تغذیه درمانی در سرطان ریه علاوه بر تأمین نیازهای روزانه بدن عامل مهمی در پیشگیری، درمان و زنده ماندن از بسیاری بیماری‌ها ازجمله سرطان است.
بسیاری از بیماران مبتلابه سرطان ریه در مراحل اولیه بیماری، اختلالات گوارشی، بی‌اشتهایی و کاهش اندازه وعده غذایی را تجربه می‌کنند. بی‌اشتهایی به‌صورت کاهش علاقه به غذاهای موردعلاقه، کاهش حس لذت از خوردن و مواجهه با سیری اولیه و زودهنگام نمایان می‌شود.
روند درمانی سرطان ریه نیز با اعمال فشار درمانی منجر به درهم شکستن ذخیره غذایی بیمار در طی درمان و پس‌ازآن می‌شود. روش‌های درمانی مانند جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌توانند با ایجاد تداخل در دریافت غذای کافی، عوارض جانبی را برای بیمار به وجود آورند و درنتیجه وضعیت تغذیه بیمار در طول دوره درمان ضعیف و ضعیف‌تر گردد.
در بیماران مبتلابه سرطان ریه غیر سلول کوچک، 61 درصد موارد دچار سوءتغذیه می‌شوند. سوءتغذیه نیز منجر به بدتر شدن بیماری و کاهش روند درمانی می‌گردد؛ زیرا که کمبود تغذیه می‌تواند پاسخ به درمان، کیفیت و ادامه زندگی را کاهش دهد.
کاهش حجم عضلانی بدن در سرطان ریه
در برخی بیماران مبتلابه سرطان ریه کاهش وزن ناگهانی و غیرارادی رخ می‌دهد و این امر نه‌تنها فرد را نگران نمی‌کند بلکه باعلاقه به روند کاهش وزن ادامه می‌دهد. درصورتی‌که کاهش وزن ناشی از بیماری و کاهش وزن به دست آمده از رژیم غذایی دو اتفاق مجزا هستند که تأثیر متفاوتی بر سلامتی می‌گذارند.
کاهش وزن ناخواسته ممکن است در 50 درصد افراد مبتلابه سرطان ریه رخ دهد. زمانی که فرد قادر به تغذیه مناسب برای حفظ وزن مطلوب نباشد، با کاهش حجم عضلانی یا توده بدون چربی بدن (Lean Body (Mass مواجه می‌شود.
از بین رفتن عضلات اسکلتی باعث ایجاد خستگی، کاهش توانایی حرکتی، تعادلی و ایمنی و حتی کاهش توان سرفه کردن و زدودن ترشحات ریوی می‌شود.
از بین رفتن عضلات صاف نیز باعث می‌شود که عمل تخلیه معده به تعویق بیفتد و درنتیجه فرد احساس سیری کند؛ همچنین قدرت هضم کاهش می‌یابد و به دنبال آن تهوع و کاهش عملکرد قلبی عروقی همراه باحالت گیجی افزایش می‌یابد.
کاهش وزن ناخواسته و از دست دادن تدریجی توده عضلانی در بیماران سرطانی را سندرم کاشکسی سرطان (Cancer cachexia) می‌نامند. کاشکسی سرطان باعث تغییرات متابولیکی و اختلال پیشرفته در عملکرد طبیعی بدن بیماران می‌گردد. کاشکسی باعث پاسخ‌دهی ضعیف به درمان سرطان، افزایش طول مدت بستری بیمار و حتی مرگ بیمار می‌شود.
تشخیص علائم پیش کاشکسی در مراحل ابتدایی بیماری برای بهبود روند درمان بیمار و کیفیت زندگی وی پس از بهبودی بسیار مهم است زیرا در کاشکسی پیشرفته جذب مواد غذایی به‌درستی صورت نمی‌گیرد.
تغذیه درمانی در سرطان ریه:
در سرطان ریه تغذیه علاوه بر تأمین نیازهای روزانه بدن عامل مهمی در پیشگیری از سرطان ریه، درمان و زنده ماندن از بسیاری بیماری‌ها ازجمله سرطان است و تغذیه‌درمانی (Medical Nutrition Therapy) روشی است که به بیماران کمک می‌کند تا مصرف کالری خود را افزایش دهند، وزن خود را در وضعیت مطلوبی نگه‌دارند و کیفیت زندگی خود را ارتقا دهند.
تغذیه درمان‌ها با توجه به این واقعیت که نیازهای تغذیه‌ای بیمار در طول سرطان ریه تغییر می‌کند، برخی مواد غذایی ممکن است علائم سرطان ریه را تحت تأثیر قرار دهند و آن‌ها را بدتر یا بهتر کند و همچنین نیازهای تغذیه‌ای هر فرد در طول سرطان متفاوت است، برنامه غذایی مناسب برای بیمار را تنظیم می‌کنند. همچنین در حین کار فاکتورهای دیگری مانند شیوه درمانی، قد و وزن، وضعیت عمومی سلامت فرد و وجود بیماری‌های دیگر را در نظر می‌گیرند.
نکات مهم برای دریافت مواد مغذی در بیماران سرطان ریه
تأمین و حفظ آب بدن
مصرف کافی مایعات در طول درمان بسیار مهم است. نیاز به مایعات ممکن است به علت شیمی‌درمانی، تب، تعرق، اسهال، استفاده از اکسیژن و یا وجود بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD) افزایش یابد.
کمبود یک درصد از حجم مایعات منجر به کاهش 5 درصد عملکرد متابولیک بدن می‌شود. کم‌آبی موجب خستگی و کمبود انرژی، یبوست، سردرد، سرگیجه، کاهش ادرار می‌گردد.
مایعات بدن را می‌توان با مصرف آب، میوه، سبزیجات، آب میوه، سوپ، بستنی، شیر و دسرهای یخ‌زده تأمین کرد. بر این اساس بیمارانی که 95،77 و 68 کیلو وزن دارند به ترتیب به 13، 10 و 9 فنجان مایعات در روز احتیاج دارند.
مصرف چربی برای تأمین انرژی بیشتر
با توجه به اینکه در روند درمان سرطان ریه اشتها کاهش می‌یابد، مصرف چربی بیشتر و مواد غذایی که چربی کامل‌تری دارند (مانند شیر پرچرب) برای دریافت کالری بیشتر مناسب هستند. غذاهای پرچرب برای افرادی که دچار تنگی نفس هستند نیز مفید است زیرا در فرایند هضم چربی‌ها اکسیژن کمتری استفاده می‌شود، بنابراین وعده‌های غذایی با چربی بالاتر نیاز به مصرف اکسیژن را به حداقل می‌رسانند.
در این شیوه درمانی چربی‌های غیراشباع مانند روغن‌های گیاهی و روغن ماهی مدنظر هستند، اما گاهی پزشکان برای افزایش تمایل فرد به غذا خوردن با توجه به سلیقه شخص، استفاده از چربی‌های اشباع را هم مجاز می‌دانند.
یک قاشق چای‌خوری کره، روغن یا مارگارین حدود 45 تا 50 کالری انرژی دارد؛ بنابراین افزودن یک قاشق چای‌خوری روغن به هر وعده غذایی می‌تواند 250 کالری موردنیاز روزانه فرد را بدون نیاز به خوردن غذای بیشتر تأمین کند، همچنین افزودن یک قاشق کرم و خامه به شیر و سایر نوشیدنی‌ها میزان کالری غذایی را تا حدود 50 کالری افزایش می‌دهد.
دریافت مکمل‌ها
در اغلب مطالعات اثر محافظتی آنتی‌اکسیدان‌ها در طول شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و سایر مراحل درمانی مشاهده نشده است؛ بنابراین مصرف دوز بالای آنتی‌اکسیدان‌ها ازجمله ویتامین‌های C و E، بتا کاروتن و سلنیوم، به‌صورت تکی یا ترکیبی تأثیری بر پاسخ به درمان و کاهش میزان مرگ‌ومیر ندارد.
همچنین افرادی که در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه (به‌ویژه سیگاری) هستند، نباید از مکمل‌های بتاکاروتن، رتینول یا لوتئین برای پیشگیری از بیماری سرطان ریه استفاده کنند، زیرا مصرف طولانی‌مدت از این مکمل‌ها، خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌یابد.
در حال حاضر مصرف مکمل‌های امگا 3 برای کاهش اثرات پیش کاشکسی و کاهش التهاب توصیه می‌شود.
راهکارهای مقابله با بی‌اشتهایی
- اجتناب از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های کم‌کالری و غیرمغذی
- مصرف غذا به‌صورت مایع یا پوره برای هضم راحت‌تر
- افزودن ادویه به مواد غذایی
- تبدیل وعده‌های اصلی به چندین وعده کوچک‌تر و افزودن چندین میان وعده به برنامه غذایی
- مصرف داروهای محرک اشتها با دستور پزشک
- اجتناب از غذاهایی که بسیار گرم یا بسیار سرد هستند
- خوردن غذاهای ملایم (مانند پودینگ، سبزیجات پخته، برنج، ماکارونی گوشت بخارپز شده، سوپ، آب‌میوه و سبزیجات و میوه‌های کنسروی بدون هسته و پوسته) برای کسانی که ناراحتی معده دارند یا دهانشان زخم شده است
- خوردن غذاهای پر فیبر برای کسانی که یبوست دارند
- پرهیز از دراز کشیدن پس از خوردن غذا
- جایگزین کردن سؤال الآن چه چیزی می‌توانی بخوری (بنوشی) به‌جای سؤال آیا گرسنه هستی؟
