مسئله زمان برای واکسیناسیون بسیار مهم است زیرا اگر کودک واکسن را از دست بدهد یا دیر دریافت کند در معرض خطر بیماری‌های جدی قرار می‌گیرد.
واکسیناسیون نوعی ایمن‌سازی است که سیستم ایمنی بدن را برای جلوگیری از بیماری آماده می‌کند.
واکسن حاوی مقداری میکروب ضعیف یا کشته‌شده است و هنگامی‌که به بدن وارد می‌شود، سیستم ایمنی بدن علیه آن میکروب فعال می‌گردد و با تشخیص باکتری‌ها و ویروس‌های مهاجم، پادتن‌هایی برای از بین بردن یا غیرفعال کردن آن‌ها تولید می‌کند.
این پادتن‌ها در بدن فرد فعال باقی می‌مانند و درصورتی‌که بدن با بیماری واقعی مواجه شود آن را در مقابل آن ویروس یا میکروب محافظت می‌کنند. برای ایمن‌سازی در برابر بیماری‌های ویروسی، از ویروس ضعیف یا کشته‌شده در واکسن استفاده می‌شود و به‌منظور ایمن‌سازی در برابر بیماری‌های باکتری، معمولاً از یک بخش کوچک از باکتری‌های مرده برای تحریک تشکیل آنتی‌بادی‌ها در برابر کل باکتری استفاده می‌گردد.
زمان واکسیناسیون
واکسیناسیون از اوایل زندگی فرد شروع می‌شود زیرا سیستم ایمنی نوزادان و کودکان برای مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌ها قوی نیست و در معرض ابتلا به بیماری‌های عفونی هستند به‌گونه‌ای که برخی بیماری‌ها مانند سیاه‌سرفه و فلج اطفال برای آن‌ها خطر جدی و حتی کشنده دارد. بنابراین واکسیناسیون از اوایل زندگی فرد شروع می‌شود تا از نوزادان قبل از اینکه در معرض بیماری قرار گیرند محافظت گردد.
- واکسن‌ها به‌صورت خوراکی یا تزریقی و همچنین تکی یا ترکیبی استفاده می‌شوند.
- واکسن‌های ترکیبی قادر هستند بیش از یک بیماری را محافظت کنند.
انواع واکسن:
– واکسن ب ث ژ (BCG):
علیه بیماری سل و به‌صورت زیر جلدی در بازو تزریق می‌شود.
اثربخشی این واکسن 6 تا 12 هفته است و مصونیت کامل در برابر بیماری را به وجود نمی‌آ‌ورد.
عوارض جانبی این واکسن:
زخم، تورم، قرمزی محل تزریق و متورم شدن غدد گلو و زیر بغل
تشکیل و بهبود زخم تا 3 ماه طول می‌کشد. در این مدت باید از دست‌کاری زخم جلوگیری و اصول بهداشتی را رعایت کرد.
– واکسن هپاتیت B:
بیماری هپاتیت B به کبد حمله می‌کند و عفونت‌های مزمن را به همراه دارد.
این بیماری از طریق مادر به فرزند، زخم و خراش پوستی، انتقال خون‌آلوده و رابطه جنسی منتقل می‌شود.
اثربخشی این واکسن طولانی و با درصد موفقیت بالا است.
واکسن هپاتیت ب به‌صورت عضلانی و در بازو تزریق می‌شود.
عوارض تزریق این واکسن:
درد، قرمزی، خستگی، سردرد و سرگیجه
– واکسن سه‌گانه یا DTP (کزاز، دیفتری، سیاه‌سرفه):
بیماری کزاز از طریق خاک‌آلوده منتقل می‌گردد و دیفتری و سیاه‌سرفه بیماری‌های تنفسی باکتریال و مسری هستند.
واکسن سه‌گانه با استفاده از باکتری کشته‌شده سیاه‌سرفه و سموم تغییر شکل یافته دیفتری و کزاز ساخته می‌شود.
محل تزریق عضله ران است.
علائمی که پس از تزریق بروز می‌کنند:
تب، گریه، ناآرامی، تشنج، درد و تورم
اگر تب و تشنج شدید و طولانی باشد در نوبت بعد یکی از واکسن‌ها حذف می‌شود.
– واکسن ام ام آر یا MMR (سرخک، سرخجه، اوریون):
ویروس سرخک باعث ایجاد تب، سرفه، آبریزش بینی و قرمزی چشم‌ها و جوش‌های قرمز در سراسر بدن است.
اوریون باعث ایجاد تب، سردرد، درد عضلات، خستگی، بی‌اشتهایی و تورم غدد بزاقی بناگوشی در یک‌طرف یا هر دو طرف می‌شود.
ویروس سرخچه باعث تب، گلودرد، بثورات، سردرد و سوزش چشم می‌شود.
واکسن MMR حاوی ویروس‌های ضعیف سرخک، اوریون و سرخجه است.
محل تزریق این واکسن ران یا بالای بازو است.
عوارض جانبی این واکسن :
درد، سرخی و تورم در محل واکسن، تب خفیف، جوش و تورم غدد گردن
– قطره فلج اطفال خوراکی (PVP):
بیماری فلج اطفال یک بیماری ویروسی است که کودکان خردسال به آن مبتلا می‌شوند.این بیماری سیستم عصبی را موردحمله قرار می‌دهد و تعدادی از عضلات اندام‌ها را فلج می‌کند.
فلج اطفال از طریق تماس مستقیم با ذرات ویروسی که از گلو یا مدفوع دفع می‌شوند، گسترش می‌یابد. مصونيت ایجادشده توسط واکسن فلج اطفال بالا است و تا مهروموم‌ها باقی می‌ماند. واکسن تزریقی فلج اطفال(IVP) نیز وجود دارد که می‌توان به‌جای نوع خوراکی آن در صورت لزوم استفاده کرد.
عوارض جانبی تزریق واکسن فلج اطفال:
واکسن خوراکی عارضه جانبی ندارد ولی ممکن است درد، تورم و قرمزی در محل واکسن تزریقی فلج اطفال رخ دهد.
– واکسن پنج‌گانه یا پنتاوالان:
نوعی واکسن ترکیبی علیه 5 بیماری است که شامل واکسن دیفتری، واکسن کزاز، واکسن سیاه‌سرفه، واکسن هموفیلوس آنفولانزا تیپ B و واکسن هپاتیت Bهست.
این واکسن طبق دستور معاونت بهداشت جایگزین واکسن سه‌گانه و هپاتیت ب در زمان 2 ،4 و6 ماهگی شده است.
محل تزریق این واکسن عضله ران است.
انواع واکسن و سن تزریق آن ها
|
نوع واکسن |
سن |
| ب ث ژ
خوراکی فلج اطفال تزریقی هپاتیت B |
بدو تولد |
| پنج‌گانه
خوراکی فلج اطفال |
دوماهگی |
| پنج‌گانه
خوراکی فلج اطفال |
چهارماهگی |
| پنج‌گانه
خوراکی فلج اطفال |
شش‌ماهگی |
| MMR | 12 ماهگی |
| سه‌گانه تزریقی دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه
خوراکی فلج اطفال MMR |
18 ماهگی |
| سه‌گانه تزریقی دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه
خوراکی فلج اطفال |
6 سالگی |
| واکسن تزریقی دوگانه دیفتری، کزاز ویژه بزرگ‌سالان | 18 سالگی |
نکات مهم در مورد واکسیناسیون:
مسئله زمان برای واکسیناسیون بسیار مهم است زیرا اگر کودک واکسن را از دست بدهد یا دیر دریافت کند در معرض خطر بیماری‌های جدی قرار می‌گیرد که قابل‌پیشگیری بوده‌اند.
سرماخوردگی،تب خفیف، اسهال در نوزاد و کودک مانعی برای واکسیناسیون نیست.
پس از تزریق واکسن بدن واکنش‌های طبیعی نسبت به آن واکسن نشان می‌دهد. این واکنش‌ها برای هر واکسن متفاوت است.
در صورت مشاهده ی علائم زیر پس از ترزیق سریعا به پزشک مراجعه شود:
- آلرژی
- عفونت شدید
- تب شدید
- گریه طولانی و چندساعته
- خستگی مفرط
- تهوع و استفراغ
- اختلال در تنفس یا بلع
- خارش دست‌ها و پاها
- التهاب چشم‌ها، صورت و یا اعضای بدن
تزریق واکسن به افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری شدید، کسانی که اخیراً واکسن زده‌اند،خون انتقال داده یا دریافت کرده‌اند ممکن است خطرناک باشد و در مواردی منجر به مرگ می‌شود. تزریق واکسن برای این افراد ممکن است با تأخیر یا دوز متفاوت صورت گیرد یا انجام نشود.
فرزندتان را برای واکسن زدن آماده کنید.
برای این کار از قبل اطلاعاتی راجع به واکسن کسب کنید تا بتوانید بر رفتار فرزندتان مسلط باشید و آرامش خود را حفظ کنید. هنگام واکسن زدن کودکتان را بغل کنید و با نوازش و صحبت کردن او را آرام کنید.
زمانی که منتظر هستید تا نوبت شما شود مانع از این شوید که فرزندتان گریه و ناآرامی بچه‌های دیگر را ببیند. چند عدد اسباب‌بازی به همراه داشته باشید تا کودک سرگرم شود.
هیچ‌گاه فرزندتان را از آمپول نترسانید و از این کلمه برای تنبیه وی استفاده نکنید. با فرزندتان متناسب با سنی که دارد در مورد فواید واکسن صحبت کنید.
