روزه در ماه رمضان ریسک افتادن قند خون را افزایش می‌دهد.
همان‌طور که همه می‌دانیم روزه گرفتن برای بیماران دیابتی ممنوع است. به‌منظور بررسی بیشتر این مسئله مطالعه گسترده‌ای در 13 کشور اسلامی بر روی 12243 بیمار دیابتی انجام گرفت و مشکلات جدی را نشان داد. که به‌تفصیل هر یک را توضیح خواهیم داد.
هایپوگلایسمی
هایپوگلایسمی کاهش ناگهانی قند خون است که می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
دریافت ناکافی غذا مهم‌ترین عامل ایجاد هایپوگلایسمی است.
مرگ ناشی از افتادن قند خون
به‌طور تقریبی هایپوگلایسمی دلیل مرگ 2-4% مبتلایان به دیابت نوع یک است.
در مبتلایان به دیابت نوع دو نگرانی در این مورد کمتر است و مرگ ناشی از هایپوگلایسمی در این افراد نادر است اما غیرممکن نیست. و این احتمال در مبتلایان به دیابت نوع دو که از داروهای خوراکی استفاده می‌کنند بسیار کمتر از دیگر مبتلایان است.
کاهش قند خون در ماه رمضان
روزه در ماه رمضان ریسک هایپوگلایسمی(کاهش قند خون) را بالا می‌برد. این نتیجه طی مراجعات بیمارستانی به‌دست‌آمده است و تمام افرادی که دچار هایپوگلایسمی می‌شوند حتماً نیاز به مراجعه به بیمارستان پیدا نمی‌کنند). هایپوگلایسمی بیشتر در افرادی که دوز دارو یا انسولین خود را تغییر داده بودند و در افرادی که تغییر فاحشی در شیوه زندگی خود ایجاد کرده بودند، رخ‌داده بود.
هایپرگلایسمی
عوارض جانبی و مرگ‌ومیر در طولانی‌مدت در بیماران مبتلابه دیابت با هایپرگلایسمی افزایش می‌یابد.
اگر هایپرگلایسمی کنترل شود عارضه‌ای نخواهد داشت.
کنترل شاخص‌های گلایسمیک خون در مبتلایان به دیابت که در رمضان روزه گرفته‌اند هم بهبود و هم بدتر شدن و حتی عدم‌تغییر را در برخی نشان داد. مطالعات افزایش پنج برابری هایپرگلایسمی را در بیماران مبتلابه دیابت نوع یک و افزایش سه برابری را در دیابت نوع دو (همراه با کتواسیدوز و یا بدون کتواسیدوز) نشان داد. هایپرگلایسمی می‌تواند به دنبال تغییر دوز داروی مصرفی (فرد به‌منظور جلوگیری از هایپوگلایسمی دوز دارو را کاهش می‌دهد) ایجاد شود. هایپرگلایسمی در اثر افزایش دریافت غذا و قند نیز ایجاد می‌شود.
کتواسیدوز دیابتی
بیماران دیابتی خصوصاً نوع یک که در رمضان روزه می‌گیرند در معرض خطر کتواسیدوز دیابتی هستند، به‌ویژه آن‌هایی که قبل از رمضان کنترل لازم را روی قند خون خود نداشته‌اند. علاوه‌براین ها با کاهش مصرف غذا و در پی آن کاهش مصرف انسولین احتمال کتواسیدوز بسیار افزایش می‌یابد.
دهیدراسیون و ترومبوز
کاهش دریافت مایعات در طی روزه‌داری، به‌ویژه زمانی که روزها بلندتر هستند موجب ایجاد دهیدراسیون می‌شود. دهیدراسیون در آب‌وهوای گرم و شرجی و در افرادی که فعالیت‌های سنگین دارند افزایش می‌یابد. هایپرگلایسمی موجب افزایش ادرار می‌شود و آب و الکترولیت بیشتری از بدن دفع می‌شود.
فشار خون در روزه داری
در شرایط روزه‌داری افت فشارخون بیشتر رخ می‌دهد خصوصاً در افرادی که از قبل مبتلابه نفروپاتی محیطی بوده باشند. به دنبال کاهش فشارخون سنکوپ، سقوط و شکستگی استخوانی نیز اتفاق می‌افتد. در پی دهیدراسیون ویسکوزیته خون افزایش می‌یابد و این امر می‌تواند منجر به افزایش احتمال ایجاد ترومبوز و سکته شود.
تحقیقی در عربستان سعودی افزایش احتمال انسداد عروق چشم را با روزه‌داری در رمضان نشان داد. اما هیچ‌یک از این افرادی که به این مشکل دچار شدند وضعیت وخیمی نداشتند و مراجعه به بیمارستان در این زمینه افزایش نیافته بود.
مدیریت
تشخیص این‌که آیا فرد می‌تواند روزه بگیرد یا نه بر عهده پزشک است چراکه مصرف دارو در وضعیت روزه‌داری تغییر می‌کند و ممکن است سلامت فرد به مخاطره بیفتد. اما افرادی که اصرار به روزه گرفتن دارند باید از خطرات و مشکلات احتمالی آن آگاه شوند.
نکات کلی
نکات بسیاری هستند که نیاز به توجه ویژه دارند.
شخصی‌سازی:
هر راهکار برای یک شخص جوابگو است. تجربیات هر کس مختص به خود اوست. داروهای مصرفی و دوز داروهای شما برای شما تعیین‌شده است. رژیم شما متناسب با شرایط فیزیکی و بیماری و داروهای شخص شما طراحی‌شده است. مهم‌ترین نکته در دیابت پایبندی به برنامه‌های مختص خود فرد است. برنامه هر فرد با دیگری متفاوت است.
بررسی منظم و مکرر قند خون:
این مسئله که قند خون در طول روز چند مرتبه اندازه‌گیری شود از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. و اهمیت آن در افرادی که انسولین تزریق می‌کنند دوچندان می‌شود.
تغذیه:
در طول رمضان الگوی غذایی به میزان چشمگیری تغییر می‌کند. در طول رمضان در افراد سالم بیشتر مشکلات سلامتی از رژیم نامناسب و پرخوری هنگام افطار و خواب نادرست نشات می‌گیرد. حال یک فرد دیابتی را در نظر بگیرید، این شرایط در وی وخیم‌تر خواهد بود بنابراین باید رژیم متعادل و سالم خود را در این ماه حفظ کنند.
مهم‌ترین نکته حفظ وزن و توده بدنی است.
در بیشتر مطالعات 50-60% افراد در طول ماه رمضان وزن خود را ثابت نگه‌داشته‌اند اما حدود 20-25% کاهش و یا افزایش وزن داشته‌اند. استفاده زیاد از چربی و کربوهیدرات هنگام سحر باید پرهیز شود. بهترین انتخاب‌ها کربوهیدرات پیچیده هستند. مصرف مایعات در بین افطار تا سحر باید افزایش یابد.
ورزش:
فعالیت بدنی در حد متعادل می‌تواند در رمضان حفظ شود. ورزش بیش‌ازحد می‌تواند منجر به هایپوگلایسمی شود. بهتر است در طول رمضان ورزش سنگین انجام نشود خصوصاً در ساعات نزدیک به افطار. در مبتلایان به دیابت نوع یک که کنترل کافی برای قند خون ندارند ورزش می‌تواند به بروز هایپوگلایسمی شدید بیانجامد و خطرساز باشد.
افطار:
تمام بیماران باید بدانند که درصورتی‌که قند خونشان کمتر از 60 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد باید حتماً روزه خود را باز کنند اگر از این میزان پایین‌تر رود می‌تواند خطرناک باشد. اگر پس از گذشت چند ساعت از صرف سحری قند خون به 70 میلی‌گرم در دسی لیتر برسد باید روزه باز شود. این وضعیت اغلب پس از مصرف داروهای سولفونیلورا یا مگلیتینید و انسولین رخ می‌دهد. درصورتی‌که قند خون بسیار بالا رود (300 میلی‌گرم در دسی لیتر) باید روزه باز شود. به‌طورکلی روزهایی که فرد احساس بیماری می‌کند و حس می‌کند قند خونش متعادل نیست نباید روزه بگیرد.
