سندرم پای بی‌قرار یا (RLS (Restless Leg Syndrome یک اختلال حسی حرکتی عصبی است که اغلب هنگام استراحت و عدم فعالیت در حالت نشسته و خوابیده رخ می‌دهد. این بیماری با حس ناخوشایند، غیرقابل‌کنترل و دردناک در سطح داخلی ساق پا رخ می‌دهد ولی گاهی اوقات در لگن، ران پا، بازوها و دست‌ها هم حس می‌شود. این اختلال ممکن است در هر فردی با هر سنی رخ دهد اما در کودکان کمتر و در زنان بیشتر است و با افزایش سن افزایش می‌یابد به‌گونه‌ای که در افراد پیرتر علائم آن بیشتر و به مدت طولانی‌تر نمود می‌کند.
این سندرم عـوارض زیادي دارد و باعث افزایش بروز موارد زیر می گردد:
- اختلال‌های روانی
- اختلال خواب
- افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی
- افزایش افسردگی و اضطراب
- انزوا
- خستگی روزانه
- اختلال در توانایی کار
ویژگی‌های سندرم پای بی‌قرار:
این سندرم دارای الگوی شبانه‌روزی است اما علائم آن پس از غروب آفتاب و بخصوص هنگام خواب شدیدتر می‌شود و فرد نمی‌تواند به‌راحتی بخوابد. احساس آزاردهنده در پا به‌صورت خارش، سوزش، مورمور، کشش، درد، وزوز، حس حرکت حشره کوچک روی اندام و سایر حس‌های غیرقابل‌توصیف است. علائم هنگام نشستن یا خوابیدن شروع می‌شود و فرد را وادار به تکان دادن پا و برخواستن می‌کند. با حرکت دادن پا حس آزاردهنده برطرف می‌شود. حرکات متناوب اندام‌ها حین خواب (Periodic Limp Movements in sleep) که به‌صورت ناگهانی و بی اختیار است مانند باز و بسته کردن مکرر پا (تا 100 بار) در خواب و پرش‌های ماهیچه‌ای کوتاه که یک یا دو بار در دقیقه رخ می‌دهد، نیز از دیگر علائم سندرم بی‌قراری است
عوامل پیدایش سندرم پای بی‌قرار
کمبود دوپامین:
ممکن است علت این سندرم کمبود یا عدم تعادل انتقال‌دهنده عصبی دوپامین باشد. دوپامین مسئول فرستان پیام برای کنترل حرکات عضلانی است.
برخی بیماری‌ها:
- کم‌خونی
- کمبود آهن و بیماری های مرتبط با کمبود آهن
- نارسایی کلیه
- اختلال جریان خون در پاها
- اختلال عصبی محیطی
- اختلالات عضلانی
- دیابت
- پارکینسون
ژنتیک:
در برخی افراد، فرد بیماری یا کمبود خاصی در بدن ندارد اما ممکن است فرد دیگری از اعضای خانواده به RLS مبتلا شده باشند که نشان‌دهنده ارثی بودن این بیماری است.
مصرف داروها:
مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد تهوع، ضد آلرژی، ضد تشنج، داروهای سرماخوردگی، داروهای آنتاگونیست دوپامین
بی تحرکی :
بی‌تحرکی طولانی مانند سفرها و پروازهای طولانی یا بستری شدن در بیمارستان و بخش مراقبت‌های ویژه، گچ گرفتن اندام تحتانی
حاملگی:
حاملگی به‌خصوص سه ماه آخر بارداری.19 درصد از زنان باردار به این سندرم مبتلا می‌شوند و پس از زایمان بهبود می‌یابند.
مصرف ترکیباتی خاص:
مصرف قهوه، نوشیدنی‌های کافئین دار و مشروبات الکلی
درمان بیماری
ازآنجایی‌که عوامل متعددی باعث بروز سندرم بی‌قراری پا می‌شود. انجام آزمایش خون و بررسی‌های عصبی، عضلانی توسط پزشک لازم است. درصورتی‌که فرد دچار فقر آهن یا مواد مغذی بدن باشد، با مصرف مکمل بهبود می‌یابد. در مواردی که علت بیماری مشخص نیست از داروهای متعدد ازجمله داروهای اگونيست دوپامين ماننـد پرامی‌پکسول، کابرگولین،پرامیپگزول، روپینورول، گاباپنتین و بنزودیازپین، آرام‌بخش‌های عضلانی، داروهای خواب‌آور، داروهای درمان بیماری صرع و پارکینسون استفاده می‌شود.
ازآنجایی‌که مصرف داروها برای درمان این سندرم با عوارض متعددی همراه است، تأكيد زيادي بر روش‌های غیر دارویی كه به آن‌ها روش‌های رفتاري گفته می‌شود، شـده است. روش‌های موسیقی‌درمانی، لمس درماني، استفاده از گرما و سرما و طب سوزني، آرام‌سازی، القاي احسـاس آرامـش در فرد، تجسم هدایت‌شده، هيپنوتيزم و یوگا از حمله این روش‌ها هستند. انجام فعالیت‌های هوازی مانند پیاده‌روی، تمرینات کششی پا و ماساژ دادن می‌تواند برای بهبود خاصیت ارتجاعی عضلات پا، دفع سموم، افزايش خون‌رسانی به عضلات و تسـهيل انتقال مواد ريزمغذي سلول‌ها و آرامش روانی مؤثر باشند.
ترک مشروبات الکلی، سیگار و نوشیدنی‌های کافئین دار نیز باعث کاهش علائم این بیماری می‌گردد.
