رژیم غذایی در بیماران مبتلا به سنگ کلیه

سنگ کلیه یکی از بیماری‌های سنگ ادراری است که در اثر تجمع کریستالهای معدنی در کلیه و مجاری ادرار ایجاد می‌شود. این کریستال‌ها ناشی از ضایعات مواد غذایی و از جنس کلسیم، اگزالات، اوره، سیستئین، فسفات یا ترکیبی از این مواد هستند.

عوامل موثر در ايجاد سنگ در كليه

ژنتیک
تغذيه نامناسب
بیماری‌ها
داروها
پرتودرمانی
عوامل محيطي مانند آب‌وهوای شرجی

با توجه به مشکلات و هزینه‌ای درمانی بیماری سنگ کلیه، رعایت رژیم غذایی روشی مؤثر جهت کاهش مشکلات این بیماری است. آموزش و اصلاح عادات غذایی بیماران مبتلابه سنگ نقش مؤثری در کاهش پیشرفت بیماری و افزایش فاصله زمان عود بیماری دارد.

توصیه‌هایی در مورد رژيم غذايي در بيماران سنگ‌ساز ارائه‌شده است. اين موارد به شرح زير است:

نوشیدن مایعات کافی:

نوشیدن حداقل 2.5 لیتر آب در شبانه‌روز برای جلوگیری از سنگ کلیه لازم است. افراد ورزشکار، کسانی که فعالیت بدنی بالایی دارند و یا در نواحی گرمسیری زندگی و کار می‌کنند نیاز به نوشیدن مایعات بیشتری دارند. افراد مبتلابه سنگ کلیه باید مقدار زیادی مایعات بنوشند به‌گونه‌ای که روزانه میزان 2.5 لیتر دفع ادرار داشته باشند.

علاوه بر آب نوشیدن مایعات زیر در پیشگیری و درمان سنگ کلیه مؤثر است:

آبجو
آب‌لیمو
آب‌پرتقال
نارنگی
آب آناناس

نوشیدن مایعاتی مانند کولا، قهوه، شکلات و آب سیب با افزایش خطر سنگ کلیه مرتبط هستند.

در خصوص نوشیدن چای نتایج متفاوتی گزارش شده است و به طور کلی تاثیر چندانی بر تکیل سنگ کلیه ندارد.

کاهش مصرف سدیم:

مصرف مواد غذایی حاوی سدیم مانند نمک، غذاهای شور، ترشی، کنسروها و مواد غذایی فراوری‌شده باید در افراد مبتلابه سنگ‌های ادراری محدود شود؛ زیرا سدیم موجود در مواد غذایی خطر دفع کلسیم و پتاسم همراه با سیترات و تشکیل سنگ‌های کلسیمی را افزایش می‌دهد. بنابراین به این افراد توصیه می‌شود که کمتر از 3 گرم سدیم در روز مصرف کنند.

اعتدال در مصرف کلسیم:

به‌طورکلی محدودیت مصرف کلسیم در رژیم غذایی بیماران سنگ‌ساز توصیه نمی‌شود. بلکه دریافت دوز بالای کلسیم باعث کاهش جذب اگزالات روده و کاهش سنگ‌های اگزالاتی می‌گردد. با تجویز مدرهای تیازیدی می‌توان سطح سرمی کلسیم را کنترل و از بروز سنگ‌های کلسیمی جلوگیری کرد.

بیماران سنگ کلیه مکمل کلسیم دریافت کنند؟

مصرف مکمل‌های کلسیمی خطر ایجاد سنگ کلیه را افزایش می‌دهند و برای کاهش خطر این مکمل‌های توصیه می‌شود آن‌ها را همراه با وعده‌های غذایی مصرف کنند.

برخی مواد غذایی غنی از کلسیم عبارت‌اند از:

لبنیات
بستنی
ماهی ساردین
نان سفید
سبزی‌ها برگ سبز مانند انواع کلم
حبوبات
انگور
پرتقال

رعایت اعتدال در مصرف پروتئین حیوانی:

با مصرف روزانه 160 تا 210گرم گوشت می‌توان نیاز پروتئینی انسان را تأمین کرد. مصرف مواد غذایی پرپروتئین باعث افزایش دفع کلسیم و اسید اوریک ادرار شده و خطر تشکیل سنگ‌های کلیه از نوع کلسیمی و اسید اوریکی را افزایش می‌دهد. گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ منابع فنی پروتئین‌های حیوانی که باید مصرف آن‌ها را در بیماران سنگ‌ساز کاهش داد.

کاهش مصرف قندها:

قندهای افزوده‌شده به مواد غذایی مانند ساکاروز، فروکتوز، شربت ذرت، خطر کاهش حجم ادرار و ابتلا به سنگ کلیه به‌خصوص سنگ کلسیمی را افزایش می‌دهند.

کاهش مصرف منابع غذایی حاوی اگزالات:

در بیماران هایپراگزالوری ( تولید بیش‌ازحد اگزالات و تجمع آن در ادرار) مصرف مواد غذایی غنی از اگزالات مانند اسفناج، بامیه، بادام‌زمینی، ریواس و چای باید محدود گردد.

مصرف متعادل پتاسیم:

کاهش پتاسیم در رژیم غذایی باعث افزایش دفع کلسیم در ادرار و تشکیل سنگ کلسیم می‌گردد. پتاسیم در بسیاری میوه و سبزی‌ها وجود دارد بااین‌حال اگر بیماران دارای سطح سیترات و PH پایین ادراری بودند استفاده از سیترات پتاسیم باعث کاهش سنگ‌سازی کلیه‌ها و کاهش تجمع ادراری کلسیم اگزالات و کلسیم فسفات می‌گردد.

مصرف متعادل منیزیم:

منیزیم با اتصال به اگزالات خطر دفع اگزالات و تشکیل سنگ کلیه را کاهش می‌دهد، همچنین منجر به افزایش PH ادرار می‌شود. کاهش منیزیم ادراری یک عامل خطر برای تشکیل سنگ کلیه است و می‌تواند نشانه از سوءتغذیه، مشکلات جذب و بیماری‌های روده باشد.

مکمل منیزیم برای بیماران مبتلابه بیماری مزمن کلیه توصیه نمی‌شود، زیرا منیزیم در خون این افراد انباشته می‌گردد.

ویتامین‌ها:

ویتامین A:

كمبود ويتامين A به‌عنوان يكي از عوامل ايجاد و رشد سنگ کلیه شناخته‌شده است.

ویتامین D:

افزایش جذب کلسیم روده و هایپر کلسی اوریا با افزایش مصرف ویتامین D رابطه مستقیم دارد.

ويتامين C:

این ویتامین ابتدا به دهیدرو اسکوربیک اسید و سپس به اگزالات تبدیل می‌شود؛ بنابراین مصرف بالای ویتامین C به عنوان عامل خطر تشكيل سنگ‌های ادراري اگزالاتی شناخته شده است. یک مطالعه نشان داده که مصرف بالای 1000 میلی‌گرم در روز از این ویتامین خطر ابتلا به سنگ‌های ادراری را تا 40 درصد در مردان افزایش می‌دهد.