شوک آنافیلاکتیک چیست؟
برخی از افراد مبتلا به آلرژی شدید، وقتی در معرض چیزی قرار بگیرند که به آن حساسیت دارند، ممکن است یک واکنش بالقوه تهدیدکننده زندگی به نام آنافیلاکسی را تجربه کنند. درنتیجه، سیستم ایمنی بدن آن‌ها مواد شیمیایی آزاد می‌کند که بدن را تحت‌فشار قرار می‌دهند. این می‌تواند منجر به شوک آنافیلاکتیک شود.
وقتی بدن شما دچار شوک آنافیلاکتیک می‌شود، فشارخون شما ناگهان پایین می‌آید و مجاری تنفسی شما باریک می‌شود و احتمالاً مانع تنفس طبیعی می‌شود.
این شرایط خطرناک است. اگر بلافاصله درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند و حتی کشنده باشد.
علائم شوک آنافیلاکتیک چیست؟
علائم شوک آنافیلاکتیک می‌تواند طی چند دقیقه یا چند ساعت پس از مصرف، استنشاق یا قرار گرفتن در معرض ماده آلرژی‌زا در فرد رخ دهد.
قبل از شروع شوک آنافیلاکتیک علائم آنافیلاکسی را تجربه خواهید کرد. این علائم را نباید نادیده گرفت.
علائم آنافیلاکسی شامل موارد زیر است:
- واکنش‌های پوستی مانند کهیر، برافروختگی پوست یا رنگ‌پریدگی
- احساس ناگهانی گرمای بیش از حد
- احساس اینکه در گلو توده‌ای دارید یا در بلعیدن مشکل دارید
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- نبض ضعیف و سریع
- آبریزش بینی و عطسه
- خس‌خس سینه یا تنفس دشوار
- حس اینکه بدن شما مشکلی دارد
- سوزن سوزن شدن دست‌ها، پاها، دهان یا پوست سر
- بثوراتی مانند کهیر ظاهر می‌شود که احساس خارش می‌کنید
- نبض سریع‌تر است، اما احساس ضعف می‌کنید
- گرفتگی شکم یا درد
- تورم پلک‌ها، لب‌ها، زبان و گلو
اگر علائم آنافیلاکسی را احساس می‌کنید، بلافاصله به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. اگر آنافیلاکسی به شوک آنافیلاکتیک پیشرفت کرده باشد، علائم عبارت‌اند از:
- تلاش برای نفس کشیدن
- سرگیجه
- گیجی
- احساس ضعف ناگهانی
- از دست دادن هوشیاری
علل بروز شوک
سیستم ایمنی بدن شما آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که در برابر مواد خارجی از بدن دفاع می‌کنند. این موضوع وقتی خوب است که یک ماده خارجی مانند برخی باکتری‌ها یا ویروس‌ها مضر باشد، اما سیستم ایمنی برخی افراد بیش‌ازحد به موادی واکنش نشان می‌دهند که به‌طورمعمول واکنش آلرژیک ایجاد نمی‌کنند.
علائم آلرژی معمولاً تهدیدکننده زندگی نیستند، اما واکنش شدید آلرژیک می‌تواند منجر به آنافیلاکسی شود. حتی اگر شما یا فرزندتان در گذشته فقط یک واکنش آنافیلاکتیک خفیف داشته‌اید، خطر آنافیلاکسی شدیدتر پس از قرار گرفتن مجدد در معرض ماده ایجادکننده آلرژی وجود دارد.
رایج‌ترین عامل آنافیلاکسی در کودکان، آلرژی غذایی مانند بادام زمینی و مغزها، ماهی، صدف و شیر است.
محرک‌های آنافیلاکسی در بزرگ‌سالان عبارت‌اند از
- داروهای خاصی ازجمله آنتی‌بیوتیک، آسپرین و سایر داروهای مسکن بدون نسخه و کنتراست داخل وریدی (IV) که در برخی از تصویربرداری‌ها استفاده می‌شود.
- نیش حشرات به‌خصوص نیش زنبورها، زنبورهای عسل و مورچه‌های آتش‌نشانی
- داروها ازجمله برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند آسپرین
- بیهوشی عمومی
- عوامل کنتراست رنگ‌هایی که در برخی از آزمایش‌های پزشکی برای کمک به بهتر نشان دادن مناطق خاصی از بدن در اسکن به فرد تزریق می شود.
- لاتکس: نوعی لاستیک است که در برخی از دستکش‌ها و کاندوم‌های لاستیکی یافت می‌شود.
- در برخی موارد، علل واضحی وجود ندارد. این به عنوان آنافیلاکسی ایدیوپاتیک شناخته می‌شود.
- اگرچه معمول نیست، اما در برخی افراد از ورزش هوازی مانند آهسته دویدن، یا حتی فعالیت بدنی شدیدتر مانند پیاده‌روی، آنافیلاکسی ایجاد می‌شود. همچنین مصرف برخی از غذاها قبل از ورزش یا ورزش در هنگام گرم یا سرد بودن هوا در برخی افراد با آنافیلاکسی مرتبط است. با پزشک خود در مورد اقدامات احتیاطی که باید هنگام ورزش انجام دهید صحبت کنید.
اگر نمی‌دانید چه چیزی باعث حمله آلرژی شما می‌شود، آزمایش‌های خاصی می‌تواند به شناسایی آلرژی کمک کند. در بعضی موارد، هرگز علت آنافیلاکسی (آنافیلاکسی ایدیوپاتیک) مشخص نمی‌شود.
اگر کسی دچار آنافیلاکسی شود چه باید کرد؟
آنافیلاکسی یک فوریت پزشکی است. در صورت عدم درمان سریع می‌تواند بسیار جدی باشد.
اگر کسی علائم آنافیلاکسی دارد، باید:
- اگر فرد دارای تزریق خودکار آدرنالین است مطمئن شوید که ابتدا می‌دانید چگونه از آن به‌درستی استفاده کنید.
- بلافاصله با آمبولانس تماس بگیرید حتی اگر علائم بهتر شود. به مسئول اورژانس ذکر کنید که فکر می‌کنید فرد دچار آنافیلاکسی است.
- در صورت امکان هر عامل حساسیت‌زا را از بین ببرید به‌عنوان‌مثال، هرگونه گزش پوست را با دقت از بین ببرید.
- فرد را به‌صورت صاف بخوابانید مگر اینکه بیهوش باشد، باردار باشد یا دچار مشکلات تنفسی شده باشد.
- در صورت عدم بهبود علائم و در دسترس بودن تزریق خودکار دوم، بعد از 5 تا 15 دقیقه تزریق دیگری انجام دهید.
- اگر واکنش آنافیلاکتیک دارید یا اگر علائم را احساس کردید می‌توانید این مراحل را خودتان دنبال کنید.
- برای مشاوره بیشتر در مورداستفاده از انژکتورهای خودکار و موقعیت‌یابی صحیح، در مورد نحوه درمان آنافیلاکسی مطالعه کنید.
جلوگیری از آنافیلاکسی
پیشگیری از واکنش‌های آلرژیک و آنافیلاکتیک دشوار است، به‌ویژه اگر نمی‌دانید به برخی مواد حساسیت دارید. اگر آلرژی جدی دارید یا قبلاً آنافیلاکسی را تجربه کرده‌اید، مهم است که سعی کنید از حمله‌های بعدی جلوگیری کنید.
موارد زیر می‌تواند به کاهش خطر شما کمک کند:
- عوامل محرک را شناسایی کنید. ممکن است برای انجام آزمایش‌های آلرژی به کلینیک آلرژی ارجاع داده شوید تا مواردی را که می‌تواند باعث آنافیلاکسی شود بررسی کند.
- در هر زمان ممکن از عوامل محرک جلوگیری کنید. به‌عنوان‌مثال، در صورت داشتن آلرژی غذایی باید هنگام خرید غذا یا بیرون غذا خوردن، مراقب باشید.
- تزریق خودکار آدرنالین خود را همیشه همراه داشته باشید. اگر 2 عدد دارید، هر دو را حمل کنید و هر زمان که فکر می‌کنید دچار آنافیلاکسی هستید، تزریق خود را انجام دهید، حتی اگر کاملاً مطمئن نباشید.
- برچسب‌های توضیحات روی بسته‌بندی مواد غذایی را بخوانید، به‌خصوص اگر سابقه آلرژی به برخی مواد خاص دارید
- از مواد حشره‌کش در فضای باز استفاده کنید.
- هنگام راه رفتن در بیرون از خانه از کفش استفاده کنید.
افرادی که در معرض خطر شوک آنافیلاکتیک هستند.
هرکسی می‌تواند دچار شوک آنافیلاکتیک شود. بااین‌حال، شرایط مختلفی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به شوک آنافیلاکتیک در فرد را افزایش دهد، ازجمله:
- مبتلا به آسم یا آلرژی
- کسانی که قبلا شوک آنافیلاکتیک داشته اند.
- یکی از اعضای خانواده با سابقه آلرژی یا شوک آنافیلاکتیک داشته باشید.
عوارض شوک آنافیلاکتیک
در صورت عدم درمان شوک آنافیلاکتیک می‌تواند منجر به مرگ شود. عوارض ناشی از شوک آنافیلاکتیک عبارت‌اند از:
- نارسایی کلیه
- آریتمی
- حمله قلبی
- ضربه‌مغزی
- شوک قلبی
شوک آنافیلاکتیک چگونه درمان می‌شود؟
اولین مرحله برای درمان شوک آنافیلاکتیک احتمالاً تزریق فوری اپی نفرین (آدرنالین) خواهد بود. این دارو می‌تواند از شدت واکنش آلرژیک بکاهد.
در بیمارستان، اپی نفرین بیشتری به‌صورت داخل وریدی و از طریق IV دریافت خواهید کرد. همچنین ممکن است گلوکوکورتیکوئید و آنتی‌هیستامین‌ها را به‌صورت داخل وریدی دریافت کنید. این داروها به کاهش التهاب در مجاری هوا کمک می‌کنند و توانایی شما را برای تنفس بهبود می‌بخشند.
پزشک شما ممکن است به شما آگونیست های بتا مانند آلبوترول دهد تا تنفس راحت‌تر شود. همچنین ممکن است اکسیژن مکمل دریافت کنید تا به بدن کمک کند اکسیژن موردنیاز را دریافت کند. هرگونه عارضه‌ای که درنتیجه شوک آنافیلاکتیک ایجادشده نیز درمان خواهد شد.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر شما، فرزندتان یا شخص دیگری که با او هستید، یک واکنش آلرژیک شدید پیدا کرد به دنبال کمک فوری پزشکی باشید. منتظر نمانید که آیا علائم از بین می‌روند یا خیر.
- اگر فرد مبتلا به حمله، یک دستگاه تزریق خودکار اپی نفرین دارد، فوراً آن را تزریق کنید. حتی اگر علائم پس از تزریق بهبود یافت، باز هم باید به اورژانس مراجعه کنید تا از تکرار نشدن علائم حتی بدون قرار گرفتن در معرض آلرژی بیشتر اطمینان حاصل کنید. این واکنش دوم آنافیلاکسی دو فازی نام دارد.
- اگر شما یا فرزندتان در گذشته دچار حمله آلرژی شدید یا علائم و نشانه‌های آنافیلاکسی شده‌اید، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
- تشخیص و مدیریت طولانی‌مدت آنافیلاکسی پیچیده است، بنابراین احتمالاً باید به یک پزشک متخصص آلرژی و ایمونولوژی مراجعه کنید.
کلام آخر
شوک آنافیلاکتیک می‌تواند بسیار خطرناک، حتی کشنده باشد و یک فوریت پزشکی است. برگشتن به حالت اولیه به‌سرعت دریافت کمک شما بستگی دارد. اگر در معرض خطر آنافیلاکسی هستید، با دکتر خود تماس بگیرید تا یک درمان اضطراری به شما ارائه دهد.
ممکن است برای کاهش احتمال یا شدت حملات در آینده به مدت طولانی، آنتی‌هیستامین یا داروهای آلرژی دیگری برای شما تجویز شود. همیشه باید داروهای آلرژی را که پزشک برای شما تجویز کرده است مصرف کنید و قبل از قطع آن با پزشک خود مشورت کنید.
در صورت حمله بعدی، ممکن است پزشک پیشگیری را به شما پیشنهاد دهد. همچنین ممکن است به شما کمک کنند تا علت ایجاد واکنش را تشخیص دهید تا بتوانید در آینده از عوامل محرک جلوگیری کنید.
منابع
https://www.alodokter.com/syok-anafilaktik
https://www.healthline.com/health/anaphylactic-shock#outlook
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anaphylaxis/symptoms-causes/syc-20351468
