در دهه‌های اخیر چاقی به سطح بی‌سابقه در سطح جهانی رسیده است و افزایش آن همچنان ادامه دارد.
با توجه به ارتباط بین چاقی و طیف وسیعی از شرایط نامطلوب سلامتی، یک دیدگاه کلی وجود دارد که میزان افزایش چاقی به شیوع دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی، سایر بیماری‌های مزمن و همچنین کاهش طول عمر می‌انجامد.
اما مسئله بسیار پیچیده‌تر است و به‌طور عکس مشاهده‌شده که مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی در کشورهای پیشرفته به‌طور پیوسته کاهش و طول عمر افزایش‌یافته است. به‌عنوان‌مثال ایالت متحده امریکا بیشترین میزان چاقی و اضافه‌وزن را به خود اختصاص داده است اما میزان مرگ‌ومیر مرتبط با چاقی در این کشور رو به کاهش است.
ارتباط BMI با میزان مرگ‌ومیر
شاخص توده بدنی فرمولی است که با استفاده از قد و وزن فرد به بررسی وزن طبیعی فرد می‌پردازد.
یک تصور غلط رایج در مورد BMI این است که از آن به‌طور مستقیم برای اندازه‌گیری سطوح چربی بدن استفاده می‌کنند، درصورتی‌که شاخص توده بدنی اطلاعات دقیقی در مورد میزان چربی پراکندگی چربی در بدن ارائه نمی‌دهد.
محققانی که میزان خطر مرگ را در مقیاس‌های استاندارد BMI بررسی کردند. مقادیر BMI مورداستفاده در شش گروه طبقه‌بندی کردند:
- کمبود وزن: BMI کمتر از 18.5 است
- وزن طبیعی: BMI برابر یا بیشتر از 18.5 و کمتر از 25
- اضافه‌وزن: BMI برابر یا بیشتر از 25 و کمتر از 30
- چاقی (درجه 1): BMI برابر یا بیشتر از 30 و کمتر از 34
- چاقی (درجه 2): BMI برابر یا بیشتر از 35 و کمتر از 40
- چاقی (درجه 3): BMI برابر یا بیشتر از 40
جمع‌آوری نتایج حاصل از 97 مطالعه بر روی 2.88 میلیون نفر و بیش از 270،000 مرگ نشان داد که:
- مجموع درجات چاقی با افزایش 18 درصدی خطر مرگ در مقایسه با افراد با شاخص توده بدنی نرمال، همراه هستند.
- افراد با چاقی درجه‌دو و درجه سه به مقدار 29 درصد افزایش خطر مرگ نسبت به افراد با وزن نرمال دارند.
- چاقی درجه‌یک میزان مرگ‌ومیر قابل‌توجهی را نشان نداده است.
- و میزان مرگ‌ومیر در افراد دارای اضافه‌وزن 6 درصد کمتر از افراد با شاخص توده بدنی نرمال است.
اما چرا کمی چاقی و اضافه‌وزن ممکن است باعث طول عمر بیشتر گردد؟
بیماری‌ها در افراد دارای اضافه‌وزن سریع‌تر تشخیص داده می‌شود
مشکلات مرتبط با اضافه‌وزن مانند فشارخون بالا و دیابت در افراد دارای اضافه‌وزن و چاقی سریع‌تر تشخیص داده می‌شود، زیرا پزشکان از عوامل خطر ابتلا با چاقی مطلع هستند و هنگام بررسی وضعیت بیمار چاق تمامی این موارد را در نظر می‌گیرند.
پیشرفت روش‌های درمان
پیشرفت‌های حاصله در خصوص درمان بیماری‌های مرتبط با چاقی باعث شده است که میزان مرگ‌ومیر در این افراد کاهش یابد.
به‌عنوان‌مثال کنترل بهتر فشارخون بالا و دیس ليپيدمي، پیامدهای ناگوار چاقی را از بين می‌برد. فشارخون بالا در سال‌های اخیر نسبتاً خوب کنترل‌شده است و استفاده از استاتین ها، مهارکننده‌های مسیر آنژیوتانسین و آسپیرین افزایش‌یافته است که می‌تواند به کاهش اثر نامطلوب چاقی کمک کند.
رابطه معکوس اضافه‌وزن و مرگ‌ومیر در سالخوردگان
افرادی که دارای ذخایر چربی بیشتری هستند، اگر دچار بیماری شوند و حین بیماری وزن خود را از دست دهند، بیش از افراد لاغر که در چنین شرایطی هستند، زنده می‌مانند. هنگامی که فرد در شرایط حاد بیماری قرار دارد بدن به دنبال تامین انرژی اضافی برای اندام‌های حیاتی خود است که این فرایند موجب تحلیل عضلانی می‌گردد و معمولا ضعف بدن و تحلیل عضلانی در افراد چاق کمتر از افراد نرمال رخ می‌دهد. این مسئله در افراد مسن مشهودتر است و افراد سالخورده‌ای که لاغر هستند، هنگام بیماری در معرض خطر ناتوانی (محدودیت فعالیت‌های زندگی روزمره) و مرگ‌ومیر بیشتری هستند.
بهبود عوامل تشدیدکننده کاهش طول عمر در افراد چاق
ممکن است وزن بدن عامل اصلی مرگ‌ومیر افراد چاق نباشد و عوامل خطر دیگری برای کاهش میزان طول عمر در این افراد وجود داشته باشد. به‌عنوان‌مثال یک مطالعه در ایالت متحده امریکا نشان داد که با بهبود سه عامل از شش عامل مهم مرگ‌ومیر در افراد چاق یعنی سیگار کشیدن، کلسترول بالا و فعالیت بدنی، میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی کاهش‌یافته است.
پارادوکس چاقی
عبارت پارادوکس چاقی برای مواردی به کار می‌رود که در آن مسائل حاد مانند سکته قلبی، نارسایی قلبی و دیالیز (در نارسایی کلیه) در بیماران دارای اضافه‌وزن و چاقی بهبودیافته است. این مسئله در خصوص کسانی که دارای بیماری خاص مانند سرطان هستند و بیماری منجر به کاهش وزن آن‌ها می‌گردد مشاهده‌شده است، اما به‌طورکلی مکانیسم قابل قبولی برای پارادوکس چاقی وجود ندارد و هیچ پزشکی به طور قطع تایید نمیکند که چاقی شانس بقا را افزایش می‌دهد. زیرا بررسی رابطه طول عمر با شاخص توده بدنی اطلاعات ناقصی می‌دهد، بنابراین این موضوع نیاز به مطالعات بیشتر دارد.
