روش‌های تشخیص چاقی بدن ( روش‌های اندازه‌گیری چربی بدن )
چاقی زمانی رخ می دهد که مصرف کالری بدن بیش از سوزاندن کالری است. پزشکان بر این باورند که چاقی یک مشکل پزشکی پیچیده است و عوامل ژنتیکی، محیطی، رفتاری و اجتماعی در تعیین وزن فرد نقش دارند.
تشخیص چاقی معمولا بر اساس معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه بیمار (عادات خوردن و ورزش) صورت میگیرد. با این حال چربی بدن را می‌توان با روش‌های مختلفی اندازه‌گیری کرد.
اساسی‌ترین و رایج‌ترین روش، تعیین شاخص توده بدنی (BMI) است. امروزه جداول BMI و برنامه‌های آنلاین، تعیین شاخص توده بدنی را برای افراد آسان کرده است. روش‌های دیگر مانند اندازه گیری دور کمر، نسبت دور کمر به دور باسن، ضخامت چین‌پوستی و روش بیوالکتریک امپدانس در کلینیک‌ها و همچنین در مطالعات تحقیقاتی بزرگ مفید هستند.
در اینجا خلاصه‌ای برخی از محبوب‌ترین روش‌های اندازه‌گیری چربی بدن به همراه نقاط قوت و محدودیت‌های آن‌ها را مرور می‌کنیم.
شاخص توده بدنی (BMI)
BMI عبارت ان از وزن به کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد به متر
مقادیر استاندارد BMI برای بزرگسالان:
کمبود وزن: BMI کمتر از ۱۸٫۵
وزن طبیعی: BMI بین ۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹
اضافه‌وزن: BMI بین ۲۵ تا ۲۹٫۹
چاقی: BMI ۳۰ تا ۳۹٫۹
چاقی کشنده: BMI ۴۰ و بالاتر است.
BMI کودکان دو سال به بالا و نوجوانان بر مبنای وزن، قد، جنسیت و سن به‌صورت درصد بیان می‌شود. این درصد درواقع BMI یک کودک را نسبت به BMI کودکان دیگر از همان جنس و سن نشان می‌دهد. مقادیر شامل:
وزن طبیعی: BMI بین صدک ۵ تا ۸۵
اضافه‌وزن:BMI بین صدک ۸۵ تا ۹۵
چاقی: BMI مساوی یا بالاتر از صدک ۹۵ است.
نقاط قوت
- اندازه‌گیری آسان
- ارزان
- به مقادیر چربی بدن ارتباط دارد.
- شاخص توده بدنی بالا، احتمال ابتلا به بیماری مزمن و مرگ زودرس را پیش‌بینی می‌کند.
محدودیت‌ها
- اندازه‌گیری غیرمستقیم است و تفاوتی بین چربی و توده لخم بدن قائل نمی‌شود؛ به‌عنوان مثال، یک فرد ممکن است وزن بیشتری داشته باشد، زیرا ورزشکار است و دارای عضلات زیادی است نه به دلیل اینکه چربی زیادی دارد.
- پیش‌بینی مقادیر چربی بدن به‌اندازه‌ای که در افراد جوان و میان‌سال دقیق است در سالمندان نیست.
- در BMI یکسان، زنان به‌طور متوسط چربی بیشتری نسبت به مردان دارند و آسیایی‌ها چربی بیشتری نسبت به سفیدپوستان دارند.
دور کمر
دور کمر ساده‌ترین و رایج‌ترین روش اندازه‌گیری چاقی شکمی (چربی اضافی در میانه بدن) و عامل مهمی در تشخیص سلامت و مستقل از BMI است. محل دقیق اندازه‌گیری محیط دور شکم در نقطه‌ای وسط فاصله بین پایین‌ترین دنده و بخش بالای استخوان لگن، نزدیک به ناف است.
تفسیر آن به شرح زیر است:
| مردان | زنان | تفسیر |
| بالای ۹۴ سانتی‌متر (۳۷ اینچ) | بالای ۸۰ سانتی‌متر (۳۱٫۵ اینچ) | پرخطر |
| بالای ۱۰۲ سانتی‌متر (۴۰ اینچ) | بالای ۸۸ سانتی‌متر (۳۴٫۵ اینچ) | بسیار پرخطر |
نقاط قوت
- اندازه‌گیری آسان
- ارزان
- به مقادیر چربی بدن که با دقیق‌ترین روش‌ها اندازه‌گیری شده بسیار نزدیک است.
محدودیت‌ها
- روش اندازه‌گیری آن استاندارد نشده است.
- استانداردهای خوب برای مقایسه دور کمر کودکان وجود ندارد.
- ممکن است اندازه‌گیری دشوار باشد و برای افراد با ۳۵ BMI یا بالاتر دقت کمتری دارد.
نسبت دور کمر به دور باسن
مانند دور کمر، نسبت دور کمر به دور باسن (WHR) نیز برای اندازه‌گیری چاقی شکمی استفاده می‌شود. این مقیاس با اندازه‌گیری دور کمر و باسن (در بیشترین قطر باسن) محاسبه می‌شود و سپس اندازه دور کمر را بر اندازه دور باسن تقسیم می‌کنند.
تفسیر آن به شرح زیر است:
| WHR در مردان | WHR در زنان | تفسیر |
| ۰٫۹۴ و کمتر | ۰٫۸ و کمتر | خطر کم |
| ۰٫۹۵ تا ۰٫۹۹ | ۰٫۸۱ تا ۰٫۸۹ | خطر متوسط |
| ۱ و بالاتر | ۰٫۹ و بالاتر | خطر بالا |
نقاط قوت
- با مقادیر چربی بدن که با دقیق‌ترین روش‌ها اندازه‌گیری شده همبستگی بالایی دارد.
- ارزان است
- نسبت دور کمر به دور باسن ایجاد بیماری و مرگ‌ومیر را در بزرگسالان پیش‌بینی می‌کند.
محدودیت‌ها
- بیشتر مستعد خطای اندازه‌گیری است زیرا نیاز به دو اندازه‌گیری دارد.
- اندازه‌گیری باسن از اندازه‌گیری دور کمر دشوارتر است.
- تفسیر پیچیده‌تری نسبت به‌اندازه گیری دور کمر دارد، چراکه افزایش نسبت دور کمر به دور باسن می‌تواند ناشی از افزایش چربی شکمی و یا کاهش توده عضلانی بدون چربی در اطراف باسن باشد.
- تبدیل اندازه‌ها به یک نسبت عددی باعث کاهش اطلاعات در رابطه با اندازه دور کمر و دور باسن می‌شود، به‌عنوان‌مثال دو نفر با BMI بسیار متفاوت می‌توانند WHR مشابهی داشته باشند.
- ممکن است اندازه‌گیری دشوار باشد و برای افراد با BMI ۳۵ یا بالاتر دقت کمتری دارد.
ضخامت چین‌پوستی
در این روش، محققان از یک دستگاه کالیپر مخصوص برای اندازه‌گیری ضخامت پوست و چربی زیر آن در مناطق خاص بدن (تنه، ران، جلو و پشت بازو و زیر استخوان کتف) استفاده می‌کنند برای پیش‌بینی درصد چربی بدن بر اساس این اندازه‌گیری از معادلات خاصی استفاده می‌شود.
نقاط قوت
- راحت
- بی‌خطر
- ارزان
- وسیله‌ی اندازه‌گیری قابل‌حمل
- سریع و آسان
محدودیت‌ها
- به‌اندازه روش‌های دیگر دقیق و قابل تکرار نیست.
- اندازه‌گیری برای افراد با BMI ۳۵ یا بالاتر بسیار دشوار است
بیوالکتریک امپدانس (BIA)
دستگاه‌های BIA یک جریان الکتریکی کم، نامحسوس و ایمن به بدن ارسال می‌کنند و مقاومت جریان الکتریکی عبوری را اندازه می‌گیرند. با افزایش چربی بدن، جریان با مقاومت بیشتری از بدن عبور می‌کند. برای برآورد میزان چربی و توده بدون چربی بدن از معادلات خاصی استفاده می‌شود.
نقاط قوت
- راحت
- بی‌خطر
- نسبتاً ارزان
- وسیله اندازه‌گیری قابل‌حمل
- سریع و آسان
محدودیت‌ها
- کالیبراسیون سخت
- نسبت آب به چربی بدن ممکن است در زمان بیماری، کم‌آبی یا کاهش وزن، تغییر کند و منجر به کاهش دقت شود
- به‌اندازه روش‌های دیگر دقیق نیست، به‌خصوص در افراد با BMI ۳۵ یا بالاتر
روش‌های دیگر مانند توزین زیرآب (چگالی سنجی)، پلوتیزموگرافی جابجایی هوا (برآورد حجم بدن بر اساس تفاوت فشار هوا)، روش هیدرومتری (با استفاده از آب آشامیدنی ایزوتوپ)، جذب سنجی اشعه ایکس باانرژی دوگانه (DEXA) (بر اساس تفاوت در جذب اشعه با عبور از بافت‌های مختلف) و روش توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) کاربرد کمتری دارند و بیشتر در تحقیقات علمی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
