در مقاله ای که پیش رو داریم اختصاصا به خواص هندوانه و دانه ی آن پرداخته شده است.
گیاه‌شناسی و ارقام هندوانه
هندوانه میوه فصل گرم است که در مناطق با آب‌وهوای گرم و تابستان‌های طولانی کشت می‌شود. منشأ این گیاه آفریقا بیان‌شده و پس‌ازآن به سایر نقاط دنیا انتقال پیداکرده است.
ایران از تولیدکنندگان بزرگ هندوانه و در مقام سوم، پس از چین و ترکیه است.
این گیاه دارای ارقام مختلف است که بر اساس خصوصیات ظاهری و طول دوره رشد تقسیم‌بندی می‌شوند.
اندازه میوه هندوانه از گرد تا بیضی و باضخامت پوست نازک تا ضخیم متغیر است.
رنگ پوست آن از سبز کمرنگ تا سبز پررنگ و متمایل به مشکی و به‌صورت راه‌راه، ساده یا لکه‌دار است. رنگ‌دانه‌های داخل هندوانه ممکن است سیاه، قهوه‌ای سفید، زرد و یا قرمز و یا میوه بدون بذر باشد و رنگ گوشت هندوانه از سفید، زرد، صورتی تا قرمز تیره مشاهده‌شده است.
انواع هندوانه ازنظر رسیدگی:
- زودرس (70-80 روز)
- میان‌رس (80-90 روز)
- دیررس (130-140 روز)
ارقام هندوانه موجود در ایران، دو دسته هندوانه‌های ایرانی و هندوانه‌های وارداتی هستند.
ارقام ایرانی شامل:
- خانمی
- قرق
- شریف‌آبادی
- محبوبی
- پوست سفید همدان
ارقام وارداتی شامل:
- چارلستون گری Charleston Gray
- بلاک دایموند Black Diamond
- دیکیس کوئین Dixie Queen
- فرفاکس Fairfax
- چیلیان بلاک Chilean Black
- Yellow crimson
- Cream of Saskatchewan
- orangeglo و…می‌باشند.
عده‌ای معتقدند هندوانه از هند وارد ایران شده، به همین دلیل هندوانه نام‌گرفته است.
هندوانه ایرانی در فصل‌های مختلف سال و از شهرهای مختلف برداشت می‌شود. در فصل بهار و زمستان از جیرفت، کهنوج و میناب، در فصل تابستان از اصفهان، سمنان، مشهد، همدان، تبریز و میاندوآب و در پاییز از دزفول این میوه تولید و به بازار عرضه می‌شود.
ارزش غذایی و خواص هندوانه
هندوانه یک ماده غذایی ایده آل برای سلامتی است، زیرا فاقد چربی و کلسترول و غنی از بتاکاروتن، اسیدفولیک ویتامین‌های گروه ب و ث، کلسیم و پتاسیم است. هندوانه قرمز کاملاً رسیده حاوی سطوح بالاتری از مواد مغذی نسبت به هندوانه‌های صورتی کمرنگ است.
ارزش غذایی موجود در صد گرم هندوانه در زیر آورده شده است.
| انرژی | 30کیلوکالری | ویتامینB6 | 0.0.045 میلی‌گرم |
| آب | 91.45گرم | ویتامین E | 0.05 میلی‌گرم |
| فیبر | 0.4گرم | فولات | 3 میکروگرم |
| پروتئین | 0.6گرم | پتاسیم | 112میلی‌گرم |
| کربوهیدرات | 7.6گرم | آهن | 0.24 میلی‌گرم |
| قند | 6.2 گرم | کلسیم | 7 میلی‌گرم |
| چربی | 0.2گرم | سدیم | 1 میلی‌گرم |
| ویتامین A | 0.17 میلی‌گرم | منگنز | 0.038 میلی‌گرم |
| ویتامینC | 8.1 میلی‌گرم | روی | 0.1 میلی‌گرم |
| ویتامین B1 | 0.033 میلی‌گرم | مس | 0.04 میلی‌گرم |
| ویتامین B2 | 0.021 میلی‌گرم | منیزم | 10 میلی‌گرم |
| ویتامین B3 | 0.178 میلی‌گرم | فسفر | 11 میلی‌گرم |
| ویتامین K | 0.1 میکروگرم | بتاکاروتن | 303 میکروگرم |
خواص هندوانه برای سلامتی
-
درمان بیماری‌های کلیوی
هندوانه حاوی مقدار زیادی پتاسیم است که در دفع مواد سمی از کلیه مفید است.
همچنین با کاهش غلظت اسیداوریک در خون ، از بروز آسیب‌های کلیوی و تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می‌کند.
محتوای زیاد آب در هندوانه باعث افزایش ادرار و درنتیجه تمیز کردن کلیه‌ها می‌شود.
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در هندوانه سلامت کلی کلیه‌ها را برای مدت‌زمان طولانی تضمین می‌کنند.
-
کنترل دیابت
نیمی از قند موجود در هندوانه فروکتوز(3.36 گرم در 100 گرم هندوانه) است، یک‌چهارم آن گلوکز( 1.58 گرم در 100 گرم هندوانه) است و کمتر از یک‌چهارم ساکارز است و قندهای دیگر کمتر هستند. هندوانه دارای شاخص گلیسمی متوسط 72 است، این بدان معنی است که می‌تواند باعث افزایش سریع قند خون نسبت به غذاهای شاخص گلیسمی پایین‌تر شود. اما بار گلیسمیک آن پایین و زیر 10 است ( در 120 گرم هندوانه بار گلایسمیک 4 است) بنابراین موجب افزایش قند خون نمی‌شود.
بااین‌حال برای افرادی که نگران این موضوع هستند که مصرف هندوانه روی قند خون آن‌ها اثر بگذارد هندوانه را با مواد غذایی با شاخص گلیسمیک پایین مصرف کنند. علاوه‌براین، ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند پتاسیم و منیزیم در عملکرد مناسب انسولین در بدن کمک می‌کنند و سطح قند خون را کاهش می‌دهند. آرژنین، جزء دیگری که در هندوانه یافت می‌شود در افزایش اثرات انسولین بر قند خون بسیار مؤثر است. دیابتی‌ها همچنین می‌توانند هندوانه را به‌عنوان مکمل در کنار مواد غذایی کم‌کالری و کم‌چرب استفاده کنند تا احساس گرسنگی در این افراد را تا حدودی رفع کند.
-
تقویت سیستم هضم و جذب
هندوانه، به دلیل محتوای آب و فیبر آن، به جلوگیری از یبوست و به تحرک منظم روده‌ها که برای سلامتی سیستم گوارش مهم است، کمک می‌کند.
-
ممانعت از گرمازدگی
هندوانه از 92 درصد آب و پر از الکترولیت‌های مهم تشکیل‌شده است که در طول ماه‌های گرم تابستان یک میان وعده خوب برای جلوگیری از کم آب شدن است.
هندوانه در کاهش دمای بدن و فشارخون مؤثر است.
مقدار زیادی آب در هندوانه باعث افزایش تعرق می‌شود و بدن را در طول روزهای گرم تابستان خنک می‌کند.
-
جلوگیری از سرطان
هندوانه دارای قدرت آنتی‌اکسیدانی است، زیرا منبع خوبی از لیکوپن، یک ماده مغذی کاروتنوئیدی است. تحقیقات نشان داده است که لیکوپن احتمالاً برای فشارخون بالا مؤثر است. لیکوپن به‌طور قابل‌توجهی کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات، پستان، روده بزرگ و ریه را نشان می‌دهد.در کل وجود خاصیت آنتی‌اکسیدانی و لیکوپن ویتامین C هندوانه را به یک ضد سرطان تبدیل کرده است.
-
حفظ سلامت قلب
لیکوپن، عملکرد قلب را بهبود می‌بخشد. بتاکاروتن، که به علت خواص آنتی‌اکسیدان و ضد پیری شناخته‌شده است، از مشکلات قلبی مرتبط با سن جلوگیری می‌کند. چربی، ویتامین C، کاروتنوئید و پتاسیم (پتاسیم خطر ابتلا به حمله قلبی را کاهش می‌دهد)، باعث کاهش کلسترول می‌شود و قلب را از بسیاری از شرایط خطرناک محافظت می‌کند
-
محافظت از چشم
هندوانه با داشتن ترکیباتی مانند ویتامین ،بتاکاروتن، لوتئین، زاکستین(zeaxanthin) از چشم‌ها محافظت می‌کند. لوتئین و زاکستین در مقادیر بالایی در قسمت عدسی( macular) چشم‌ها وجود دارند و از آن‌ها در برابر آسیب‌های رادیکال آزاد ناشی از نور یا قرار گرفتن در معرض آفتاب محافظت می‌کنند.
لوتئین بیماری دژنراسیون ماکولا یا آب‌مروارید را درمان می‌کند. علاوه بر حفاظت از چشم‌ها، لوتئین نیز برای کمک به حفظ سلامت پوست ،جلوگیری از انواع مختلف سرطان ازجمله سرطان کولون و پستان ، دیابت نوع 2 و محافظت از قلب در برابر عوامل خطرزا مورداستفاده قرار می‌گیرد.
-
درمان ناتوانی جنسی
آرژنین، موجود در هندوانه، در درمان اختلال نعوظ مفید است و ماهیت تحریک‌کننده این ماده شیمیایی می‌تواند باعث افزایش میل جنسی و کاهش سردی شود.
-
محافظت و تقویت پوست
هندوانه برای پوست بسیار عالی است، زیرا حاوی ویتامین A است، این ویتامین برای رشد تمام بافت‌های بدن، ازجمله پوست و مو ضروری است ویتامین A باعث کراتین سازی طبیعی می‌شود و پوست را مرطوب نگه می‌دارد. بدون این ویتامین، پوست بسیار خشک می‌شود. ویتامین A خطر آکنه را نیز کاهش می‌دهد. ویتامین C موجود در هندوانه نیز برای ساخت و محافظت کلاژن موردنیاز است. علاوه‌براین هندوانه به تأمین آب موردنیاز پوست و مو کمک می‌کند.
در مصرف هندوانه نباید زیاده‌روی کرد زیرا
مصرف بیش‌ازحد لیکوپن ویتامین C باعث مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع، اسهال ،سوءهاضمه و نفخ می‌شود. افراط در مصرف مواد غذایی سرشار از پتاسیم باعث افزایش سطح خونی یون پتاسیم در بدن می‌شود که می‌تواند مشکلات قلبی و عروقی مانند برهم خوردن ریتم ضربان قلب، ضربان، سکته و مشکلات کلیوی را ایجاد کند
فواید تخمه هندوانه برای سلامت بدن
تخمه هندوانه منبع غنی از مواد مغذی است.
100 گرم تخمه هندوانه خشک حاوی 557 کالری، 28 گرم پروتئین، 5 گرم آب،54 میلی‌گرم کلسیم،515 میلی‌گرم منیزیم، 755 میلی‌گرم فسفر،684 میلی‌گرم پتاسیم، 99 میلی‌گرم سدیم، 10. 24 میلی‌گرم زینک، 7.28 میلی‌گرم آهن و 15 گرم کربوهیدرات است.
– پایین بودن کالری بذر هندوانه آن را جایگزین مناسبی به‌جای تنقلات پرچرب و کالری در میان وعده‌ها کرده است. مصرف 400 دانه تخمه کالری معادل 15 عدد چیپس را فراهم می‌کند.
– پروتئین دانه‌های هندوانه شامل چندین اسیدآمینه است که یکی از آن‌ها آرژنین است. خواص آرژنین در تنظیم فشارخون و درمان بیماری قلبی عروقی مشخص‌شده است. از دیگر آمینواسیدهای موجود در هندوانه تریپتوفان، اسید گلوتامیک و لیزین هستند.
– منیزیم بیشترین ماده معدنی موجود در هندوانه است. منیزیم به تنظیم فشارخون و متابولیسم کربوهیدرات‌ها کمک می‌کند. همچنین در حفظ سلامت و عملکرد اعصاب، عضلات ازجمله قلب و استخوان‌های نقش حیاتی دارد.
– زینک و منگنز موجود در دانه هندوانه برای افزایش باروری اسپرم مردان مفید است. مطالعات نشان داده که مردان نابارور دارای سطح پایین روی و منگنز در بدن خود بوده‌اند.
– تخمه‌های هندوانه حاوی اسیدهای چرب اشباع ، اشباع‌نشده و امگا 6 است و این گروه از اسیدهای چرب با کاهش سطح کلسترول بد و فشارخون در برابر حمله قلبی و سکته مغزی محافظت می‌کنند.
روغن دانه هندوانه دارای خواص مرطوب‌کننده عالی برای پوست و مو است.
به همین دلیل است که اغلب در روغن بچه‌ها استفاده می‌شود. روغن دانه هندوانه غنی از مواد معدنی، ویتامین‌ها و سایر اسیدهای چرب ضروری است. یکی از مواد مهم آن، اسید لینولئیک است که برای پوست مناسب است. منیزیم موجود در روغن برای رشد و جلوگیری از شکستگی مو لازم است، به بهبود ظاهر کلی پوست کمک کند، آکنه را کاهش می‌دهد و قرمزی و چین‌وچروک پوست را رفع می‌کند.
دانه هندوانه را می‌توان به‌عنوان تنقلات آجیلی مصرف کرد. همچنین چای دانه هندوانه تهیه و مصرف کرد. بدین‌صورت که 4 قاشق غذاخوری دانه‌های تازه هندوانه را خردکرده و به آب در حال جوش اضافه کنید پس از گذشت 10 تا 15 دقیقه چایی را از صافی رد کنید و آن را استفاده کنید.
