انواع جوش‌های صورت و بدن و نکات درمان پزشکی، تغذیه‌ای و سنتی
آکنه (Acne) یا جوش صورت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات پوستی از دوران بلوغ تا بزرگ‌سالی است و بیش از 85 درصد نوجوانان و جوانان با آن درگیر هستند. منافذ پوست صورت و بدن حاوی غدد سبابه (غدد چربی) است. در حالت نرمال ترشحات غدد سبابه از طریق منافذ پوست و فولیکول‌های مو خارج می‌شوند. زمانی که غدد چربی در اثر برخی عوامل مانند تغییرات هورمونی تحریک شوند، ملتهب می‌گردند و چربی (سبوم) زیاد تولید می‌کنند، درنتیجه منافذ پوست و یا فولیکول‌های مو مسدود و به‌صورت آکنه نمایان می‌شوند.
همچنین افزایش سبوم منجر به رشد بیش‌ازحد باکتری‌هایی به نام Propionibacterium acnes می‌گردد. باکتری P. acnes در افراد سالم و افراد مبتلابه بیماری‌های پوستی وجود دارد، اما هر فرد مقادیر مختلفی از باکتری را بر روی پوست خود دارد.
این باکتری روی پوست و فولیکول مو زندگی می‌کند و از چربی پوست در فولیکول مو تغذیه می‌کند. این باکتری توسط آنزیم‌هایی که دارد اسید چرب و تری گلیسیرید سبوم را تجزیه می‌کند و شدت آکنه را افزایش می‌دهد. شدت و فراوان بودن آکنه بستگی به سويه باکتری دارد. آکنه و جوش در نواحی مختلف بدن به‌خصوص در صورت، گردن، پشت، شانه، قفسه سینه، بازو، ران و باسن رخ می‌دهد.
انواع آکنه
کمودون (Comedone) یا جوش‌های صورت و بدن زیرپوستی:
در این نوع آکنه، فولیکول مو در اثر افزایش چربی و کراتین (سلول‌های مرده جدار داخلی مجرای واحد مو _چربی)، تولیدات باکتری و گلبول‌های سفید مسدود می‌شود. در اطراف کمودونها علائم التهاب پوست نظیر تورم و قرمزی وجود ندارد.
کمودونها به دو صورت هستند:
- بسته
- باز
کمودون بسته یا جوش سرسفید (Comedone Whiteheads):
اگر مجرای واحد مو- چربی توسط چربی و سلول‌های مرده مسدود شود جوش از نوع سرسفید است.
این جوش‌ها به رنگ سفید یا کمی صورتی هستند.
کمودون باز یا جوش سرسیاه (Blackheads Comedone):
در این نوع جوش، منافذ بسته به‌تدریج باز می‌شوند و مواد داخل آن در مجاورت هوا قرار می‌گیرد و اکسید می‌شوند درنتیجه به رنگ تیره نمایان می‌گردند.
پاپول (Papules)
پاول‌ها برآمدگی‌هایی سفت به رنگ صورتی و قرمز روی پوست هستند.
پاپول‌ها به لمس حساس هستند و در اثر فشار دادن، ملتهب و بزرگ‌تر می‌شوند و جای زخمشان باقی می‌ماند.
این نوع آکنه به‌صورت تکی یا گروهی گسترش می‌یابند.
پاسچول (Pustules)
جوش‌های چرکی ملتهب قرمز با سرسفید می‌باشند. محتویات این جوش‌های صورت و بدن به رنگ زرد و سفید و حاوی مخلوطی از باکتری، گلبول سفید و سلول‌های مرده‌ی پوستی است.
پاسچول ها دردناک هستند و در اثر اندکی فشار محتوی آن‌ها به بیرون می‌ریزد.
اگر پاسچول‌ها فشار داده شوند، باکتری و آلودگی‌های آن روی سطح پوست پخش می‌شود و شدت آن‌ها را زیاد می‌کند، همچنین ممکن است با دست‌کاری جوش‌ها، جای آن‌ها به‌صورت حفره‌هایی روی پوست باقی بماند.
ندول (Nodules)
ندول ها برآمدگی‌های سفت، بزرگ و دردناک هستند که به‌وضوح روی پوست قابل‌مشاهده‌اند.
این نوع آکنه، حفره‌های عمیق در پوست ایجاد می‌کند که عمق آن‌ها به نیم سانتی‌متر هم می‌رسد؛ بنابراین برای درمان، داروهای خانگی کافی نمی‌باشند و حتماً باید به متخصص مراجعه کرد.
کیست (Cysts)
کیست‌ها برجستگی‌های بزرگ و چرکی هستند.
این برجستگی قرمز یا سفیدرنگ، اغلب دردناک به لمس‌اند.
ندول و کیست شدیدترین نوع آکنه در پوست است که بیشترین آسیب را وارد می‌کنند.
کیست‌ها را نباید دست‌کاری کرد زیرا جای آن‌ها روی پوست باقی می‌ماند.
آکنه روزاسه:
در این بیماری التهاب و قرمزی پوست با بروز آکنه ترکیب می‌شود، بنابراین ترکیبی از دو بیماری پوستی است.
علائم آکنه روزاسه:
- خارش شدید
- برافروخته شدن چهره جوش‌ها
- قرمزی، خشکی و ضخیم شدن پوست
اغلب بر روی گونه‌ها و بینی و گاه بر روی پیشانی و چانه رخ می‌دهد.
عوامل بروز جوش‌های صورت و بدن و آکنه
عوامل هورمونی
تغییرات هورمونی در دوران بلوغ رخ می‌دهد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها هورمون آندروژن است.
افزایش سطح آندروژن باعث می‌شود که غدد چربی زیرپوست رشد کنند، بزرگ شوند و تولید سبوم کنند و درنهایت شرایط مساعد برای تغذیه و رشد باکتری‌ها را فراهم کنند. افزایش هورمون‌های مردانه در زنان، مصرف قرص‌های هورمونی مانند قرص‌های کنترل قاعدگی و ضدبارداری موجب بروز آکنه در زنان می‌شود.
عوامل ارثی
آکنه نتیجه عوامل ارثی نیز می‌باشد به‌گونه‌ای که اگر پدر و مادر هردو مبتلابه آکنه باشد، فرزندان آن‌ها نیز مبتلا می‌شوند. درواقع بیماری آکنه ژنتیکی نیست بلکه عواملی که سبب بروز آکنه می‌شوند ارثی هستند، مانند بیماری‌های خود ایمنی.
لوازم‌آرایشی
استفاده از لوازم‌آرایشی نامناسب برای پوست مانند لوازم‌آرایشی چرب و روغنی سبب بروز آکنه می‌شود. استفاده مکرر و طولانی از لوازم‌آرایشی از اکسیژن‌رسانی به پوست جلوگیری می‌کند و درنتیجه شرایط برای رشد آلودگی‌ها و باکتری‌ها مساعد می‌شود. بنابراین لازم است به پوست استراحت داده شود تا بتواند با جذب رطوبت و اکسیژن خود را بازسازی کند.
آلوده شدن پوست در اثر تماس با اشیاء و آلودگی‌ها
کار در محیط‌های مختلف و تماس با تلفن همراه، کلاه، لباس‌های جذب، لباس کار، آکنه را در صورت، دست‌ها، پشت و سینه تشدید می‌کنند. بسیاری از ورزشکاران و کسانی که فعالیت بدنی بالا دارند به دلیل تعرق زیاد و عدم تعویض به‌موقع لباسشان درگیرجوش‌های صورت و بدن در ناحیه پیشانی، پشت و بازو هستند.
استرس
در شرایط سخت افراد دچار استرس و فشارهای روحی می‌شوند.
در این حالت کورتیزول و آدرنالین در بدن ترشح می‌شود که باعث افزایش آکنه می‌گردد.
نور خورشید
اگر صورت و بدن به‌طور مدام و طولانی در معرض خورشید قرار گیرد از خود چربی ترشح می‌کند که منجر به بروز جوش‌های صورت و بدن به‌خصوص در صورت می‌شود.
داروها
داروهایی حاوی کورتیکواستروئیدها، تستوسترون یا لیتیوم جوش زا هستند.
مواد غذایی:
مواد غذایی سبب بروز جوش نمی‌شوند، اما مصرف برخی از آن‌ها مانند، کربوهیدرات، غذاهای چرب و شیرین با تغییر سطح هورمون‌ها و افزایش قند خون، علائم و شدت آکنه را بیشتر می‌کنند.
روش‌های درمانی آکنه
صبر و تحمل در درمان آکنه مهم است.
طول دوره درمان آکنه از چند روز تا یک سال در افراد مختلف و با شدت‌های مختلف بیماری طول می‌کشد. همچنین در مصرف بیش‌ازحد محصولات و داروهای ضد آکنه پرهیز کرد زیرا موجب خشکی پوست و یا تشدید بیماری می‌شوند.
درمان دارویی
درمان دارویی به‌صورت داروهای موضعی و یا خوراکی انجام می‌شود.
برای این منظور از ترکیباتی مانند:
- اسید آزلائیک (Azelaic acid)
- بنزوئیل پروکساید ((Benzoyl peroxide، اسید گلیکولیک (Glycolic acid)
- اسیدلاکتیک (Lactic acid)
- رتینوئید (Retinoids )
- سالیسیلیک اسید (Salicylic acid)
- سایر آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای هورمونی استفاده می‌شود.
نسوزید بنزوییل تولید چربی را کاهش می‌دهد و خواص ضد باکتری دارد. این ترکیب باکتری‌های سطحی را از بین می‌برد. استفاده از این دارو ممکن است موجب خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست شود.
انواع داروهای حاوی پراکسید بنزوئیل:
- بنوکسیل
- پانوکسیل
- پاستاگل
- Clearasil
- Stridex
رتینوئیدها داروهای حاوی ویتامین A هستند که برای درمان جوش‌های سرسیاه، سرسفید استفاده می‌شود.
داروهای حاوی رتینوئید:
- Differin
- Retin-A
- Tazorac
رتینوئیدها، منافذ را بازکرده و با ممانعت از بسته‌شدن منافذ توسط سلول‌های پوستی مرده، تشکیل جوش و تولید چربی و باکتری را کاهش می‌دهند.
از رتینوئید به‌عنوان داروی ضد پیری نیز استفاده می‌شود.
ایزوترتینوئین یکی از مشتقات ویتامین A است که برای درمان آکنه‌های شدید پوستی استفاده می‌شود. این دارو حجم غدد چربی را کاهش می‌دهد. نکته مهم این است که زنان باردار باید از مصرف این دارو خودداری کنند و دیگر افراد باید تحت نظارت پزشک مصرف کنند، زیرا عوارض مختلفی در افراد ایجاد می‌کند.
عوارض جانبی ایزوترتینوئین :
- خشکی پوست
- خشکی مخاط چشم و بینی
- درد عضلانی
- افسردگی و سقط و یا نقص جنین در دوران بارداری مادر
آنتی‌بیوتیک‌ها دارای خواص ضد باکتری و ضدالتهابی هستند و به‌صورت موضعی به پوست یا خوراکی استفاده می‌شوند.
انواع داروهای حاوی آنتی‌بیوتیک :
- کلیندامایسین
- اریترومایسین
- تتراسایکلین
- آنپروم سولفامتوکسازول
جوش‌های صورت و بدن هورمونی را می‌توان با داروهای هورمونی درمان کرد.
داروهای هورمونی متشکل از استروژن و پروژسترون و ضد آندروژن، برخی قرص‌های ضدبارداری حاوی اتینیلسترادیول است. اسپیرولاکتون (Spironolactone) داروی ضد آندروژن است که برای دختران نوجوان که دارای آکنه هستند استفاده می‌شود.
عوارض مصرف داروهای هورمونی در بدن عبارت‌اند از:
- عادات ماهانه نامنظم
- سردرد
- فشارخون بالا
- خستگی
جلوگیری از آکنه و کاهش آسیب به پوست
- پاک‌کننده مخصوص برای صورت انتخاب کنید. این محصولات اغلب دارای اسید سالیسیلیک یا بنزوئیل پراکسید هستند که به کاهش زخم‌های آکنه کمک می‌کنند.
- بیش از دو بار در روز صورت خود را نشویید. صورت خود را با صابون‌ها و تمیزکننده‌های ملایم و آب ولرم بشویید. هنگام شستن صورت ، از دستان تمیز یا پد پنبه استفاده کنید
- دست‌ها را به‌طور مرتب بشویید، مخصوصاً قبل از استفاده از لوسیون، کرم و آرایش.
- صورت خود را به‌آرامی تمیز کنید، زیرا آسیب به جوش‌ها ممکن است آلودگی را روی سطح پوست پراکنده کند و آکنه را بدتر کند.
- آرایش‌های سنگین و استفاده از محصولات آرایشی که منافذ پوست را مسدود می‌کند را کنار بگذارید.
- جوش‌ها را دست‌کاری و خالی نکنید و این کار را به متخصص بسپارید تا با روش‌های بهداشتی و صحیح جوش را تخلیه کنند.
- هنگام مکالمه با تلفن همراه، آن را به‌صورت نچسبانید.
- به‌طور مرتب عینک طبی و دودی خود را تمیز کنید، زیرا چربی پوست و پوست مرده به عینک می‌چسبد.
- اگر آکنه در پشت، شانه‌ها یا قفسه سینه باشد، سعی کنید لباس‌های شسته و تمیز بپوشید تا پوست نفس بکشد. لباس‌های تنگ، سربند، کلاه و روسری نپوشید و یا در صورت استفاده آن‌ها را مرتب بشویید.
- قبل از اصلاح، صورت را با صابون و آب ملایم بشویید. سپس از تیغ تمیز برای اصلاح استفاده کنید.
- آرامش خود را حفظ کنید، از تنش‌ها و عوامل استرس‌زا دوری‌کنید و استراحت کافی داشته باشید.
رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری و درمان آکنه
مواد غذایی با شاخص گلیسمیک کم:
برخی از غذاها قند خون خود را سریع افزایش می‌دهند. هنگامی‌که قند خون به‌سرعت افزایش می‌یابد، باعث آزاد شدن هورمون انسولین در بدن می‌شود. انسولین بالا غدد چربی پوست را تحریک به تولید سبوم می‌کند. غذاهای با شاخص گلایسمیک بالا شامل ماکارونی بدون سبوس، برنج سفید، نان سفید، شکر و شکلات‌های شیرین و .. هستند؛ بنابراین یک رژیم کم گلایسمیک یا حاوی مقدار پایین قند ساده، می‌تواند از آکنه جلوگیری و آن را بهبود بخشد
فلز روی
خوردن غذاهای غنی از روی ممکن است در پیشگیری و درمان آکنه مفید باشد. این ماده میزان تولید چربی پوست و هورمون‌هایی که منجر به آکنه می‌شود را کنترل می‌کند. افزایش مقدار روی در رژیم غذایی به میزان 40 میلی‌گرم در روز برای درمان افرادی که دارای موارد شدید آکنه هستند، مفید است. غذاهای غنی از روی عبارت‌اند از: کاهو، دانه کدوتنبل، سویا، نخودفرنگی، گردو، کنجد، عدس و گوشت بوقلمون، غذاهای دریایی
ویتامین‌های A و E
سطح پایین ویتامین A و E به موارد شدید آکنه مرتبط است. ویتامین A از طریق مبارزه با باکتری‌ها و آلاینده‌های پوست از بروز عفونت و آکنه‌های پوستی جلوگیری می‌کند. ویتامین E بانفوذ به منافذ پوست از اکسیداسیون چربی پوست جلوگیری و رطوبت مور نیاز آن را تأمین می‌کند. افراد مبتلابه آکنه ممکن است با افزایش مصرف مواد غذایی حاوی این ویتامین‌ها، میزان آکنه خود را کاهش دهند. همان‌طور که قبلاً ذکر شد. داروهای حاوی ویتامین A به نام رتینوئیدها برای درمان آکنه با شدت‌های متفاوت استفاده می‌شوند.
برخی از مواد غذایی حاوی این دو ویتامین عبارت‌اند از: میوه‌ها و سبزی‌های زرد و نارنجی (مانند هویج، زردآلو و سیب‌زمینی شیرین، انبه)، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه، اسفناج، آووکادو و محصولات دریایی.
آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا 3
امگا 3 نوعی از چربی موجود در گیاهان خاص و منابع پروتئین حیوانی مانند ماهی و تخم‌مرغ است. آنتی‌اکسیدان‌ها مواد شیمیایی هستند که سموم مضر بدن را خنثی می‌کنند. امگا3 و آنتی‌اکسیدان‌ها با اثر ضدالتهابی برای درمان آکنه مفید هستند. آنتی‌اکسیدان در میوه‌ها و سبزی‌های تازه به‌وفور یافت می‌شوند. بسیاری از آن‌ها حاوی بتاکاروتن هستند که به‌طور طبیعی باعث کاهش التهاب و چربی پوست می‌شوند.
معرفی چند ماسک گیاهی مناسب برای آکنه
ماسک‌های مناسب برای درمان آکنه باید دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، آنتی باکتریایی، مرطوب‌کنندگی، ضدالتهابی و لایه‌برداری باشند. در زیر به معرفی ترکیبات مناسب دارای این خواص پرداخته‌شده است. هریک از این مواد به‌تنهایی و یا ترکیب با یکدیگر برای رفع جوش‌های پوست مفید هستند.
- چای سبز، آلوئه ورا و زردچوبه: این ماسک‌ها حاوی مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان است که از پوست در برابر تنش‌های محیطی جلوگیری می‌کند و التهاب پوست را کاهش می‌دهند.
- خاک رس، شکر، پاپایا: دارای خاصیت لایه‌برداری هستند و مواد زائد پوست را دفع می‌کنند.درنتیجه اکسیژن‌رسانی به پوست را بهبود می‌دهند.
- آووکادو: سرشار از ویتامین‌های A، E و سایر مواد مغذی پوست است.
- عسل و دارچین: این ترکیبات آنتی‌بیوتیک‌های قدرتمند برای مبارزه با باکتری‌ها و آلودگی‌های پوست هستند.
- لیموترش: چربی پوست را خشک می‌کند.
- روغن نارگیل و روغن‌زیتون: اثرات ضد میکروبی و مرطوب‌کننده دارند.
