نارنج (Bitter orange)، یکی از گونه‌های خانواده مرکبات است که به‌عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند به‌خوبی شناخته‌شده است. بخش‌های مختلف این گیاه ازجمله، برگ، میوه، گل و پوست میوه در صنایع غذایی و دارویی برای اهداف مختلف و به‌صورت روغن، عصاره و مکمل‌های استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال:
- آب گل در تهیه کوکتل، بیسکوییت و همچنین کیک
- روغن پوست میوه نارنجی نیز برای طعم و عطر در ساخت آب‌نبات، بستنی، ژله، آدامس و همچنین
- میوه برای تهیه مربا و مارمالاد
- پوست میوه و گل برای تهیه دمنوش و چایی
- و اسانس برای آروماتراپی
این میوه در مناطق نسبتاً گرم و مرطوب رشد مطلوبی دارد. این گیاه در سراسر مدیترانه و همچنین مناطق فلوریدا و باهاما رشد می‌کند. در ایران نیز در مناطق شمالی و جنوبی به عمل می‌آید.
فواید سلامتی
بسیاری از خواص نارنج برای سلامتی به وجود ترکیبی به نام سینفرین (synephrine) نسبت داده‌شده است. سینفرین نوعی الکالوئید است که به افزایش سوخت‌وساز و کاهش اشتها کمک کرده و در داروهای کاهش وزن قابل‌استفاده است. دیگر فواید نارنج برای سلامتی عبارت‌اند از:
- رفع سوءهاضمه
- درمان عفونت‌های قارچی پوست
- بهبود عملکرد ورزشکاران
- به بهبود گردش خون
- درمان دیابت
- درمان فشارخون
کاهش وزن
در مورد تأثیر نارنج بر کاهش وزن تحقیقات کاملی انجام‌شده است، در صنعت داروسازی از این گیاه به‌عنوان مکمل خوراکی یا در ترکیب با سایر چربی سوزها و تشدیدکننده‌های متابولیسم بدن (مانند کافئین یا L-کارنیتین) استفاده می‌شود. نارنج حاوی تعدادی از ترکیبات مؤثر برای کاهش وزن است؛ دو تا از مهم‌ترین آن‌ها سینفرین و اکتاپامین هستند که به ترتیب شباهت ساختاری به آدرنالین و نورآدرنالین (نوراپی نفرین) دارند
رفع سوءهاضمه
نارنج به‌عنوان داروی ضد هاضمه و رفع یبوست در بسیاری از کشورها شناخته‌شده است. از دیرباز، طب سنتی چینی از این گیاه به‌خصوص پوست میوه نارس برای درمان طیف وسیعی از اختلالات گوارشی استفاده می‌کند. در مکزیک، آمریکای جنوبی و اروپا، برگ نارنج به‌عنوان ضدیبوست و برای درمان سوءهاضمه استفاده می‌شود. در طب سنتی ایران نیز بهارنارنج که شکوفه درخت نارنج است در درمان دردهای شکمی، نفخ و اسپاسم استفاده می‌شود.
عفونت‌های قارچی پوست
نارنج غنی از ویتامین C با خاصیت آنتی‌اکسیدانی است. اسانس مرکبات به علت فعالیت ضد قارچی آن‌ها به‌طور گسترده‌ای در صنایع غذایی و دارویی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این خواص به‌منظور پیشگیری از عفونت‌های قارچی سطحی مانند عفونت پای ورزشکاران مفید است.
همچنین پوست میوه دارای ویژگی‌های ضدالتهابی، ضد باکتری و ضد قارچی است که به تمیزی و بازسازی پوست کمک می‌کند.
نکته مهم در استفاده از روغن نارنج:
روغن نارنج موجب حساسیت پوست به اشعه uv می‌شود، بنابراین استفاده از ضد آفتاب برای محافظت پوست ضروری است.
بهبود عملکرد ورزشی ورزشکاران
تأثیر نارنج بر عملکرد ورزشی به سینفرین نسبت داده‌شده است. پیش‌ازاین از گیاه افدرا برای چربی سوزی و افزایش انرژی در ورزشکاران استفاده می‌شد، اما مصرف آن در سال 2004 توسط سازمان غذا و داروی امریکا ممنوع شد، زیرا مصرف مداوم افدرا موجب بی‌خوابی، مشکلات قلب و مرگ ورزشکاران می‌شد. پس‌ازآن، سینفرین به‌عنوان جایگزین امن افدرا معرفی و استفاده شد؛ اما مصرف مکمل سینفرین در ترکیب با کافئین منجر به افزایش فشارخون و ضربان قلب در برخی ورزشکاران که فشارخون نرمال داشته‌اند شده است، ازاین‌رو نمی‌توان با قطعیت گفت که مکملی بی‌خطر است.
بهبود گردش خون
نارنج برای سیستم عروقی عالی است. این گیاه می‌تواند چربی خون را تنظیم کند، سطح قند خون در افراد مبتلابه دیابت را کاهش دهد، گردش خون را افزایش دهد، خون را تصفیه کند، همچنین فشارخون افراد مبتلابه فشارخون پایین را تنظیم کند.
درمان دیابت
در سال 2017 مطالعه‌ای در سال خصوص تأثیر نارنج بر درمان دیابت انجام شد، نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که اسانس مرکبات می‌تواند به‌طور مؤثر آنزیم‌های α-آمیلاز و α-گلوکوزیداز که هر دو به دیابت و فشارخون مرتبط هستند را مهار کند
مطالعه‌ای دیگر در سال 2006 گزارش داد که مصرف 225 گرم آب‌نارنج در روز و به مدت 4 هفته باعث کاهش قند خون ناشتا در مبتلابه دیابت نوع 2 می‌شود.
علاوه بر موارد ذکرشده از بهارنارنج و روغن میوه برای درمان بی‌خوابی، کم‌خونی و بهبود گردش خون استفاده می‌شود.
عوارض مصرف نارنج
اگر میوه و فراورده‌های نارنج همراه با محرک‌هایی مانند کافئین یا گیاهان حاوی کافئین مصرف شود، احتمال افزایش فشارخون، خستگی، افزایش ضربان قلب، حمله قلبی، سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
همچنین بررسی‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ممکن است در برخی افراد مصرف نارنج منجر به سردرد (شامل سردردهای میگرنی و خوشه) گردد.
ازآنجایی‌که نارنج مانند یک محرک عمل می‌کند، بنابراین ممکن است با افزایش ضربان قلب و همچنین فشارخون، عمل جراحی را مختل کند. پس حداقل دو هفته قبل از عمل جراحی از مصرف نارنج باید پرهیز کرد.
مصرف این میوه در افراد مبتلابه آب‌سیاه ممکن است شدت بیماری را تشدید کند.
مصرف نارنج با داروهای ضدافسردگی از نوع بازدارنده‌های مونوامین اکسیدازها بانام‌های تجاری Emsam ,Marplan , Nardil, Parnate تداخل ایجاد کند. همچنین نارنج موجب کاهش اثربخشی داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور مانند میدازولام (midazolam) و تریازولام (triazolam) می‌گردد.
