اختلال الکتریکی ناگهانی در مغز، موجب تشنج می‌شود. انواع مختلفی از تشنج وجود دارد که هر کدام دارای علائم مختص به خودش است. تشنج ممکن است نتیجه بیماری یا چیز دیگری مثل دارو باشد.
مغز انسان میلیاردها سلول عصبی دارد. این سلول‌ها، نحوه تفکر و احساس ما را به وسیله ارسال سیگنال به یکدیگر، کنترل می‌کنند. تخلیه الکتریکی ناگهانی می‌تواند با این سیگنال‌ها تداخل کند و منجر به تشنج شود.
بیماری‌هایی مانند صرع و همچنین آسیب مغزی، سوءمصرف مواد مخدر و الکل می‌توانند منجر به تشنج شوند.
در ادامه، درباره انواع تشنج، ریشه آنها و روش‌های درمان موجود توضیح می‌دهیم.
انواع تشنج
پزشکان، تشنج را بر اساس اینکه چه قسمتی از مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد و چطور بروز می‌یابد، دسته‌بندی می‌کنند.
تشنج ژنرالیزه
تشنج ژنرالیزه در نتیجه فعالیت غیرعادی، در هر دو نیمکره مغز به وجود می‌آید.
این نوع تشنج، ممکن است ابسانس یا تونیک-کلونیک باشد.
تشنج ابسانس
پزشکان معمولا این نوع تشنج را، تشنج خفیف می‌نامند. ممکن است موجب شود فرد برای چندثانیه، تند پلک بزند یا به یک نقطه خیره شود. می‌توان گفت فرد برای چند ثانیه، هشیاری‌اش را از دست می‌دهد.
تشنج تونیک-کلونیک
نام دیگرش، گراندمال است. فردی که دچار این نوع تشنج می‌شود، ممکن است ناله کند یا هشیاری‌اش را از دست بدهد. ممکن است روی زمین بیفتد، بلرزد، یا دچار گرفتگی عضلانی شود. بعد از تشنج، ممکن است فرد، احساس خستگی کند.
تشنج کانونی
تشنج کانونی زمانی رخ می‌دهد که جریان الکتریکی غیرطبیعی، تنها در یک قسمت از مغز به وجود می‌آید. پزشکان به این نوع تشنج، تشنج جزئی نیز می‌گویند.
علائم تشنج کانونی به این بستگی دارد که کدام قسمت مغز را تحت تاثیر قرار داده باشد. این نوع تشنج ممکن است، حرکات، آگاهی، عواطف و احساسات فرد را تحت تاثیر قرار دهند.
مبتلایان به تشنج کانونی ممکن است:
- مدام تکان بخورند
- احساس بی‌رمقی یا در عضله داشته‌باشند
- ناله‌کنند یا جیغ بزنند
- دچار آشناپنداری شوند
- طعم‌ها و بوهای عجیب حس کنند
- بی‌حس شوند یا احساس گزش کنند
- نورهای رنگی و چشمک‌زن ببینند
- دچار توهم شوند
- سردرگم شوند
همچنین بخوانید: راه‌های مدیریت استرس
تشنج‌های ژنرالیزه ثانویه
اختلال الکتریکی که منجر به تشنج می‌شود ممکن است از یک سمت مغز شروع شود و به هر دو نیمکره برسد. نام این نوع تشنج، تشنج ژنرالیزه ثانویه یا تشنج تونیک-کلونیک است که از یک نیمکره آغاز می‌شود و به هر دو نیمکره مغز سرایت می‌کند.
وقتی این اتفاق می‌افتد، فرد معمولا هشیاری‌اش را از دست می‌دهد و شروع به لرزش می‌کند.
بیماری‌هایی که موجب تشنج می‌شوند
تشنج معمولا در نتیجه بیماری‌هایی مانند بیماری‌های زیر به وجود می‌آید:
- صرع
- دیابت
- مننژیت؛ عفونت غشای دربرگیرنده مغز
- آماس؛ التهاب مغز
- زوال عقل؛ همینطور آلزایمر
- ضربه مغزی
- در موارد نادر؛ تومور مغزی
سایر علل
بعضی افراد مستعد اختلال‌های الکتریکی منجر به تشنج هستند. علت این اتفاق را نمی‌شود همیشه تشخیص داد.
یک یا چند عامل زیر ممکن است دخیل باشد:
- استرس
- نخوردن غذا به میزان کافی
- نداشتن خواب کافی
- عوارض جانبی دارو
- سوءمصرف مواد یا الکل
- ضربه به سر
پیشگیری
بسته به علت، تشنج می‌تواند قابل پیشگیری باشد. مثلا کسی که صرع دارد ممکن است اگر برنامه درمانش موثر واقع شود و داروهایش را در زمان مناسب مصرف کند، جلوی تشنج را بگیرد.
تشنج می‌تواند در اثر بالا رفتن یا پایین‌رفتن قند خون نیز به وجود بیاید. در نتیجه کسی که به دیابت مبتلاست، باید برای پیشگیری از تشنج، قند خون خود را ثابت نگه دارد. همچنین، پزشک ممکن است برای این فرد داروی ضد صرع (AEDs) تجویز کند.
پرهیز از سوءمصرف مواد و الکل و با دقت‌خواندن برچسب داروها، پیش از مصرف نیز، می‌تواند از تشنج پیشگیری کند.
درمان
اگر فرد فقط یکبار دچار تشنج شود، ممکن است به درمان نیاز نداشته باشد، اما اگر پزشک تشخیص دهد احتمال وقوع تشنج در آینده نیز هست، ممکن است برای فرد مبتلا، داروهای ضد صرع تجویز کند. دارو های ضد صرع در 70% مبتلایان، تشنج را به طور کامل از بین می‌برد.
اگر داروها جواب ندهند و تشنج‌ها کانونی باشند، ممکن است دکتر تصمیم به جراحی بگیرد که بافت غیر طبیعی مغز که منجر به تشنج می‌شود را بردارد.
گزینه دیگر جراحی، دیسکانکشن (Disconnection) است. در این روش، جراح، بافت غیر طبیعی که مسئول تشنج است را از بقیه مغز جدا می‌کند.
نوع دیگر جراحی، نورومادولیشن (Neuromodulation) است. در فرآیند این جراحی، قطعه‌ای در مغز بیمار گذاشته می‌شود که عملکرد عصبی را یا از طریق تحریک عمیق مغز یا تحریک واکنش عصبی مغز یا تحریک عصب واگ بهبود می‌بخشد.
چکیده
جریان الکتریکی غیر طبیعی در مغز، باعث تشنج می‌شود. علائم تشنج با اینکه چه قسمتی از مغز را تحت تاثیر قرار داده، در ارتباط است.
تشنج، در نتیجه بیماری دیگری مانند صرع، زوال‌عقل یا آماس مغزی به وجود می‌آید. عوامل دیگر مانند استرس، ضربه به سر و سوءمصرف مواد و الکی نیز می‌توانند منجر به تشنج شوند.
معمولا دارو، تشنج را به طور کامل از بین می‌برد اما اگر موثر واقع نشود، پزشک ممکن است جراحی یا کاشت قطعه در مغز بیمار جهت بهبود عملکرد عصبی را توصیه‌کند.
