اشتیاق غذایی اغلب به‌عنوان میل قوی برای خوردن غذا تعریف می‌شود و در بیش از 90 درصد جمعیت جهان رایج است.
Tonic craving نوعی میل به خوردن است که در یک دوره زمانی خاص و در غیاب محرک‌های محیطی تجربه می‌شود. این نوع میل معمولاً در شرایط گرسنگی و کمبود کالری رخ نمی‌دهد، بلکه در شرایط خاص مانند محرومیت از مصرف شکلات در رژیم غذایی رخ می‌دهد. اشتیاق و میل به غذا مسئله مهمی است زیرا با معضل چاقی در ارتباط مستقیم است؛ و گاهی افرادی که اشتیاق غذایی Tonic دارند، کالری بالاتری نسبت به کسانی که میل به همه مواد غذایی دارند دریافت می‌کنند.
تفاوت مردان و زنان در میل به انواع مواد غذایی
مردها و زنان تمایلات متفاوتی به انواع مواد خوراکی نشان می‌دهند. مطالعات متعدد نشان داده است که مردها میل بیشتری نسبت به گوشت، ماهی و تخم‌مرغ دارند، درحالی‌که زنان میل بیشتری به سبزیجات و غذاهای شیرین مانند شکلات، شیرینی و بستنی دارند. علاوه بر این، مردها نسبت به انواع طعم‌های شیرین مانند انواع نوشیدنی‌های شیرین مشتاق‌تر هستند، درصورتی‌که 92 درصد زنان میل شدید به شکلات دارند.
زنان بیشتر از مردها میل به خوردن دارند
طبق مطالعات انجام‌گرفته زنان، میل و اشتیاق بیشتری به خوردن دارند، حتی زنانی که در حال گذراندن دوره درمانی چاقی و اختلال خوردن هستند. به‌طورکلی مقاومت مردان برای سرکوب میل به خوردن غذای خاص بیشتر است.
علت تمایلات متفاوت مردان و زنان به مواد غذایی
تعامل پیچیده عوامل بیولوژیکی، اجتماعی و محیطی موجب تفاوت جنسیتی در میل به خوردن می‌شود. هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون، پروژسترون استروژن عامل مهمی در تفاوت جنسیتی هستند. این هورمون‌ها از متعادل‌کننده‌های مهم مصرف مواد غذایی هستند و با سیستم عصبی و سیستم گوارشی ارتباط دارند.
هورمون‌های جنسی در زنان و مردان متفاوت است. معمولاً، سطح آندروژنها (مثلاً تستوسترون) در مردان و سطوح هورمون استروژن (مثلاً استرادیول، استرون) در زنان بیشتر است. افزایش سطح آندروژنها با کاهش خطر چاقی و دیابت در مردان و افزایش خطر چاقی و دیابت در زنان همراه است. در مقابل، استروژن باعث کاهش اشتها در مردان و زنان می‌شود، به‌طوری‌که کاهش استروژن باعث افزایش مصرف مواد غذایی می‌شود.
در چرخه قاعدگی، میل به غذا تغییر می‌کند
از طرفی دیگر، زنان در طی چرخه قاعدگی دچار تغییرات هورمونی می‌شوند، درحالی‌که در مردان این تغییرات رخ نمی‌دهد.
- در فاز فولیکولار چرخه قاعدگی (افزایش ترشح هورمون‌های استروژن و fsh) اشتها به‌تدریج کاهش می‌یابد،
- در فاز تخمک‌گذاری به کمترین میزان خود می‌رسد و در فاز لوتئال (پروژسترون افزایش و استروژن کاهش می‌یابد) اشتها به‌تدریج افزایش می‌یابد.
- در پایان فاز لوتئال، سطوح استروژن و پروژسترون در کمترین مقدار ترشح می‌شوند.
- در فاز لوتئال چرخه قاعدگی زنان بیشترین میل به خوردن، به‌خصوص میل به شیرینی پیدا می‌کنند
مطالعات انجام‌شده در زنان نشان می‌دهد که تفاوت مصرف غذا در طول فاز لوتئال نسبت به مرحله فولیکولار، حدود 238 کالری اضافی در روز است و ممکن است تا 597 کالری اضافی در روز برسد. چنین افزایش مصرف کالری می‌تواند باعث افزایش وزن سالانه 4.5 تا 9 کیلوگرم شود. درواقع زنان در فاز لوتئال به میزان 57 درصد بیشتر از مرحله اولیه فاز فولیکولار میل به خوردن دارند.
نکته جالب این است که زنان هنگام مشاهده تصاویر غذا با کالری بالا در فاز لوتئال نسبت به فاز فولیکولار واکنش عصبی بیشتری نشان می‌دهند.
تفاوت زنان و مردان در درمان چاقی ناشی از میل به خوردن
پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص پاسخ دو جنس مذکر و مؤنث به درمان چاقی نشان می‌دهد که زنان کمتر از مردها دوره درمان خود را کامل می‌کنند، بنابراین کاهش وزن کمتری دارند. بااین‌وجود بیش از 50 درصد آن‌ها وزن کم می‌کنند.
همان‌طور که گفته شد مردها و زن‌ها در میل به نوع ماده غذایی تفاوت دارند و تغییرات هورمونی یکی از مهم‌ترین علت این تفاوت‌ها است. ازاین‌رو تغییر ترکیب مواد غذایی هر دو جنس به‌خصوص در دوره قاعدگی زنان، یکی از راه‌های کنترل گرایش‌های غذایی و افزایش وزن است.
علاوه بر این، استفاده از درمان دارویی برای بهبود تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی ممکن است شدت گرایش به مواد غذایی در طول این دوره را تعدیل کند. برای این منظور، معمولاً داروهای ضدبارداری پیشنهاد می‌شود ولی نکته مهم این است که تأثیرگذاری این دارو در همه زن‌ها یکسان نیست و نتایج متفاوتی را نشان داده است.
درنهایت آگاه‌سازی مردها و زنان از تأثیرات هورمونی بر اشتیاق به مصرف مواد غذایی، راهکاری کارآمد برای ذهن آگاهی شخص و کسب مهارت مقابله با میل به خوردن در زمان‌های خاص است.
