اندومتریوز نوعی اختلال است که در آن بافتی که سطح داخلی رحم را می پوشاند ، در خارج از رحم رشد می کند. این بافت از غدد، سلولهای خونی و بافت پیوندی تشکیل شده است که به طور طبیعی در رحم رشد می کند و پوشش رحم را برای تخمک گذاری آماده می کنند.
اندومتریوز اغلب مواقع دردناک است و تخمدان ها، لوله های رحمی و بافت پوشاننده سطح داخل لگن را درگیر می کند ولی گسترش آن به اندام های خارج لگن نادر است. بافت اندومتریوز از نظر عملکردی مانند بافت طبیعی ضخیم می شود، با هر چرخه قاعدگی ریزش می کند، خونریزی می کند و در داخل بدن محبوس می شود زیرا این بافت راهی برای خروج از بدن ندارد.
مراحل اندومتریوز
با توجه به محل، وسعت و عمق بافت اندومتریوز و همچنین وجود و شدت و وسعت بافت در تخمدان ها اندومتریوز را به چهار مرحله تقسیم می کنند که این مراحل شامل : خفیف،کم،متوسط و شدید می باشد. اکثر افراد دارای این بیماری در مرحله خفیف یا کم می باشند، به این معنی که بافت اندومتریوز به صورت سطحی می باشد و وسعت بسیار کمی دارد. اندومتریوز متوسط تا شدید معمولاً منجر به ایجاد کیست و زخم های شدیدتر می شود. این نکته را در نظر داشته باشید که شدت اندومتریوز و تعیین مرحله آن ارتباطی با علائم آن ندارد.
علائم اندومتریوز
بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا هستند هیچ علائمی ندارند. در میان افرادی که علائم و نشانه هایی از خود بروز می دهند ، اولین علامت درد لگن است که اغلب با قاعدگی همراه است. اگرچه بسیاری از افراد در دوران قاعدگی درد و گرفتگی عضلانی را تجربه می کنند، اما افراد مبتلا به اندومتریوز درد شدیدتری دارند که معمولا با گذشت زمان شدیدتر نیز می شود. شدت درد لزوماً میزان وسعت بیماری را تعیین نمی کند. فرد مبتلا به اندومتریوز گسترده ممکن است حتی درد کمی داشته باشد یا بدون درد باشد.
علائم رایج اندومتریوز عبارتند از:
- عادت ماهانه های دردناک
- خونریزی زیاد در دوران عادت ماهانه
- درد پس از رابطه جنسی
- دوران عادت ماهانه بیش از هفت روز
- درد طولانی مدت در قسمت کمر و لگن
- خستگی
- لکه بینی یا خونریزی بین پریود
- تهوع و استفراغ
- درد در موقع ادرار یا اجابت مزاج
چه عواملی باعث اندومتریوز می شود؟
دلیل دقیق ابتلا به اندومتریوز هنوز مشخص نشده است اما توضیحات محتملی برای ابتلا به این بیماری وجود دارد که شامل :
- برگشت جریان خون قاعدگی: خون قاعدگی ، که حاوی سلولهای اندومتر است ، از طریق لوله های رحمی برگشت می یابد و به جای خروج از بدن ، به داخل حفره شکم می رود.
- رشد در هنگام جنینی: ممکن است اندومتریوز در زمان جنینی شکل بگیرد اما با رسیدن به بلوغ و افزایش سطح استروژن می تواند موجب به وجود آمدن علائم شود.
- انتقال سلول اندومتریال: سیستم لنفاوی می تواند سلول های اندومتریال را به نواحی مختلف بدن منتقل کند.
- ژنتیک: اندومتریوز می تواند زمینه ژنتیکی نیز داشته باشد اگر در میان افراد نزدیک خانواده کسی مبتلا به آن باشد احتمال بروز آن در بقیه افراد نیز وجود دارد.
- جراحی: پس از جراحی مانند برداشتن رحم یا سزارین ، سلول های اندومتر ممکن است به برش جراحی متصل شوند.
عوامل خطر
عواملی که فرد را مستعد ابتلا به اندومتریوز می کند شامل موارد زیر است:
- سن بین 30 تا 40 سال
- زایمان نکردن
- یائسگی دیررس
- چرخه های قاعدگی کوتاه
- دوره های قاعدگی سنگین
- مقادیر بالای استروژن در بدن یا قرار گرفتن طولانی مدت در معرض استروژن
- ژنتیک
- شاخص توده بدن کم
- هر بیماری که مانع جریان طبیعی خون قاعدگی از بدن شود
- اختلالات ساختاری دستگاه تناسلی و عفونت های لگن
تشخیص اندومتریوز
برای تشخیص این بیماری و سایر بیماری هایی که باعث درد لگن می شوند ، متخصصان زنان و زایمان از بیمار می خواهند علائم را شرح دهد ، از جمله محل درد ، زمان و شدت علائم می باشد. سپس برخی آزمایشات برای تشخیص آن انجام می شود.
معاینه لگن
پزشک به دلیل ناهنجاری هایی مانند کیست در اندام تولید مثل یا زخم در رحم ، نواحی لگن را به صورت دستی حس می کند. احساس مناطق کوچک اندومتریوز غالباً امکان پذیر نیست مگر اینکه باعث ایجاد کیست شوند.
سونوگرافی
در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر در داخل بدن استفاده می شود. برای گرفتن این تصاویر ، دستگاه مبدل را روی شکم یا داخل واژن قرار می گیرد. هر دو نوع سونوگرافی ممکن است برای گرفتن بهترین تصویر از اندام تناسلی استفاده شود. تصاویر حاصل از سونوگرافی استاندارد به طور دقیق وجود و عدم وجود اندومتریوز را نشان نمی دهد ، اما می تواند کیست ها را شناسایی کند.
ام آر آی
پزشک از ام آر آی که میدان های مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام ها و بافت های داخل بدن استفاده می کند کمک می گیرد تا اطلاعات دقیق در مورد محل و اندازه بافت غیر طبیعی اندومتر بدست آورد.
لاپاراسکوپی
پزشک برخی از بیماران را برای عملی که می تواند داخل شکم را ببیند آماده می کند. در این عمل ، تحت بیهوشی عمومی ، پزشک یک برش کوچک در نزدیکی ناف و به وسیله یک لاپاراسکوپ که دستگاهی باریک و طولانی با یک دوربین کوچک در سر آن است داخل شکم را مشاهده می کند. سپس آنها به دنبال علائم خارج رحمی بافت اندومتر هستند. از لاپاراسکوپی می توان برای جمع آوری اطلاعات در مورد محل ، میزان و ابعاد بافت اندومتر جایگزین شده نیز استفاده کرد و می توان از نمونه های بافتی برای آزمایش استفاده کرد.
بیماری های مرتبط با اندومتریوز
افراد مبتلا به اندومتریوز احتمال ابتلا به برخی بیماری ها در آنها بیشتر است. این بیماری ها شامل موارد زیر است:
- ناباروری: عارضه اصلی این شرایط اختلال در باروری است. برای بارداری ، سلول تخمک باید از تخمدان آزاد شود و از طریق لوله رحمی وارد رحم شود و توسط اسپرم بارور شود و به دیواره رحم متصل شود. با مسدود کردن مسیر تخمک و همچنین با استفاده از روش های غیرمستقیم مانند تخریب تخمک و اسپرم می تواند از بارداری جلوگیری کند. با این حال ، بسیاری از زنان مبتلا به این بیماری می توانند باردار شده و بچه ای سالم داشته باشند ، بنابراین پزشکان به افراد مبتلا به اندومتریوز توصیه می کنند بارداری را به تعویق نیندازند زیرا با گذشت زمان این وضعیت بدتر می شود.
- سرطان: سرطان تخمدان بیشتر در این افراد دیده می شود. اما خطر سرطان تخمدان در طول زندگی نسبتاً کم است.
- کیست های تخمدان
- التهاب
- زخم و چسبندگی
- عوارض روده و مثانه
درمان ها در اندومتریوز
درمان اندومتریوز معمولاً دارو یا جراحی است. انتخاب روش درمانی مناسب به شدت علائم و تمایل بیمار به بارداری بستگی دارد.معمولاً پزشک ابتدا درمان های دارویی را پیشنهاد می کند و در صورت عدم موفقیت این روش ها ، اقدامات جراحی انجام می شود. درمان اندومتریوز در صورت تمایل بیمار برای تسکین علائم و افزایش احتمال باروری است.
مسکن ها
مسکن هایی مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا سدیم ناپروکسن معمولاً برای کاهش درد گرفتگی قاعدگی توصیه می شوند.
هورمون درمانی
برای افرادی که نمی خواهند باردار شوند ، این روش درمانی همراه با مسکن توصیه می شود. مکمل های هورمونی می توانند با کاهش رشد بافت غیر طبیعی اندومتر و جلوگیری از تشکیل بافت غیرطبیعی جدید ، درد را کاهش یا متوقف کنند. هنوز هم ، آنها یک درمان دائمی نیستند و علائم ممکن است با قطع دارو دوباره برگردند.
هورمون های ضد بارداری
قرص های ضد بارداری و حلقه های واژن به کنترل هورمون هایی که باعث تشکیل بافت اندومتر در هر ماه می شود ، کمک می کنند. برای برخی افراد ، این مدت زمان چرخه قاعدگی را کوتاه کرده، خونریزی را کاهش می دهد ودر نتیجه باعث کاهش یا توقف درد می شود.
آگونیست ها و آنتاگونیست های آزاد کننده هورمون گنادوتروپین (Gn-RH)
این داروها تولید هورمون های تحریک کننده تخمدان را متوقف می کنند ، سطح استروژن را پایین می آورند و از قاعدگی جلوگیری می کنند. این باعث جمع شدن بافت اندومتر می شود. از آنجا که این داروها باعث یائسگی مصنوعی در بدن می شوند ، مصرف دوز کم استروژن یا پروژسترون می تواند اثرات یائسگی را کاهش دهد.
جراحی
جراحی ممکن است برای بیماران با علائم شدید یا انسداد لوله های رحمی ، روده ها یا مثانه و همچنین بیماران مبتلا به اختلالات ساختاری سیستم تولید مثل ، روش درمانی انتخابی باشد. جراحی به دو دسته تقسیم می شود: محافظتی که رحم و تخمدان حفظ می شود و جراحی مطلق که رحم با یا بدون تخمدان برداشته می شود.
کلام آخر
اندومتریوز یک بیماری مزمن است که هیچ درمانی ندارد. اما این بدان معنا نیست که شما نباید به متخصص زنان مراجعه کنید. برای کنترل درد و مشکلات باروری ، درمان های موثری مانند داروها ، هورمون درمانی و جراحی وجود دارد. علائم اندومتریوز معمولاً پس از یائسگی بهبود می یابد
