عبارت آرتروز کلمه‌ای یونانی به معنای مفصل است و در علم پزشکی از این کلمه برای انواع بیماری دردناک و التهابی مفصلی استفاده می‌شود که به‌طورکلی به‌صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند:
روماتیسم ستون فقرات (Ankylosing spondylitis):
نوعی بیماری التهاب مفاصل ستون فقرات است.
نقرس:
نوعی آرتریت التهابی است که باعث درد ناگهانی و شدید در یک مفصل (اغلب شست پا) می‌شود. علت این بیماری افزایش اسید اوریک خون و تشکیل رسوبات کریستالی اسید اوریک در مفصل است.
لوپوس:
نوعی بیماری خود ایمنی است که علاوه بر مفاصل، بر قلب، کلیه، عروق خونی و ریه تأثیر می‌گذارد. درد و سختی مفاصل از علائم بیماری لوپوس است
آرتریت پسوریاتیک:
بیماری خود ایمنی مزمن است که بر پوست و مفاصل تأثیر می‌گذارد. التهاب و سفتی مفاصل، تورم انگشتان و پاها و درد کمر از علائم این بیماری است.
آرتریت روماتوئید:
بیماری خود ایمنی التهاب و درد مفاصل است که در آن غشای مفصلی موردحمله قرار می‌گیرد و نتیجه آن تجمع مایع مفصلی و تورم مفاصل است.
استئو آرتروز یا استئوآرتریت:
با نام عمومی آرتروز شناخته می‌شود و شایع ترین نوع بیماری آرتروز است. یکی از رایج‌ترین دردهایی که افراد میان‌سال و مسن از آن شکایت می‌کنند دردهای استئوآرتروز است. روند این بیماری به گونه‌ای است که در ابتدا سبب تخریب غضروف می‌شود و به دنبال آن استخوان، مایع مفصلی و لایه سینوویوم (غشای مفصلی) آسیب می‌بینند.
در بیماری آرتروز ابتدا قابلیت ارتجاعی غضروف کاهش میابد و به‌مرور تحلیل می‌رود و ساختار خود را از دست می‌دهد. در اثر تخریب غضروف، فضای بین دو استخوان‌های مجاور متصل به غضروف‌ها کم می‌شود و به علت ساییدگی شکل طبیعی خود را از دست می‌دهند و در اثر تخریب خارها و کیست‌های استخوانی شکل می‌گیرد، همچنین تکه‌هایی از استخوان و غضروف به داخل مایع مفصلی وارد می‌شود.
آرتروز در بسیاری از مفاصل رخ می‌دهد ولی احتمال آن در برخی مفاصل بیشتر است که عبارت‌اند از:
- مفاصل ران
- زانو
- انگشتان دست
- انگشت شست پا
- ستون فقرات به‌خصوص در نواحی گردن و پایین کمر
شیوع این بیماری با افزایش سن رابطه مستقیم دارد و عوامل زیر همگی در شدت و زمان وقوع بیماری دخیل هستند:
- وراثت
- افزایش وزن
- آسیب‌های فیزیکی
- فعالیت بالای مفاصل مانند خم و راست شدن مفصل
- ضعف عضلانی
- بیماری‌های مفصلی مانند لقی و دررفتگی مفاصل
- بیماری‌های استخوان
- تخریب مایع مفصلی
- اختلال در ساخت کلاژن
- افسردگی
- استرس
بیشترین افرادی که در معرض این بیماری قرار می‌گیرند شامل:
برخی ورزشکاران، کارگران، باربران، کارگران معدن، قالی‌بافان، رانندگان، زنانی که بیش از 4 زایمان دارند و کسانی که کار سنگین و فعالیت جسمی متداول دارند.
علائم بیماری آرتروز:
- خشکی مفاصل در اثر نشستن و خوابیدن طولانی‌مدت
- اسپاسم عضلات هنگام احساس درد و به دنبال آن کوتاه شدن عضله
- خستگی عضلات
- کند شدن سرعت فعالیت‌های جسمانی
- درد مفاصل آسیب‌دیده هنگام فعالیت و یا تغییر آب‌وهوا، به‌خصوص در هوای سرد و مرطوب
- تغییر شکل مفصل
- شنیدن صدا هنگام حرکت
- التهاب مفصل آسیب‌دیده
التهاب مفاصل در اثر تجمع مایع مفصلی، آزاد شدن زوائد استخوانی و غضروفی به داخل مایع مفصلی و التهاب سینوویوم (غشای مفصلی) رخ می‌دهد.
با افزایش سن، علائم بیماری تشدید می‌شود و گاهی به‌طور دائم همراه فرد هستند.
تشخیص و درمان آرتروز
پزشک متخصص برای تشخیص بیماری از معاینات بالینی، رادیوگرافی و MRI استفاده می‌کند.
در تصویر رادیوگرافی فاصله بین دو استخوان مجاور، زوائد و تغییر ساختار استخوان مشخص می‌شود. در MRI اطلاعات بیشتری از آسیب‌های احتمالی دیگر قابل‌شناسایی است. درمان آرتروز از نوع درمان قطعی نیست و برای جلوگیری از پیشرفت بیماری، کنترل و بهبود برخی علائم بیماری استفاده می‌شود. شیوه درمان برای هر بیمار متناسب با شدت بیماری، سن و علائم بیماری است.
تسکین درد یکی از مهم‌ترین اهداف درمانی است. برای این منظور از داروهای مسکن خوراکی و موضعی، کورتون، داروهای ضدالتهاب و هیالورونان استفاده شود. در درمان غیردارویی، ماساژ مفصل دردناک، تحریک الکتریکی اعصاب (تنس)، گرم کردن مفاصل جهت بهبود جریان خون یا سرمادهی استفاده می‌شود. همچنین استراحت کردن و کاهش فعالیت مفصل آسیب‌دیده بر کاهش درد تأثیر مثبت خواهد داشت.
برای کاهش التهاب داروهای ضدالتهاب زیر استفاده می‌شود:
- آسپرین
- کورتون
- پیروکسیکام
- دیکلوفناک
- ایبوپروفن
- مولوکسیکام
- نپروکسن
- سلکوکسیب
پزشک متخصص هنگام تجویز دارو برای هر بیمار تداخل دارویی، اثرات جانبی و اثربخشی مؤثر دارو را بررسی می‌کند.
اگر التهاب و درد در اثر تجمع مایع مفصلی بروز کند، خارج کردن مایع مفصلی با سوزن انجام می‌شود.
ورزش
استفاده از ورزش‌های سبک و نرمش‌های تخصصی به‌منظور کاهش وزن، تقویت عضلات، کاهش درد و حفظ دامنه حرکت مفاصل آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
تغذیه:
ازآنجایی‌که چاقی و افزایش وزن یکی از عوامل بروز آرتروز گزارش‌شده است، لازم است در کنار فعالیت بدنی مناسب، برنامه غذایی صحیح برای کنترل وزن در نظر گرفته شود.
مواد غذایی که پرهیز از خوردن آن‌ها برای جلوگیری از چاقی و کاهش علائم آرتروز در فرد بیمار توصیه‌شده است شامل:
- گوشت قرمز
- غذاهای سرخ‌کردنی و چرب
- شکر
مواد غذایی مفید برای بیماران آرتروز شامل:
- مصرف اسیدهای چرب امگا 3
- ویتامین‌های D،C،E
- کلسیم
- دانه‌ها
- غلات سبوس‌دار
- سویا
- ماهی
- ادویه‌هایی با خاصیت ضدالتهابی مانند زنجبیل، زردچوبه و دارچین
- چای سبز
استفاده از مکمل‌های غذایی غضروف ساز که از غضروف حیوانات مانند حلزون، خوک و ماهی‌ها ساخته‌شده است نیز در درمان خوراکی بیماری آرتروز استفاده می‌شود.
جراحی:
اعمال جراحی مختلفی برای درمان آرتروز استفاده می‌شود که عبارت‌اند از:
- تراشیدن خارهای استخوانی
- خارج کردن تکه‌های استخوان و غضروف از مایع مفصلی
- اتصال دو استخوان به یکدیگر (برای انگشتان استفاده می‌شود)
- تعویض مفصل ( برای مفاصل ران و زانو کاربرد بیشتری دارد)
