روش‌های درمانی متعددی برای چاقی وجود دارد که به‌طورکلی شامل تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی، ورزش و …)، دارودرمانی، طب سوزنی و جراحی می‌شود.
جراحی چاقی یکی از مؤثرترین و البته پرخطرترین روش برای درمان چاقی و عوارض ناشی از آن گزارش‌شده‌اند. انواع روش‌های جراحی چاقی از طریق محدود کردن مقدار غذایی که معده می‌تواند نگه دارد و یا محدود کردن جذب مواد غذایی توسط روده به کاهش وزن کمک می‌کنند.
چه کسانی کاندید جراحی چاقی هستند؟
- افراد با BMI≥40
- افراد با BMI≥35 یا بیشتر و دارای یکی از عوارض چاقی مثل دیابت نوع 2
- افراد با 40BMI≤≥35 که علی‌رغم تغییر سبک زندگی و مداخلات پزشکی موفق به کنترل قند خون نشده‌اند
برای جراحی‌های چاقی دو روش اصلی وجود دارد:
- جراحی لاپاراتومی (باز): جراح با ایجاد یک برش بزرگ بر شکم و باز کردن حفره‌ی شکمی جراحی را انجام می‌دهد
- جراحی لاپاراسکوپی (بسته): جراح با ایجاد چند برش کوچک و فرستادن ابزار جراحی و دوربین به درون شکم از طریق این برش‌ها بدون باز کردن حفره‌ی شکم، جراحی را انجام می‌دهد.
به علت مزایایی که روش بسته نسبت به روش باز دارد (ازجمله خطر کمتر، درد و جای زخم کمتر و بهبودی سریع‌تر) مورد اقبال بیشتری قرارگرفته است. البته با توجه به شرایط بیمار تشخیص روش مناسب جراحی به عهده‌ی جراح است.
انواع روش‌های جراحی چاقی
در این مقاله رایج ترین تکنیک جراحی چاقی را یک به یک مرور خواهیم کرد:
laparoscopic adjustable gastric band یا Gastric band (حلقه گذاری معده)
جراح یک حلقه‌ی سیلیکونی قابل تنظیم زیر محل اتصال مری به معده قرار می‌دهد که با فشار ملایمی که ایجاد می‌کند سبب احساس سیری می‌شود. این حلقه حاوی محلول نمکی است و به‌وسیله‌ی یک لوله به پورتی که در زیرپوست تعبیه‌شده متصل می‌گردد. با تزریق یا کشیدن محلول از آن پورت قابلیت تنظیم تنگ شدن یا اتساع حلقه وجود دارد.
میانگین کاهش وزن به‌وسیله این روش 20-17% گزارش‌شده است.
ازجمله مزایای این روش تأثیر آن در نگهداری وزن در طولانی‌مدت، قابلیت تنظیم حلقه، حداقل میزان عوارض و مرگ‌ومیر است. فرایند این جراحی قابل‌برگشت است و معده می‌تواند به حالت اول خود برگردد.
اتساع زیاد کیسه‌ی معده در طولانی‌مدت و نیاز به جراحی مجدد، فرسایش حلقه در شکم، نشتی از حلقه و لوله، بازگشت وزن از معایب این روش هستند.
این روش نیز مانند هر جراحی چاقی بدن را با کمبودهای تغذیه‌ای روبه‌رو می‌کند ولی نسبت به دو روش بعدی کمبودهای تغذیه‌ای کمتری را سبب می‌شود که می‌توان به کمبود آهن، B12، فولیک اسید و تیامین (B1) اشاره کرد.
میزان عوارض این عمل (یک سال بعد از عمل) 6/4% و میزان مرگ‌ومیر (1 ماه بعد از عمل) 1/0-03/0% گزارش‌شده است.
Gastric sleeve یا sleeve gastrectomy (معده برداری آستینی):
در این روش جراح قسمت عمده‌ی معده (حدوداً 80%) را برمی‌دارد و تنها یک‌تنه‌ی موز مانند (یک آستین) باقی می‌گذارد و محل جراحی به‌وسیله‌ی منگنه بسته می‌شود. این روش باعث کاهش حجم معده و درنتیجه سیری زودرس می‌گردد و با تأثیر بر هورمون‌های دستگاه گوارش و باکتری‌های آن ممکن است اشتها و متابولیسم را هم تحت تأثیر قرار بدهد.
میانگین کاهش وزن به‌وسیله این روش 30-20% گزارش‌شده است.
ازجمله مزایای این روش تأثیر زیاد آن در حفظ وزن در میان‌مدت، عدم دستکاری روده و عدم تعبیه ابزار خارجی در بدن است.
خطر نشتی از محل جراحی، افزایش احتمال رفلکس معده، اتساع مجدد معده از معایب این روش است. فرایند این جراحی غیرقابل‌برگشت است زیرا قسمت عمده معده برداشته شده است.
در این روش کمبود تغذیه‌ای بیشتر از روش قبل است؛ و موجب کمبود متوسط ریزمغذی‌هایی مثل آهن، B12، فولیک اسید، کلسیم، ویتامین D، تیامین، مس و روی می‌گردد. میزان عوارض (یک سال بعد از عمل) 8/10% و میزان مرگ‌ومیر (1 ماه بعد از عمل) 05/0-3/0% گزارش‌شده است.
Duodenal Switch سوئیچ دوازدهه
این روش در دو مرحله انجام می‌شود:
در مرحله اول بخش اعظم معده حذف می‌گردد (75-80 درصد معده) اما ساختار اساسی معده حفظ می‌شود (عمل اسلیو معده).
در مرحله بعد جراح تقریباً دو سوم تا سه چهارم روده باریک را کنار می‌گذارد که باعث کاهش قابل‌توجهی در جذب کالری می‌شود. بنابراین کاهش وزن از طریق محدود کردن مصرف مواد غذایی و همچنین جذب مواد مغذی به دست می‌آید.
میانگین کاهش وزن در این روش به میزان 85 -65 درصد وزن اضافه گزارش‌شده است
در این روش فرد به‌سرعت وزن از دست می‌دهد زیرا بخش مهمی از معده که محل ترشح هورمون گرسنگی(گرلین) است حذف شده اما ساختار اصلی معده یعنی انتروم، پیلور، و اعصاب حفظ گردیده و معده می‌تواند عملکرد طبیعی خود را حفظ کند و فرد با خوردن 110 تا 170 گرم غذای جامد احساس سیری می‌کند. از طرفی قسمت اعظم روده کوچک نیز کنار گذاشته‌شده بنابراین بدن کمترین مواد معدنی و کالری را جذب می‌کند.
از دیگر مزایای این عمل بهبود سایر بیماری‌ها مانند دیابت نوع دو، فشارخون بالا، کلسترول بالا و آپنه خواب است و مهم‌ترین مشکلی که ممکن است برای بیمار پیش بیاید سوءتغذیه و کمبود مواد مغذی موردنیاز بدن است.
