عواملی که باعث افزایش سریع وزن می‌شوند
اکثر افراد در طول زندگی خود تغییرات وزن که معمولاً افزایش وزن است را تجربه می‌کنند. شایع‌ترین علل افزایش‌وزن پرخوری، چرخه قاعدگی، یائسگی، کاهش سرعت سوخت‌وساز بدن با افزایش سن، فعالیت پایین جسمی، احتباس آب بدن، کمبود خواب و حالات بد روحی مانند اضطراب، افسردگی و استرس است.
اما اگر فرد در مدت‌زمان کوتاهی بدون دلیل مشخص دچار افزایش وزن شود، ممکن است نشانه مشکلاتی برای سلامتی وی باشد.
در این مقاله به علت احتمالی افزایش سریع وزن و توصیه‌های لازم در مورد هریک از آن‌ها پرداخته می‌شود.
1. افزایش سریع وزن از عوارض مصرف برخی داروها است
برخی از داروهای خاص می‌توانند باعث افزایش وزن سریع در افراد شوند. درواقع چاقی از اثرات جانبی مصرف این داروها است، مانند داروهایی که برای درمان بیماری‌های زیر استفاده می‌شوند:
- تشنج
- دیابت
- فشارخون بالا
- افسردگی و اختلالات روان‌پزشکی
افرادی که برای درمان این‌گونه بیماری‌ها دارو مصرف می‌کنند و دچار افزایش وزن شده‌اند، لازم است برای تغییر دوز یا نوع دارو با پزشک خود مشورت کنند و خودسرانه مصرف دارو را قطع نکنند.
2. بی‌خوابی
کمبود خواب نیز می‌تواند منجر به افزایش وزن شود. تغییر در چرخه خواب بر الگوهای غذایی و خلق‌وخو تأثیر می‌گذارد و باعث پرخوری افراد شود. درواقع افراد محروم از خواب کافی، برای تأمین نیاز انرژی خود کربوهیدرات بیشتری مصرف می‌کنند و این منجر به اضافه شدن وزن آن‌ها می‌گردد.
3. ترک سیگار
برخی از افراد ممکن است با قطع مصرف سیگار دچار بالا رفتن وزن شوند، به‌خصوص در سه ماه اول پس از ترک. کارشناسان معتقدند که این اتفاق به این دلیل رخ می‌دهد که نیکوتین اشتها را سرکوب می‌کند و همچنین به دلیل اینکه استرس از علائم ترک سیگار است و پرخوری از عوارض استرس.
میزان اضافه شدن وزن پس از ترک سیگار به‌طور میانگین 1 کیلوگرم در ماه اول و تا سه ماه است، سپس سرعت افزایش وزن تا 6 ماه پس از ترک کاهش می‌یابد.
بااین‌وجود، تغییر وزن درنتیجه ترک سیگار بسته به شخص می‌تواند متفاوت باشد. بالارفتن وزن پس از قطع مصرف سیگار برای همه اتفاق نمی‌افتد و حتی برخی دچار کاهش وزن می‌شوند.
همچنین بخوانید تاثیر سیگار بر پوست و تاثیر سیگار بر سلامت استخوان‌ها
4. سندرم تخمدان پلی کیستیک
افزایش ناگهانی وزن به‌خصوص در قسمت میان تنه زنان مبتلابه سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) اتفاق می‌افتد. PCOS باعث می‌شود تخمدان‌ها به‌طور غیرطبیعی هورمون‌های جنسی مردانه تولید کنند.
برخی از علائم PCOS عبارت‌اند از:
- دوره‌های نامنظم
- رشد موهای زائد در قسمت پشت، قفسه سینه یا شکم
- نازک شدن مو یا ریزش مو
- آکنه
- لکه‌ای تیره پوست اطراف زیر بغل، سینه یا گردن
مصرف داروهای هورمونی و تغییر شیوه زندگی مانند فعالیت بدنی بیشتر و پیروی از رژیم غذایی سالم در کاهش علائم بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک مؤثر هستند.
5. نارسایی قلبی
افزایش ناگهانی وزن یا تورم در نواحی خاص بدن می‌تواند به دلیل احتباس مایعات باشد و این ممکن است نشانه نارسایی قلبی باشد.
طبق گزارش انجمن قلب آمریکا، افزایش وزن بیش از 1.45 کیلوگرم طی 24 ساعت یا 2.5 کیلوگرم در هفته می‌تواند نشانه نارسایی قلبی باشد. تورم معمولاً در ناحیه پا رخ می‌دهد.
علائم و نشانه‌های دیگر نارسایی قلبی عبارت‌اند از:
- احتباس مایعات در داخل ریه‌ها (ادم ریوی)
- سرفه مکرر
- احساس تنگی نفس هنگام استراحت
- سرگیجه
- کاهش اشتها
- اختلال در خواب
اگر افراد در کنار افزایش ناگهانی وزن یا تورم غیرقابل توضیح، هر یک از این علائم را تجربه کنند، باید به دنبال بررسی و درمان باشند.
توجه به این نکته ضروری است که وزن یک شخص معمولاً در طول روز چند گرم در نوسان است. اگر وزن آن‌ها به حالت عادی برگردد و علائم دیگری نداشته باشند، افزایش موقت می‌تواند ناشی از نفخ طبیعی و احتباس مایعات باشد.
6. مشکلات کلیوی از دیگر دلایل افزایش سریع وزن است
افزایش ناگهانی وزن یا تورم در بدن می‌تواند نشانه‌ای از بیماری کلیه مانند نارسایی کلیه یا سندرم نفروتیک باشد. کلیه‌های آسیب‌دیده قادر به حذف صحیح مواد زائد و مایعات از بدن نیستند، بنابراین با تجمع این مواد در بدن مواجه می‌شوند که منجر به بالارفتن وزن می‌گردد.
علائمی که ممکن است نشان‌دهنده مشکلات کلیوی باشد، شامل موارد زیر است:
- تورم پا
- خستگی
- کاهش دفع ادرار
- ادرار کف دار
- خارش
- از دست دادن اشتها
- گرفتگی عضلات
- درد مفاصل
- سردرد
- کاهش تمرکز
- سرگیجه
7. سیروز کبدی
افزایش وزن سریع و تورم ناحیه شکم یا مچ پا، ممکن است نشان‌دهنده بروز مشکل در کبد و سیروز کبدی باشد. سیروز کبدی، شرایطی است که بافت کبدی آسیب می‌بیند و این بافت‌های آسیب‌دیده تجمع می‌یابند. سیروز کبدی با آسیب به کلیه‌ها موجب کاهش دفع مایعات بدن از کلیه می‌گردد.
علائم دیگر سیروز عبارت‌اند از:
- تورم مچ پا
- مشکلات تنفسی
- درد شکم
8. اختلال تیروئید نیز باعث افزایش سریع وزن می‌شود
کم‌کاری تیروئید با تأثیر بر متابولیسم بدن، منجر به افزایش ناگهانی وزن می‌شود. همچنین به دلیل تأثیر کم‌کاری تیروئید بر کلیه‌ها باعث شود که بدن مایعات را حفظ کند.
علائم دیگر کم‌کاری تیروئید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی مداوم
- احساس سرما
- خشکی پوست و مو
- ناخن‌های شکننده
- مفاصل سفت و درد عضلانی
- یبوست
9. سندرم کوشینگ
سندرم کوشینگ وقتی رخ می‌دهد که بدن کورتیزول را به میزان زیادی در طی مدت طولانی تولید کند. کورتیزول هورمونی است در پاسخ به استرس تولید می‌شود.
سندرم کوشینگ معمولاً یکی از عوارض جانبی مصرف گلوکوکورتیکوئیدها، داروهایی‌که در شرایطی مانند آرتریت روماتوئید، آسم و لوپوس تجویز می‌شوند، باشد.
سندرم کوشینگ اغلب باعث افزوده شدن وزن می‌شود، خصوصاً در نواحی زیر:
- شکم
- گردن
- صورت
- قسمت بالایی کمر
درصورتی‌که بازوها و پاها لاغرتر هستند.
سایر علائم سندرم کوشینگ شامل موارد زیر است:
- خستگی
- ضعف عضلانی
- چرخه قاعدگی نامنظم در زنان
- اختلال نعوظ در مردان
- کبودی
10. آکرومگالی
آکرومگالی یک وضعیت هورمونی است که غده هیپوفیز هورمون رشد بیش‌ازحد تولید می‌کند. این بیماری معمولاً در میان‌سال رخ می‌دهد.
علائم اصلی آکرومگالی بزرگ شدن پاها و دست‌ها است. لب‌ها، زبان و بینی نیز ممکن است بزرگ شوند.
علائم دیگر آکرومگالی عبارت‌اند از:
- درد مفاصل
- تغییر صدا
- تعریق بیش‌ازحد
- آپنه انسدادی خواب و خروپف
افراد مبتلابه آکرومگالی ممکن است برای از بین بردن تومورهای روی غده هیپوفیز به عمل جراحی یا پرتودرمانی نیاز داشته باشند.
11. سرطان تخمدان
افزایش ناگهانی یا غیرقابل توضیح وزن و نفخ ممکن است نشانه‌ای از سرطان تخمدان باشد. علائم دیگر سرطان تخمدان عبارت‌اند از:
- درد در شکم یا لگن
- به‌سختی خوابیدن
- نیاز مکرر یا فوری به دفع ادرار
- از دست دادن اشتها
- چرخه قاعدگی نامنظم
- سوءهاضمه
بنابراین به‌طورکلی اگر افراد با افزایش سریع وزن بدون دلیل مشخص مواجه شدند، باید به پزشک مراجعه کنند؛ زیرا همان‌طور که گفته شد، افزایش ناگهانی وزن می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات سلامتی مانند مشکل تیروئید، کلیه یا قلب باشد.
