در هایپوگلایسمی سطح قند خون (گلوکز) شما کمتر از حد طبیعی می‌شود. گلوکز منبع اصلی تامین انرژی بدن شماست. اغلب هنگام درمان دیابت نیاز است که افت قند خون بررسی شود. اما داروها و شرایط مختلف بسیار نادر دیگری هم هستند که می‌توانند باعث کاهش قند خون در افرادی شود که دیابت ندارند.
هنگامی که سطح قند خون پایین می‌آید به درمان فوری نیاز است. در بسیاری از افرادی که قند خون ناشتای آنها از 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا 3.9 میلی‌مول در لیتر یا پایین‌تر می‌باشد، این یک زنگ هشدار است که افت قند خون را در آنها نشان می‌دهد. اما ممکن است معیار پایین بودن قند خون برای شما رقم متفاوتی باشد.
در رابطه با این موضوع از دکتر خود سوال کنید. برای درمان آن و بازگشت سریع قند خون به حالت عادی از غذاها یا نوشیدنی‌های پر قند یا داروها استفاده می‌شود. برای درمان طولانی مدت این بیماری می‌بایست علت افت قند خون مشخص شود.
دلایل افت قند خون
پایین بودن قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 معمول است و می‌تواند در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که انسولین یا داروهای خاصی مصرف می‌کنند نیز ایجاد شود. یک فرد معمولی مبتلا به دیابت نوع 1 ممکن است هر هفته حداکثر دو بار افت قند خون جزئی را تجربه کند و البته این تنها شامل مواردی می‌شود که همراه با علائم هستند. اگر مواردی که بدون علائم هستند و یا مواردی که زمان خواب اتفاق می‌افتند را بخواهید بشمارید، بدین ترتیب تعداد دفعات افت قند خون بیشتر خواهند بود.
همچنین بخوانید: دیابت چیست؟ اثر چاقی و سندرم متابولیک بر دیابت
انسولین
انسولین زیاد دلیل اصلی افت قند خون است. یکی از دلایل ارجحیت انسولین‌های جدید نسبت به انسولین‌های اِن‌پی‌اچ و انسولین رگولار این است که احتمال افت قند خون به ویژه در طول شب در آن کمتر می‌شود. پمپ‌های انسولین نیز ممکن است بتوانند خطر ابتلا به قند خون پایین را کاهش دهند. تزریق اشتباه نوع انسولین، انسولین بیش از حد یا تزریق مستقیم به عضله (به جای اینکه زیر جلدی تزریق شود)، می‌تواند باعث کاهش قند خون شود.
غذا
چیزی که می‌خورید ممکن است باعث افت قند خون شما شود که این شامل:
- کمبود کربوهیدرات کافی در خوراکی مصرفی.
- خوردن غذاهایی با کربوهیدرات کمتر از حد معمول بدون کاهش میزان انسولین دریافتی.
- زمان تزریق انسولین بر اساس اینکه کربوهیدرات شما از مایعات به دست آمده‌اند یا جامدات می‌تواند بر سطح قند خون تاثیر بگذارد. مایعات بسیار سریعتر از مواد جامد جذب بدن می‌شوند، بنابراین تنظیم زمان‌بندی تزریق دوز انسولین با جذب گلوکز غذاها می‌تواند مشکل ایجاد کند.
- ترکیبات وعده‌های غذایی (مقدار چربی، پروتئین و فیبر موجود در آنها) نیز می‌تواند بر جذب کربوهیدرات‌ها تاثیرگذار باشند.
علائم همیشگی و عادی
- لرزش
- گرسنگی
- ضربان تند قلب
- اضطراب یا وحشت
- احساس سوزن‌سوزن شدن اطراف دهان
- تعریق
- سردرد
- خستگی
- تمرکز نداشتن
- مردمک گشاد چشم
- زودرنجی
- بی‌قراری
- حالت تهوع
- سرگیجه
- ضعف
- از دست دادن کنترل عضلات
علائم شدید
هنگامی که قند خون شما به اندازه خطرناکی پایین می‌آید، یعنی کمتر از 54 میلی‌گرم در دسی‌لیتر که این پارامتر توسط انجمن دیابت آمریکا تعریف شده است و آن را هایپوگلایسمی شدید یا “سطح 2” می‌دانند، ممکن است هر یک از این علائم را داشته باشید:
- گیجی
- تغییرات رفتاری
- لکنت زبان
- حرکات غیر طبیعی (به نحوی که انگار مست هستید)
- تاری دید یا دوتایی دیدن
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
همچنین بخوانید: تأثیرات روانی دیابت بر بیماران (دیابت و سلامت روان
علائم شبانه
در طول شب، ممکن است قند خونتان چند بار افت کند و از آن آگاه نباشید. این موضوع در دیابت نوع 1 بیشتر دیده می‌شود و در دیابت نوع 2 کمتر. بدن شما دو هورمون گلوکاگون و اپی‌نفرین تولید می‌کند که باعث می‌شود قند خون شما در حد طبیعی باقی بماند. در زمان خواب تولید گلوکاگون در بدن کاهش می‌یابد. علاوه بر این خود دیابت نوع 1 نیز باعث اختلال در تولید گلوکاگون می‌شود و گلوکاگون نیز با هر بار افت قند خون کاهش می‌یابد. علائم افت قند خون شبانه عبارتند از:
- تعریق شبانه
- کابوس
- در خواب حرف زدن یا فریاد زدن
- بی‌قراری
- سردرد
- هنگام بیدار شدن از خواب احساس می‌کنید به اندازه کافی نخوابیده‌اید
- سطح گلوکز در صبح بالاتر از حد طبیعی باشد
اگر این علائم را در خود مشاهده کردید، با پزشک خود صحبت کنید. در صورت درمان نکردن افت قند خون شبانه این می‌تواند بعدها به نوعی از افت قند خون تبدیل شود که زندگی شخص را به خطر بیندازد و در نتیجه منجر به بروز علائم شدیدی که بالاتر ذکر شد گردد.
همچنین بخوانید: جدول راهنمای سطح قندخون و چگونگی اندازه‌گیری قند خون
بی‌خبری از افت قند خون
هنگامی که به دیابت مبتلا هستید و طی دوره‌های مکرر قند خون شما افت می‌کند، مغز شما کمتر این موضوع را تشخیص می‌دهد که شما قند خون دارید، زیرا بدن شما دیگر علائمی بروز نمی‌دهد. به چنین چیزی بی‌خبری از افت قند خون می‌گویند و اغلب شب هنگام خواب اتفاق می‌افتد. این بی‌خبری در دیابت نوع 1 بیشتر از نوع 2 است و در صورتی که ادامه پیدا کند سطح قند خون شما به طور خطرناکی پایین می‌آید و منجر به کما یا حتی مرگ می‌شود.
عوارض
اگر مشکل افت قند خون درمان نشود می‌تواند منجر به بروز علائم شدید ذکر شده مانند تشنج، بیهوشی و در نهایت مرگ شود. به همین دلیل مهم است که سریعاً و بدون توجه به علت، قند خون پایین می‌بایست درمان شود. همچنین هایپوگلایسمی می‌تواند در بروز سوانحی مانند سقوط، تصادفات وسایل نقلیه موتوری و صدمه زدن به خود شخص نیز تاثیر داشته باشد.
از آنجا که هایپوگلایسمی درست همانند زمانی که تب دارید به خودی خود یک بیماری محسوب نمی‌شود بلکه نشانه‌ای از بروز یک مشکل دیگر است، بسیار مهم است که شما و پزشکتان علت قند خون پایین را پیدا کنید، خصوصاً اگر دیابت ندارید یا دیابتی هستید و مرتباً دچار افت قند خون می‌شوید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر دیابت ندارید و علائم افت قند خون دارید، حتی اگر به واسطه مصرف کربوهیدرات‌های ساده مانند نصف لیوان آب‌میوه یا نوشابه غیر رژیمی، تهیه یک وعده آبنبات ژله‌ای، یک موز، یک لیوان شیر، 1 قاشق غذاخوری عسل یا شربت ذرت، یا 2 قاشق غذاخوری کشمش بتوانید علائم خود را کمتر کنید، باز هم می‌بایست فوراً به پزشک مراجعه کنید.
کاهش قند خون بدین معنی است که مشکل دیگری وجود دارد و شما باید به دنبال یافتن آن باشید، بنابراین قبل از این که قند خون شما به خطری جدی برای زندگیتان تبدیل شود، می‌توانید آن را درمان کنید. اگر بعد از درمان قند خون پایین خود توسط اقدامات فوق هنوز علائمی داشتید، سریعاً به اورژانس مراجعه کنید.
چطور می‌توان از افت قند خون جلوگیری کرد؟
بهترین کار این است که دیابت خود را به خوبی کنترل کنید و تشخیص هایپوگلایسمی را یاد بگیرید تا بتوانید قبل از بدتر شدن آن را درمان کنید. نظارت بر قند خون با دستگاه سنجش قند یا به واسطه کنترل مداوم قند خون (CGM)، روشی امتحان شده و صحیح برای جلوگیری از افت قند خون است.
تحقیقات همواره نشان داده است که هرچه فرد بیشتر قند خون خود را بررسی کند، خطر افت قند خون کاهش می‌یابد. دلیلش این است که می‌توانید ببینید چه زمانی سطح قند خون شما کاهش یافته و قبل از این که سطح آن تا حدی زیادی افت کند، درمانش کنید. اگر می‌توانید سعی کنید اغلب سطح قند خونتان را بررسی کنید.
- قبل و بعد از غذا بررسی کنید.
- قبل و بعد از ورزش (یا اگر یک جلسه تمرین طولانی یا خسته‌کننده داشتید اواسط آن) بررسی کنید.
- قبل از خواب بررسی کنید.
- بعد از ورزش شدید، نیمه شب قندتان را بررسی کنید.
- اگر شرایط اطراف شما مانند روال تزریق انسولین، برنامه‌کاری متفاوت، افزایش فعالیت بدنی یا مسافرت به مناطق دیگر تغییر می‌کند، در این صورت قندتان را بیشتر بررسی کنید.
