رنگ یا حساسیت به لمس در پا یا بازو
- سرفه با مخاط خونی
- سرگیجه یا سبکی سر
- پوست رنگ پریده و نرم
- تعریق بیش از حد
آمبولی ریوی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. اگر علائم آمبولی ریوی را تجربه کردید باید فوراً با پزشک تماس بگیرید.
تشخیص
پزشکان از سه روش برای تشخیص آمبولی ریه استفاده می‌کنند: بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و تصویربرداری پزشکی و آزمایش خون.
- معاینه بدنی
در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال هر منطقه متورم یا تغییر رنگ یافته روی بازوها یا پاها خواهد بود. صدای قلب و ریه را گوش داده و فشار خون را می‌سنجد.
- آزمایش خون
پزشکان ممکن است آزمایش خون D-dimer را تجویز کنند. D-dimer ماده ای است که هنگام حل شدن لخته خون در جریان خون وجود دارد. سطح بالای این ماده، لخته شدن خون را نشان می‌دهد.
- تصویربرداری پزشکی
آزمایش‌های تصویربرداری که پزشک ممکن است توصیه کند شامل موارد زیر است:
- توموگرافي کامپيوتري آنژيو ريه (CTPA) ؛ که روش اصلی تشخیص آمبولی ریوی است
- اسکن تهویه پرفیوژن؛ که با استفاده از اسکن اشعه ایکس جریان هوا و خون را در ریه نشان می‌دهد
- سونوگرافی برای اندازه‌گیری جریان خون
- نوار قلب که فعالیت قلب را با استفاده از الکترودهایی که به قفسه سینه متصل می‌شون؛ ثبت می‌کند
پزشکان ممکن است از MRI پا یا ریه برای کسانی که باردار هستند یا نمی‌توانند رنگ‌های حاجب مورد نیاز برخی از تکنیک‌های تصویربرداری را تحمل کنند؛ استفاده کنند.
درمان
درمان اولیه، لخته موجود را حل نمی‌کند ولی کمک می‌کند تا پزشکان لخته را کنترل کرده و اطمینان حاصل کنند که بدن خود به خود آن را تجزیه می‌کند و برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید داروهایی را تجویز می‌کنند. افراد ممکن است نیاز به مصرف این داروها برای مدت طولانی، معمولاً حداقل برای مدت 3 ماه داشته باشند.
درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:
داروهای ضد انعقاد خون: این داروها متداول‌ترین روش درمان آمبولی ریه هستند که با رقیق کردن خون از تشکیل لخته‌های جدید جلوگیری می‌کنند. از انواع آنها می‌توان به وارفارین (کومادین)، فونداپارینوکس (آریکسترا)، هپارین و انوکساپارین (لوونوکس) اشاره کرد.
ترومبولیتیک‌ها: اگر آمبولی ریوی عوارض شدیدی مانند فشار خون پایین ایجاد کند؛ پزشک داروهای ترومبولیتیک را تجویز می‌کند که قابلیت حل لخته را دارد. اگرچه این داروها می‌توانند لخته را از بین ببرند؛ اما همچنین می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند.
جراحی: اگر بدن لخته خون را حل نكرد، پزشكان می توانند آن را با اتصال سوند به داخل رگ خونی، تکه تکه كنند.
سایر عوامل خطر
استراحت در رختخواب پس از جراحی، خطر آمبولی ریه را افزایش می‌دهد؛ اما عوامل خطر دیگری نیز وجود دارد که شامل موارد یاد شده در زیر می‌باشند:
سفرهای طولانی: ساعت‌ها نشستن در اتومبیل یا هواپیما می‌تواند جریان خون در پاها را کند کرده و منجر به تشکیل لخته شود.
وزن بدن: اضافه وزن ، به‌خصوص در زنانی که فشار خون بالا یا سابقه مصرف سیگار دارند؛ خطر آمبولی ریه را افزایش می‌دهد.
داروهای هورمونی: قرص‌های جلوگیری از بارداری و داروهای جایگزین هورمون که دارای استروژن زیادی هستند می‌توانند احتمال لخته شدن خون را افزایش دهند.
بیماری قلبی: این اصطلاح به موارد مختلفی که قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهند از جمله نارسایی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و حمله قلبی گفته می‌شود.
سرطان: برخی از انواع سرطان از جمله سرطان لوزالمعده، تخمدان و ریه، احتمال لخته شدن خون را بیشتر می‌کند.
استعمال دخانیات: دود تنباکو به مخاط رگهای خونی آسیب رسانده و آنها را باریک کرده و احتمال لخته‌شدن را بیشتر می‌کند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز می‌تواند این تأثیر را داشته باشد.
بارداری: لخته‌ها ممکن است در صورت فشار جنین به وریدهای لگن ایجاد شوند؛ زیرا این امر باعث کند شدن جریان خون در پاها می‌شود.
ژنتیک: به ندرت، ممکن است افراد شرایط ژنتیکی داشته باشند که بر نحوه تشکیل لخته‌های خون تأثیر بگذارد و آمبولی ریه را محتمل کند.
در موارد نادر، در صورت ایجاد انسداد توسط حباب‌های هوا، بافت حاصل از تومور یا چربی حاصل از شکستگی دست یا پا، آمبولی ریوی نیز ممکن است ایجاد شود.
پیشگیری
پس از جراحی‌های بزرگ، کاهش خطر آمبولی ریوی ممکن است دشوار باشد؛ زیرا افراد اغلب قادر به جابجایی نیستند. با این حال راه‌هایی برای کاهش خطر وجود دارد.
پیشگیری‌ها شامل:
بالا بردن پاها: هنگام خوابیدن ، افراد می‌توانند با قرار دادن کتاب یا اشیا دیگر در زیر انتهای تشک، پاهای خود را بلند کنند.
استفاده از جوراب‌های فشاری: جوراب‌های فشاری طبی، پاها را منقبض می‌کنند و باعث می‌شوند خون در آنها جمع نشود. افراد همچنین می‌توانند آستین یا چکمه های مخصوص استفاده کنند که به پاها فشار می آورد.
شروع به حرکت در سریع‌ترین زمان ممکن: در صورت ایمن بودن انجام این کار، افراد می‌توانند با حرکات کوچک مانند خم شدن و کشش پا شروع کنند. این حرکت ازتجمع خون در عضلات ساق پا جلوگیری می‌کند. اگر کسی در معرض خطر آمبولی ریوی است؛ یک پزشک ممکن است به عنوان یک اقدام پیشگیرانه مصرف داروهای ضد انعقاد خون را به دنبال جراحی پیشنهاد کند. در غیر این صورت ممکن است جهت درمان، یک فیلتر در ورید ورید اجوف تحتانی در امتداد ستون فقرات وارد کنند. این فیلتر لخته‌های خون را قبل از رسیدن به ریه‌ها می‌گیرد.
همچنین قبل یا بعد از جراحی، افراد می‌توانند با ایجاد تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی، قطع مصرف سیگار، حفظ وزن متوسط و داشتن یک رژیم غذایی متعادل برای سلامت قلب، خطر آمبولی ریه را کاهش دهند.
خلاصه
آمبولی ریوی هنگامی اتفاق می‌افتد که لخته خون باعث انسداد سرخرگ در ریه‌ها شود. خطر آمبولی ریوی پس از جراحی در 1-6 هفته اول بیشتر است؛ به‌خصوص اگر شخصی نتواند حرکت کند.
داروهای ضد انعقاد خون، استفاده از ابزرارهای فشرده سازی و افزایش تدریجی حرکت می‌تواند خطر را کاهش دهد. اگر نگران خطر آمبولی ریه پس از جراحی هستید؛ می‌توانید با پزشک صحبت کنید.
