غده تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که وظیفه تولید هورمون‌های کنترل کننده رشد و متابولیسم بدن را بر عهده دارد. تولید هورمون بیش از حد یا ناکافی، می‌تواند بسیاری از کارکردهای بدن را تحت تأثیر قرار دهد که پرکاری تیروئید از جمله این اختلالات عملکردی غده تیروئید است.
پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئید، هنگامی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید کند. این بیماری تأثیر زیادی در تمام بدن دارد و در خانم‌ها شیوع بیشتری دارد.
درمان این بیماری حدودا 1 تا 2 سال طول می‌كشد. تاخیر در درمان یا عدم درمان، باعث ایجاد بیماری‌های دیگری از جمله مشکلات قلبی می‌شود که با کنترل ترشح تیروئید می‌توان از ابتلا به این بیماری‌ها جلوگیری کرد.
شایعترین علت ابتلا به پرکاری، بیماری گریوز است که یک نوع بیماری اختلال خودایمنی می باشد.
افرادی‌که بیشتر در معرض پرکاری تیروئید هستند
- زنان 2 تا 10 برابر بیشتر از مردان در معرض پرکاری‌تیروئید هستند.
- افراد دارای سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
- افراد مبتلا به کم‌خونی شدید، بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامینB12 و دیابت نوع 1
- مصرف مقدار زیادی مواد غذایی حاوی ید مانند کلم، یا مصرف داروهای حاوی ید مانند آمیودارون و مصرف داروی قلب
- افراد بالای 60 سال به خصوص خانم‌ها
- افرادی‌که طی 6 ماه گذشته باردار بوده‌اند.
اگر پرکاری تیروئید درمان نشود، می‌تواند برخی از مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند که از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضربان قلب نامنظم که می تواند منجر به لخته شدن خون، سکته مغزی، نارسایی قلبی و سایر مشکلات مرتبط با قلب شود.
بیماری چشمی بنام افتالموپاتی گریوز که می تواند باعث دوبینی، حساسیت به نور و درد چشم شود و در برخی موارد می تواند منجر به کاهش دید شود.
- در برخی مواقع ابتلا به پرکاری تیروئید می تواند باعث حالت بیرون زدگی چشم‌ها شود.
- پوکی استخوان
علائم پرکاری تیروئید
بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید خفیف غالباً از داشتن آن آگاه نیستند زیرا تقریبا هیچ علایمی ندارد. اما علائم بیماری گسترده و بین افراد متفاوت است و بیماران به ندرت دارای همه این علائم هستند. بیشتر این علائم مربوط به افزایش میزان متابولیک بدن است، سایر علائم پرکاری تیروئید عبارت‌اند از:
- خستگی
- حساسیت به گرما
- مشکل خواب
- لرزش دستها
- ضربان قلب سریع و نامنظم
- اسهال
- کاهش وزن
- نوسانات خلقی و عصب بودن
- گواتر
- اشکال در تنفس
- ضعف عضلانی
- بیش فعالی
- تعریق بیش از حد
- افزایش اشتها
- ناباروری و کاهش میل جنسی
- خارش پوست
- شکنندگی ناخن ها
- مشکلات قاعدگی در خانم ها
- قرمزی کف دستها
- بیماران دیابتی ممکن است علائم دیابت شدید مانند خستگی و افزایش تشنگی را داشته باشند.
مبتلایان به بیماری های قلبی خطر بیشتری برای آریتمی، نارسایی قلبی و سایر خطرات قلبی عروقی دارند.
تشخیص پرکاری تیروئید
راه های تشخیص پرکاری تیروئید عبارت‌اند از:
- آزمایش خون
- معاینه جسمی
- بررسی علائم بیمار
- اسکن تیروئید
پزشک می تواند یک آزمایش خون که به عنوان تست عملکرد تیروئید شناخته می‌شود، تجویز کند که مشخص می کند غده تیروئید به چه میزان کار می‌کند. این آزمایش سطح هورمون تیروئید را بررسی می‌کند. سطح پایین TSH و مقادیر بالای T3 و یا T4 معمولاً به معنای داشتن تیروئید بیش فعال است.
اسکن تشخیصی ویژه غده تیروئید یکی دیگر از راه‌هایی است که با استفاده از ید رادیواکتیو برای سنجش عملکرد تیروئید انجام می شود.
برای اسکن باید مقدار کمی از ماده رادیواکتیو که توسط تیروئید شما جذب می‌شود، بلعیده یا تزریق شود؛ سپس اسکن انجام می‌شود تا ببیند چه مقدار از این ماده جذب شده و اندازه و شکل تیروئید شما را بررسی می‌کند.
تشخیص پرکاری تیروئید پیشرفته معمولاً آسان است زیرا علائم مشخص‌تر هستند، اما تشخیص در مراحل اولیه کمتر مشهود است.
درمان پرکاری تیروئید
- دارو درمانی
- ید درمانی
- عمل جراحی
دارو درمانی
برخی از داروها تولید هورمون تیروئید را هدف می‌دهند، درحالی‌که برخی داروهای دیگر علائم پرکاری تیروئید مانند مشکلات ضربان قلب را درمان می‌کنند مانند بتا بلوکرها که به تسکین علائم پرکاری تیروئید کمک می‌کنند
داروهای موسوم بهthionamides (تیونامید) یک درمان رایج برای پرکاری تیروئید است. این داروها تیروئید شما را برای تولید هورمون‌های اضافی متوقف می‌کند.
متی‌مازول (Methimazole) نیز به‌عنوان مهارکننده تولید هورمون‌های تیروئید نیز استفاده می‌شود.
معمولاً برای درمان این بیماری باید یک یا دو ماه دارو مصرف کنند. زمانی که سطح هورمون تیروئید تحت کنترل باشد، ممکن است دوز دارو به‌تدریج کاهش‌یافته و متوقف شود. اما برخی از افراد نیاز به ادامه مصرف دارو برای چندین سال یا احتمالاً نیاز به مصرف همیشگی دارو دارند.
اثرات جانبی داروهای تیروئید
در طی دو ماه اول، برخی از افراد عوارض جانبی زیر را تجربه می‌کنند که بعد از سازگار شدن دارو با بدن این علائم از بین می‌روند.
- سردرد
- درد مفاصل
- ناراحتی معده
- خارش پوست
- یک عارضه جانبی کمتر شایع اما جدی‌تر ، افت ناگهانی سطح گلبول‌های سفید خون شما (agranulocytosis) است که می‌تواند به این معنی باشد که شما در برابر عفونت‌ها بسیار آسیب‌پذیر هستید.
درمان ید رادیو اکتیو
درمان با ید یک نوع درمان است که در آن از اشعه استفاده می‌شود و میزان هورمون‌های تولید شده را کاهش می‌دهد که یک درمان بسیار مؤثر است و می‌تواند پرکاری تیروئید را درمان کند. در این روش، به بیمار نوشیدنی یا کپسولی حاوی مقداری ید داده می‌شود که توسط تیروئید جذب می‌شود. این درمان می‌تواند چند هفته یا چند ماه طول بکشد تا بهبود کامل ایجاد شود.
در صورت بارداری یا شیردهی یا مشکلات شدید چشم، درمانید تجویز نمی‌شود.
موارد احتیاطی بعد از درمان با ید:
- جلوگیری از تماس نزدیک و طولانی با کودکان و زنان باردار برای چند روز یا چند هفته
- زنان باید حداقل شش ماه از بارداری خودداری کنند
- مردان حداقل باید چهارماه رابطه نداشته باشند
عمل جراحی
در موارد ذیل ممکن است جراحی برای از بین بردن تمام یا بخشی از تیروئید توصیه شود:
- غده تیروئید به شدت متورم
- مشکلات چشم شدید ناشی از پرکاری تیروئید
- در صورتیکه فرد مبتلا نتواند سایر درمان‌های ذکر شده را انجام دهد
- درصورتیکه علائم بیماری بعد از امتحان کردن درمان‌های ذکر شده، بازگردد
پرکاری تیروئید و بارداری
عموما در دوران بارداری، سطح هورمون تیروئید کمی بالا می‌رود. زنانی که پرکاری تیروئید دارند و می‌خواهند باردار شوند، باید ابتدا پرکاری تیروئید خود را درمان کنند.
برخی از خانم‌هایی که مستعد پرکاری تیروئید هستند، اما قبلاً بیماری آنها تشخیص داده نشده ممکن است در دوران بارداری به پرکاری مبتلا شوند.
پرکاری تیروئید شدید و درمان نشده در دوران بارداری موجب سقط جنین، تولد نوزاد با وزن کم، فشار خون بالا مشکلات قلبی در مادر می‌شود. اگر مادر مشکل تیروئید داشته باشد، نوزاد باید از نظر عملکرد تیروئید بررسی شود، زیرا مشکل تیروئید می توانند تأثیر زیادی بر رشد مغز نوزاد داشته باشد.
زنانی که قبل از بارداری تحت درمان هستند، در زمان بارداری نیز همان درمان را با تنظیم دوز مناسب دارو ادامه می‌دهند. مصرف لووتیروکسین در دوران بارداری بی خطر است، زیرا همان خصوصیات هورمون طبیعی را دارد. با درمان به موقع، بیشتر بارداری‌ها به طور عادی سپری می‌شوند.
همچنین بخوانید انواع اختلالات تیروئید. بیماری‌های تیروئید چگونه بر سلامت بدن تاثیر می‌گذارند؟
