در جوامع کنونی مسئله چاقی و اضافه وزن به یکی از مشکلات اساسی زندگی تبدیل شده است. در حقیقت چاقی به وضعیت پزشکی گفته می شود که در آن بافت چربی بیش از حد طبیعی در بدن ذخیره شود. انباشته شدن بیش از حد بافت چربی می تواند باعث به خطر افتادن سلامتی شود. چاقی احتمال ابتلا به بیماری های گوناگون مانند بیماری های قلبی، دیابت، آپنه، آرتروز و آسم را افزایش می دهد.
عوامل مختلفی می توانند باعث اضافه وزن شوند از مهم ترین این عوامل عدم تعادل بین کالری دریافتی و مصرفی ،تحرک کم بدنی و زمینه های ژنتیکی را می توان نام برد. با تغییر در سبک زندگی و کاهش کالری دریافتی هم چنین افزایش فعالیت بدنی می توان از بروز چاقی پیشگیری کرد و آن را درمان نمود.
با توجه به اهمیت سلامتی و تناسب اندام امروزه از شاخص های مختلفی برای تعیین میزان اضافه وزن استفاده می شود . برای تعیین میزان اضافه وزن از شاخص های مختلفی استفاده می شود که بعضی از آن ها شامل BMI، WC و WHR می باشد .
شاخص توده بدنی (BMI (Body Mass Index
قد و وزن دو فاکتور مهم جهت تعیین وزن ایده آل برای هر فرد می باشند. شاخص توده بدنی (BMI) وزن یک شخص بر حسب کیلوگرم است که تقسیم بر مجذور قد برحسب متر می شود. این شاخص یک روش غربالگری ارزان و آسان می باشد. BMI می تواند ابزاری برای غربالگری باشد، اما درصد چربی بدن یا سلامتی فرد را تشخیص نمی دهد.
برای آنکه به صورت دقیق تر درصد چربی و سایر فاکتورهایی که میزان چاقی را نشان می دهند بتوان اندازه گیری کرد باید فاکتورهایی مانند اندازه گیری ضخامت پوست، رژیم غذایی، فعالیت بدنی و تاریخچه خانوادگی را نیز مورد ارزیابی قرار داد. پس از محاسبه BMI نوبت به تفسیر آن می رسد که به شرح زیر می باشد:
- زیر 5/18 نشان دهنده کمبود وزن است
- بین 5/18 تا 9/24 محدوده نرمال یا وزن طبیعی را نشان می دهد
- بین 25 تا 9/29 محدوده اضافه وزن می باشد
- 30 و بالاتر نشان دهنده چاقی می باشد
BMI کودکان و نوجوانان 2 تا 20 ساله با استفاده از جدول BMI تعیین می شود که وزن و قد آنها را به همراه نمودارهای رشد مقایسه می کند. نمودارهای رشد از BMI ، سن و جنس کودک برای تولید صدک BMI استفاده می کنند. کودک یا نوجوانی که بین صدک 85 و 95 در نمودار رشد قرار دارد ، دارای اضافه وزن می باشند و کودک یا نوجوانی که در صدک 95 و بالاتر باشد چاق محسوب می شوند.
برای اندازه گیری شاخص توده بدنی خود اینجا کلیک کنید
شاخص دور کمر (WC (Waist Circumference
شاخص اندازه گیری دور کمر به شما کمک می کند که با برخی شرایط سلامتی مرتبط با وزن آگاه شوید . اندازه گیری دور کمر به تنهایی نمی تواند بیانگر وضعیت سلامتی شما باشد اما می تواند به شما کمک کند تا از میزان چربی بدنتان آگاه شوید. اگر میزان چربی انباشته در قسمت کمر بیشتر از میزان آن در قسمت باسن باشد احتمال ابتلا به بیماری هایی مانند : بیماری های قلبی و دیابت نوع دو افزایش می یابد.
برای اندازه گیری دور کمر از یک نوار که خاصیت کشسانی ندارد استفاده کنید. حد فوقانی استخوان لگن را در ناحیه پهلوها مشخص نموده و اندازه‌گیری را دقیقا در بالای این حد انجام دهید (تقریبا هم سطح با ناف). متر باید کاملا به سطح پوست بچسبد اما نباید دو انتهای آن را با فشار به هم برسانید زیرا که موجب می‌شود اندازه‌ی کمتر از واقعی بدست آورید.اندازه گیری را چند بار انجام دهید تا مطمئن شوید میزان درستی را به دست آوردید.
مقدار نرمال
- زنان——>۶۴ تا ۸۰ سانتی‌متر
- مردان——->۷۸ تا ۹۴ سانتی‌متر
اضافه وزن
- زنان——–>۸۰ تا ۸۸ سانتی‌متر
- مردان——–>۹۴ تا ۱۰۲ سانتی‌متر
چاقی
- زنان——->بالاتر از ۸۸ سانتی‌متر
- مردان——-> بالاتر از ۱۰۲ سانتی‌متر
شاخص دور کمر به دور باسن (WHR (Waist-to-Hip Ratio
نسبت محیط کمر به لگن یا WHR یا (Waist-Hip Ratio) شاخص معتبری برای بررسی سطح سلامت افراد محسوب می شود. یکی از معیارهایی است که پزشکان می توانند برای تشخیص میزان اضافه وزن از آن استفاده کنند. روشی بسیار آسان و ارزان می باشد که می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت را پیش بینی کند.
برای اجرای این روش از یک متر نواری استفاده کنید که خاصیت کشسانی نداشته باشد . محیط دور کمر خود را اندازه گیری کنیدو برای محاسبه دور باسن عریض ترین قسمت باسن را اندازه گیری کنید. برای اندازه گیری در حالت ایستاده باشید و پاها را جفت کنید.چند بار این اندازه گیری را انجام دهید تا مطمئن شوید عدد های به دست آمده صحیح است .
طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت رنج نرمال شاخص WHR به شرح زیر است:
- 0.9 یا کمتر در مردان
- 0.85 یا کمتر در زنان
در مردان و زنان نسبت دور کمر به دور باسن بالاتر از 1، خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سایر بیماری هایی را که با اضافه وزن همراه هستند، افزایش می دهد. همچنین در نظر داشته باشید زنانی که نسبت دور کمر به دور لگن آنها بیشتر از 0.8 می باشد با خطر ناباروری روبرو هستند.
کلام آخر
اضافه وزن در مرحله بعد چاقی در سراسر جهان رو به افزایش است و امروزه به معضلی اجتماعی تبدیل شده که تمام افراد درگیر آن هستند. سبک زندگی نادرست ،عدم داشتن فعالیت بدنی و در دسترس بودن غذاهای آماده از جمله عواملی است که باعث می شوند درصد ابتلا به چاقی افزایش یابد. بسیاری از بیماری ها که امروزه افراد با آنها درگیر هستند در اثر افزایش وزن ایجاد شده است.
بهترین راه برای کاهش وزن ، مصرف کالری کمتری و ورزش بیشتر است. شروع یک رژیم غذایی سالم ، کاهش اندازه آن و داشتن فعالیت بدنی بهترین شروع برای کاهش وزن می باشد . شاخص هایی که بیان شد معیار هایی می باشند که شما به وسیله آن میزان اضافه وزن خود را تشخیص دهید و اگر در محدوده نرمال نبودید حتما به متخصص تغذیه مراجعه کرده و با تغییراتی که در برنامه غذایی و سبک زندگی خود ایجاد می کنید به وزن ایده آل برسید.
