سرطان پروستات
پروستات غده‌ای است که فقط در مردان وجود دارد و در زیر مثانه و در جلوی راست‌روده قرارگرفته است. پروستات محل ساخت 60 درصد مایع منی است و مجرای ادرار (که ادرار و مایع منی را به بیرون از بدن هدایت می‌کند) از مرکز پروستات عبور می‌کند. اندازه پروستات متناسب با سن تغییر می‌کند. در مردان جوان، به‌اندازه گردو، اما در مردان مسن بزرگ‌تر است.
سرطان پروستات چهارمین سرطان شایع در جهان و دومین سرطان رایج در مردان است. به‌طورکلی 1270000 نفر در سال 2018 مبتلابه سرطان پروستات هستند. سرطان پروستات زمانی شروع می‌شود که سلول‌های غدد پروستات رشد بیش‌ازاندازه و غیرقابل‌کنترلی پیدا کنند. این سرطان ممکن است متاستاز شود و به بافت‌ها یا استخوان‌های اطراف گسترش یابد.
انواع سرطان پروستات
بیش از 99 درصد سرطان پروستات از نوع آدنوکارسینوما است یعنی در سلول‌های غدد پروستات رشد می‌کند.
انواع دیگر سرطان پروستات عبارت‌اند از:
- سارکوما
- سرطان سلول‌های کوچک
- تومورهای سلول‌های نورواندوکرین
- سرطان سلول‌های انتقالی
علائم سرطان پروستات
در اغلب موارد علائم سرطان پروستات در مراحل اولیه بیماری مشخص نیست. علائم سرطان پروستات ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد و هر یک از این علائم ممکن است در اثر شرایطی به وجود بیاید.
با توجه به نزدیکی غده پروستات به مثانه و مجرای ادرار، سرطان پروستات ممکن است با انواع مختلف نشانه‌های ادراری نمایان شود. بسته به‌اندازه و مکان، تومور ممکن است مجرای ادرار را مختل کند و مانع جریان ادرار شود. برخی علائم سرطان پروستات مربوط به ادرار عبارت‌اند از:
- درد یا سوزش در هنگام دفع ادرار
- مشکل در شروع و توقف دفع ادرار
- افزایش دفع ادرار در شب
- از دست دادن کنترل مثانه
- کاهش یا افزایش سرعت جریان ادرار
- وجود خون در ادرار
علائم و نشانه‌های دیگر سرطان پروستات:
- خون در مایع منی
- اختلال نعوظ
- انزال دردناک
- ورم، بی‌حسی یا درد در ناحیه لگن و پا
- درد استخوانی که از بین نمی‌رود یا منجر به شکستگی می‌شود
- فشار بر روی اعصاب نخاعی در صورت گسترش سرطان تا ستون فقرات
عوامل خطر سرطان پروستات
سن: سرطان پروستات یک بیماری وابسته به سن است به این معنی که احتمال بروز و رشد آن با افزایش سن به‌خصوص بعد از 50 سالگی افزایش می‌یابد. خطر ابتلا به سرطان پروستات در سن 75 سالگی به میزان 1 در 7 نفر است. در سن 85 سالگی، این میزان به 1 در 5 افزایش می‌یابد.
سابقه خانوادگی:
سرطان پروستات ارثی هنگامی رخ می‌دهد که تغییرات در ژن‌ها یا جهش‌ها در یک خانواده از یک نسل به نسل دیگر منتقل می‌شود. سرطان پروستات ارثی ازجمله موارد نادر (5 درصد) است.
درصورتی‌که در سابقه خانوادگی یک مرد، سرطان در بیش از 2 نفر از وابستگان نزدیک مانند عمو، پدربزرگ یا خواهرزاده زیر سن 55 سال، بیش از دو نفر از بستگان درجه‌یک یا سرطان در سه نسل پی‌درپی مشاهده شود احتمال سرطان ارثی وجود دارد.
نژاد و قومیت:
احتمال سرطان پروستات در مردان سیاه‌پوست بیش از مردان سفیدپوست است. همچنین بیشترین آمار سرطان پروستات در مناطق شما امریکا، شمال اروپا و شهرهای بزرگ آسیا است. علت آن به عوامل ژنتیکی، اجتماعی، اقتصادی و شیوه زندگی افراد مربوط می‌شود.
اختلالات ژنتیکی:
به نظر می‌رسد که جهش در ژن BRCA1 و BRCA2 یکی از عوامل بروز سرطان پروستات است. سایر تغییرات ژنتیکی که احتمال خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از تغییر در ژن‌های HPC1، HPC2، HPCX، CAPB، ATM و FANCA. بااین‌حال، هیچ‌کدام از این ژن‌ها به‌طور مستقیم باعث سرطان پروستات نشده‌اند.
رژیم غذایی در سرطان پروستات:
بسیاری از مطالعات که ارتباط بین رفتارهای غذایی خاص و سرطان را بررسی می‌کنند، نشان می‌دهد ممکن است مصرف بیش‌ازاندازه گوشت‌های فراوری‌شده و مواد غذایی چرب خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.
جهت مطالعه ی مقاله ی تغذیه در سرطان پروستان کلیک کنید.
تشخیص و درمان سرطان پروستات
پزشک معمولاً از طریق آزمایش خون و یا معاینه فیزیکی وضعیت پروستات را بررسی می‌کند. آزمایشات دیجیتالی رکتال و آزمایشات آندروژن مخصوص پروستات، دو روش رایج است که پزشکان برای تشخیص بیماری به کار می‌برند.
آزمایش‌های دیجیتالی رکتال (DRE): به دلیل نزدیکی پروستات به رکتوم، پزشک با پوشیدن دستکش از طریق رکتوم به معاینه پروستات با انگشتان دست می‌پردازد و اندازه پروستات را بررسی می‌کند.
آزمایش‌های آندروژن مخصوص پروستات (PSA):
نتایج این آزمایش نشان می‌دهد که میزان پروتئین ترشح‌شده توسط پروستات (PSA) چه مقدار است. میزان بالای پروتئین یکی از نشانه‌های بروز سرطان پروستات است. همچنین بیماری‌های پروستات غیر از سرطان می‌تواند سطح PSA بالاتر از حد طبیعی را ایجاد کند.
بیوپسی:
اگر معاینات احتمال وجود سرطان را نشان دهد، بیوپسی مرحله بعدی برای تائید یا رد احتمال سرطان خواهد بود. در این روش از بافت پروستات نمونه‌برداری می‌شود و برای تشخیص سلول‌های بدخیم و خوش‌خیم سرطانی مورد آزمایش قرار می‌گردد.
سی‌تی‌اسکن پروستات:
در سی‌تی‌اسکن، جریان خون و آناتومی بافت‌ها درون و اطراف پروستات نشان داده می‌شود که امکان تشخیص محل تومور و نظارت بر رشد تومور را فراهم می‌کند.
پت اسکن (PET/CT scan):
پت اسکن روشی مؤثر برای تشخیص زودهنگام و در مراحل اولیه بیماری است زیرا در این روش سلول‌های سرطانی قبل از هرگونه تغییر بافت و تشکیل تومور قابل‌شناسایی است.
اسکن استخوان:
سرطان پروستات می‌تواند به استخوان متاستاز شود. درد استخوانی یا سطح بالای کلسیم در آزمایش خون هشداری بر گسترش سرطان به استخوان‌ها است و اسکن استخوان را برای تشخیص اینکه آیا سرطان پروستات به استخوان گسترش‌یافته است، انجام می‌شود.
اسکن ProstaScint:
برای تشخیص اینکه آیا سرطان پروستات به گره‌های لنفاوی، بافت مجاور و استخوان گسترش‌یافته است، استفاده می‌شود.
استراتژی‌های متعددی که برای درمان آدنوکارسینوم پروستات به کار می‌رود به شرح زیر است:
- نظارت فعال: به‌طور منظم سطح PSA خون بیمار بررسی می‌گردد.
- عمل جراحی: در این روش پروستات برداشته می‌شود.
- شیمی‌درمانی
- پرتودرمانی
- ایمونوتراپی: در این روش به بیمار دارویی مانند Pembrolizumab داده می‌شود. این داروها سیستم ایمنی بدن را علیه سلول‌های سرطانی تحریک می‌کنند
- هورمون درمانی: در این روش مقدار هورمون آندروژن در بدن را کاهش می‌دهند. افزایش این هورمون موجب افزایش سرعت و شدت سرطان می‌گردد.
