اگر در دوران بارداری یک‌لحظه احساس هیجان می‌کنید و لحظه بعد گریه می‌کنید، یک امر طبیعی است. نوسانات خلقی در دوران بارداری توسط عوامل مختلفی ازجمله تغییرات هورمونی، ناراحتی‌های جسمی بارداری و عوامل دیگر ایجاد می‌شوند؛ به همین دلیل ممکن است شما در دوران بارداری دچار فراز و نشیب‌های عاطفی شوید
در این مقاله از مجله سبک زندگی دکتر دقوقی به تغییرات خلق‌وخو در سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری شرح داده می‌شود.
تغییرات خلق و خو در سه ماهه اول بارداری
یکی از دلایل مهم نوسانات خلقی در حاملگی تغییرات هورمون های استروژن و پروژسترون هستند.
سطح استروژن در 12 هفته اول بارداری بیش از 100 برابر افزایش می‌یابد. استروژن با “سروتونین” که یک انتقال‌دهنده عصبی در مغز است ارتباط دارد و داروهای ضدافسردگی برای تقویت آن تجویز می‌شود. اغلب افراد تصور می‌کنند سروتونین هورمون خوشحالی است اما سروتونین ارتباط مستقیمی با خوشحالی ندارد بلکه نوسان در این انتقال‌دهنده می تواند باعث اختلال در تنظیم عواطف شود. چگونگی ارتباط دقیق استروژن و سروتونین با یکدیگر کاملاً مشخص نشده است اما تغییرات سطح استروژن باعث نوسانات خلقی می‌شود و با اضطراب و تحریک پذیری همراه است. استروژن معمولاً باانرژی و پروژسترون با آرامش بدن همراه هستند.
هورمون پروژسترون هم به‌خصوص در سه ماه اول بارداری افزایش می‌یابد. پروژسترون در دوران بارداری تا حدی برای جلوگیری از انقباضات زودرس رحم به عضلات آرامش بیشتری می‌دهد و نه‌تنها روی عضلات رحم عمل می‌کند بلکه بر روی روده نیز تأثیر می گذارد و باعث کند شدن حرکات روده می‌شود. به همین دلیل زنان در دوران بارداری دچار یبوست می‌شوند. همچنین افزایش ترشح این هورمون در دوران بارداری، می تواند باعث ایجاد خستگی و اندوه باشد.
اضطراب و تحریک‌پذیری ناشی از استروژن و خستگی و افسردگی ناشی از پروژسترون در کنار هم باعث تغییر و تحولات خلقی حاملگی می‌شود.
در این دوره استفراغ و حالت تهوع که در هر ساعت از روز می تواند رخ دهد تا 70 درصد از زنان باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تهوع و گاهی استفراغ می تواند با کوچک‌ترین احساس گرسنگی یا حتی بوی غذا نیز ایجاد شود و برای زنانی که تهوع شدیدی دارند باعث ایجاد اضطراب شود.
همچنین زنانی که قبلاً سقط‌جنین داشته‌اند، ممکن است نگران سقط‌جنین باشند که این ترس در سه ماهه اول بارداری بیشتر است.
همپنین بخوانید ورزش‌های مناسب سه ماه اول بارداری
تغییرات خلق و خو در سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم بارداری هورمون ها هنوز در حال تغییر هستند اما بسیار کمتر از سه ماه اول است. اغلب زنان احساس انرژی بیشتری می‌کنند و دیگر تهوع صبحگاهی ندارند و یا میزان آن کمتر است.
در این دوره محرک‌های عاطفی وجود دارد مثلاً در سه ماهه دوم تغییر شکل بدن آشکار است. برخی از خانم ها از تغییر بدن خود احساس هیجان می‌کنند؛ اما برخی از این تغییر احساس اضطراب می‌کنند. این موضوع به‌ویژه در زنانی که سابقه تصویر منفی از بدن داشته‌اند شایع‌تر است.
آزمایش آمینوسنتز معمولاً در اوایل سه ماهه دوم انجام می‌شود و نگرانی از نتیجه آن می تواند باعث ناراحتی عاطفی شود.
همه نوسانات خلقی بارداری منفی نیستند. برخی از خانم‌ها در سه ماهه دوم افزایش میل جنسی را تجربه می‌کنند که احتمالاً به این دلیل که ازنظر جسمی احساس بهتری دارند.
همپنین بخوانید ورزش‌های مناسب سه ماه دوم بارداری
تغییرات خلق و خو در سه ماهه سوم بارداری
در طول سه ماهه سوم خستگی و مشکل خواب می تواند منجر به نوسانات خلقی شود.
ترس و نگرانی از تولد نوزاد، نگرانی از مادر شدن یا نگرانی برای فرزند دیگر می تواند در سه ماهه آخر شدید شود.
خلق‌وخوی جدیدی که ممکن است در طول سه ماهه سوم تجربه کنید آماده‌سازی برای تولد فرزند جدید است. این حالت که به‌طور ناگهانی رخ می‌دهد زمانی است که شما تمایل به تمیز کردن و سازمان‌دهی خانه و آماده کردن اتاق نوزاد دارید. همه افراد این حالت را تجربه نمی‌کنند. برای اکثر زنان می تواند یک تجربه خلقی مثبت باشد اما برای برخی دیگر ممکن است منجر به اضطراب شود.
موضوع دیگری که می تواند منجر به نوسانات خلقی در هر مرحله از بارداری شود، خواندن مطالبی است که درباره دوران بارداری و زایمان، فرد را به‌اشتباه می‌اندازد زیرا برخی از کتاب‌های بارداری فهرست‌های طولانی از عوارض احتمالی بارداری هستند. همچنین نگرانی در مورد نحوه زایمان، هزینه‌های زایمان و هزینه‌های پس از تولد نوزاد نیز بر خلق‌وخوی مادر تأثیر می گذارد.
همچنین بخوانید ورزش‌های مناسب سه ماه سوم بارداری
عصبانیت در دوران بارداری
برخی از خانم‌ها در دوران بارداری تحریک‌پذیری و حتی عصبانیت را تجربه می‌کنند. تغییرات هورمونی یکی از دلایل اصلی این حالت است که این زنان ممکن است در دوران بارداری احساس ناامیدی نیز داشته باشند.
یکی دیگر از دلایل عصبی بودن این است که آرامش شما در دوران بارداری کمتر است. خستگی و ناراحتی جسمی ناشی از عدم آرامش نقش مهمی در عصبانیت دوران بارداری دارد.
برخی از خانم‌ها به دلیل وضعیت زندگی خود مانند مشکلات مالی، شغل استرس‌زا، علاقه نداشتن به بارداری از طرف خودشان یا همسرشان و یا بارداری برنامه‌ریزی نشده ممکن است تحت‌فشار باشند و احساس نارضایتی و عصبانیت داشته باشند.
تحقیقات نشان داده است که عصبانیت در دوران بارداری جنین را تحت تأثیر قرار می‌دهد که این موضوع باعث کاهش سرعت رشد جنین می‌شود. اگر عصبانیت ریشه در عدم تمایل به بارداری داشته باشد، درمان قبل از تولد کودک ضروری است زیرا ممکن است روی ارتباط بین مادر و شیرخوار و همچنین بر سلامت جسمی کودک تأثیر منفی بگذارد.
مقابله با نوسانات خلقی در دوران بارداری
- نوسانات خلقی تقریباً اجتناب‌ناپذیر است؛ اما می‌توانید مقابله با آن‌ها را آسان‌تر کنید.
- صبور باشید و به یاد داشته باشید که شما تنها نیستید و همه این مسائل باگذشت زمان برطرف می‌شود.
- با همسر و بچه‌هایتان درباره نوسانات خلقی خود صحبت کنید. بگذارید شریک زندگی و فرزندانتان دلیل آن را بدانند و از قبل برای آن دوره‌های تحریک‌پذیر عذرخواهی کنید. هنگام صحبت با کودک خود، مراقب باشید او را سرزنش نکنید بلکه فقط توضیح دهید که اخیراً احساس خوبی ندارید، اما همه‌چیز خوب است و بهتر خواهد شد.
- اگر می‌خواهید از مراحل بارداری اطلاع داشته باشید می‌توانید در مورد مراقبت‌های قبل و بعد از بارداری مطالعاتی داشته باشید؛ اما اگر کتاب‌های بارداری شمارا دچار اضطراب می‌کنند، آن‌ها را نخوانید و بجای آن از پزشک خود سؤال کنید.
- یکی از بدترین قسمت‌های بارداری حالت تهوع است. برای برطرف کردن نگرانی ناشی از حالت تهوع بهتر است در کیف خود کیسه‌های پلاستیکی قرار دهید تا زمانی که حالت استفراغ دارید آمادگی آن را داشته باشید.
- اولویت دادن به خواب در سه ماهه سوم مهم است. خستگی ناشی از نخوابیدن منجر به نوسانات خلقی می‌شود. برای برطرف شدن خستگی در طول روز چرت بزنید و سعی کنید مکان خواب آرام و ساکت باشد.
- سعی کنید در دوران بارداری و یا انجام مراحل بارداری مثل سونوگرافی یا آمنیوسنتز یک همراه داشته باشید. این همراه می تواند همسر یا دوست شما باشد.
- دوره آموزشی زایمان را طی کنید. ترس از زایمان امری عادی است. هرچه بیشتر بدانید آرامش بیشتر و اضطراب کمتری خواهید داشت.
- صحبت با دیگران در مورد نگرانی‌های روحی می تواند در کسب آرامش به شما کمک کند. گروه‌های اجتماعی و کلاس های آموزش زایمان برای مادران باردار وجود دارد که می‌توانید از طریق آن‌ها با زنان دیگر صحبت و ملاقات کنید.
- یوگا و مراقبه می تواند به کاهش اضطراب و افزایش احساس امنیت کمک کند.
نوسانات خلقی در دوران بارداری یک تجربه طبیعی و رایج است زیرا بدن دچار تغییرات جسمی و هورمونی می‌شود. زندگی روزانه در حال تغییر است و مادر دچار فراز و نشیب‌های احساسی می‌شود؛ اما افسردگی بارداری یک موضوع متفاوت است. همیشه افسردگی و اضطراب نوسانات روحی نیستند. افسردگی یا اضطراب در دوران بارداری می تواند ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش دهد و بر سلامتی نوزاد و خودتان تأثیر داشته باشد. اگر فکر می‌کنید ممکن است بعداً دچار افسردگی شوید یا با یک اختلال اضطراب روبرو هستید برای درمان اقدام کنید و با پزشک خود در مورد آن صحبت کنید.
همچنین بخوانید نکات تغذیه‌ای در دوران بارداری (pregnancy diet)
همچنین بخوانید نوشیدن الکل در بارداری، عوارض الکل بر جنین و مادر
