سنگ مجاری صفراوی چیست ؟
سنگ مجاری صفراوی، سنگی است که در مجاری صفراوی به دام می‌افتد و پزشکان از آن به نام کلدوکولیتیازیس (choledocholithiasis) یاد می‌کنند. وجود سنگ صفرا در مجرای صفرا می‌تواند به شدت دردناک باشد و بسته به محل استقرار سنگ، می‌تواند به پانکراس، کبد و دستگاه گوارش نیز آسیب برساند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سنگ‌های مجاری صفراوی، علائم و علل به‌وجود آمدن آنها و گزینه‌های درمان ، ادامه مطلب را بخوانید.
در برخی افراد، سنگ صفرا درون کیسه صفرا ایجاد می‌شود. سنگ‌های صفراوی که اغلب از کلسترول ساخته می‌شوند شایع بوده و برآورد می‌شود که 9٪ از زنان و 6٪ از مردان در ایالات متحده سنگ‌های صفراوی دارند.
بسیاری از افراد مبتلا به سنگ صفرا هیچ علائمی ندارند؛ اما وقتی سنگ صفرا حرکت یا رشد می‌کند؛ می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند. برخی از سنگ‌های صفراوی به سمت مجرای صفراوی حرکت می‌کنند که کیسه صفرا و کبد را به روده کوچک متصل می‌کند. گاهی اوقات، بدن این سنگها را بدون مشکل از بین می برد. با این حال ، در بعضی موارد ، ممکن است گیر کنند، به این معنی که فرد دارای سنگ مجاری صفراوی است.
سنگ‌های مجاری صفراوی نوعی معضل سلامتی بوده زیرا مجاری صفراوی را مسدود کرده و همچنین درد شدیدی به فرد تحمیل می کند.
دلایل ایجاد سنگ مجاری صفراوی
سنگ‌های مجاری صفراوی زمانی به وجود می‌آیند که اغلب بدون هیچ علائمی، از کیسه صفرا خارج شده و به مجرای صفراوی منتقل می‌شوند و مجرا را مسدود می‌کنند. با این‌حال، گروه‌های خاصی از مردم آسیب‌پذیرتر هستند. آنها شامل کسانی هستند که:
- سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا دارند
- باردار هستند
- زن هستند
- بیش از 60 سال سن دارند
- چاقی دارند
- رژیم غذایی پر چرب دارند
- سبک زندگی بی‌تحرک دارند
علائم وجود سنگ مجاری صفراوی
افرادی که دچار سنگ صفرا هستند و علائم در آنها دیده می‌شود؛ شایع‌ترین این علائم شامل موارد ذیل است:
- درد
درد معمولاً در ناحیه فوقانی شکم و اطراف دنده‌ها ظاهر می‌شود و اغلب بسیار شدید است. در برخی افراد این درد به پشت یا شانه گسترش پیدا می‌کند و معمولاً به‌طور ناگهانی و بدون هشدار ظاهر می‌شود که ممکن است به صورت امواج حس شود و یا ساعت‌های زیادی به‌طور مداوم ادامه یابد.
- یرقان
سنگ‌های مجاری صفراوی می‌توانند در عملکرد کبد تداخل ایجاد کنند که در این صورت ممکن است فرد دچار بیماری یرقان، زردی پوست یا چشم شود. در برخی موارد رنگ زرد ممکن است بسیار ضعیف باشد و در برخی موارد، بسیار چشمگیر است.
- تغییر در رنگ ادرار
بسیاری از افراد مبتلا به سنگ صفرا و یا سنگ مجاری صفراوی، حتی اگر مقدار آب کافی بنوشند؛ ادرار تیره رنگ دارند.
- پانکراتیت
هنگامی که سنگ مجاری صفراوی، جریان آنزیم‌های لوزالمعده به روده کوچک را مسدود می‌کنند؛ احتمال ایجاد پانکراتیت در فرد تشدید می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد تب، درد در قسمت فوقانی شکم، حالت تهوع شدید یا دفع مدفوع به رنگ سفید یا خاک رس شود.
اگر سنگ مجاری صفراوی ، مجرای صفراوی مشترک یا پانکراس و کبد را به طور کامل مسدود کند؛ علائم دیگر می تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- تب
- لرز
- خارش
- خستگی
- کاهش وزن
- عرق شبانه
- از دست دادن اشتها
- مدفوع چرب یا روشن
تشخیص وجود سنگ مجاری صفراوی
پزشک معمولاً می‌تواند علائم شخص را در مواردی که احتمال وجود سنگ مجاری صفراوی وجود دارد؛ تشخیص دهد. آزمایش‌های زیر می‌تواند به پزشک در تشخیص کمک کند:
- بررسی تاریخچه پزشکی فرد، از جمله علائمی که اخیرا در فرد به‌وجود آمده‌اند
- معاینه فیزیکی که طی آن پزشک ممکن است شکم را فشار دهد تا نواحی حساس را شناسایی کند
- آزمایش خون برای یافتن نشانه‌های التهاب و عفونت لوزالمعده یا کبد
- آزمایشات تصویربرداری برای یافتن سنگ‌های محبوس شده در مجرای صفراوی
افرادی که علائم مربوط به وجود سنگ مجاری صفراوی را دارند باید با پزشک صحبت کرده تا در اسرع وقت تحت درمان قرار گیرند.
درمان سنگ‌های مجاری صفراوی
در حالی که بعضی از سنگ‌های صفراوی به خودی خود از مجاری عبور می‌کنند یا برطرف می‌شوند؛ برخی نیز در مجرای صفرا گیر می‌افتند. این سنگها می‌توانند باعث مشکلات سلامتی، از جمله پانکراتیت (التهاب پانکراس) که به طور بالقوه تهدید کننده زندگی است؛ شوند.
در اغلب موارد درمان، نیاز به جراحی برای برداشتن سنگها وجود دارد و همچنین پزشک ممکن است برداشتن کیسه صفرا را برای کاهش خطر ایجاد سنگ صفرا در آینده توصیه کند.
قبل از جراحی، ایجاد ثبات سلامتی تا حد ممکن در یک فرد مهم است؛ بنابراین یک پزشک ممکن است درمان‌های مربوطه را توصیه کند؛ از جمله:
- داروهای ضد درد
- تزریق مایعات داخل وریدی برای پانکراتیت
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- نظارت در بیمارستان برای اطمینان از اینکه شرایط سلامتی فرد به اندازه کافی برای جراحی پایدار است
پزشک ممکن است جراحی اورژانسی را به فرد توصیه کند و در برخی موارد دیگر، ممکن است فرد از چند ساعت تا چند روز برای جراحی صبر کند.
پیشگیری از ایجاد سنگ‌های مجاری صفراوی
هیچ راهی برای پیشگیری کامل از سنگ مجاری صفراوی وجود ندارد. حتی افراد بسیار سالم، جوان یا پرتحرک نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. با این حال، افراد می‌توانند جهت کاهش خطر ایجاد آن گام بردارند. انجام این اقدامات به ویژه برای افرادی که سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا یا سایر عوامل خطر مانند چاقی دارند؛ بسیار مهم است.
این اقدامات پیشگیرانه شامل موارد زیر است:
رژیم غذایی کم‌چرب: لازم است غذاهایی که دارای چربی زیاد و دارای ارزش غذایی کمی هستند؛ مانند چیپس و غذاهای سرخ شده از رژیم غذایی حذف شوند. جایگزین این غذاها می تواند غذاهایی با چربی سالم‌تر مانند آووکادو و ماهی باشد.
مصرف فیبر بیشتر: افراد می‌توانند با خوردن غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات بیشتر مصرف فیبر خود را افزایش دهند.
رسیدن به وزن مناسب : ترکیبی از رژیم غذایی مناسب و ورزش، با تأکید بر تحرک بیشتر از نظر جسمی، می‌تواند به کاهش وزن افراد کمک کند.
اجتناب از رژیم‌های لاغری سریع و رژیم‌های بسیار کم کالری: این رژیم‌ها ممکن است خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش دهند.
صحبت با پزشک در مورد داروها: برخی از داروها مانند قرص‌های جلوگیری از بارداری ممکن است خطر سنگ صفرا را افزایش دهند.
مراقبت های قبل از تولد، در دوران بارداری: افراد باید در صورت بروز درد شکمی غیرمعمول یا جدید در دوران بارداری، به پزشک مراجعه کنند.
خلاصه
سنگ مجاری صفراوی می‌توانند خطرناک و به شدت دردناک باشند. با این حال قابل درمان هستند و اغلب افرادی که تحت درمان قرار می‌گیرند به سرعت حال بهتری می‌یابند.
امکان تشخیص سنگ مجاری صفراوی توسط فرد وجود ندارد و نباید درمان و مراقبت آن به تأخیر بیفتد؛ زیرا انتظار بیشتر برای مراجعه به پزشک، خطر عوارض جدی مانند پانکراتیت را افزایش می دهد.
