اثرات نامطلوب چاقی و روش‌های کاهش وزن در سالمندان
همان‌طور که جمعیت سالمندان به‌سرعت افزایش می‌یابد، اپیدمی چاقی نیز بر جمعیت پیر تأثیر می‌گذارد. این موضوع با توجه به خطرات متعدد سلامتی و افزایش هزینه‌های مرتبط با این شرایط، اهمیت فراوانی دارد؛ بنابراین مدیریت وزن برای سالمندان بسیار مهم است.
اثرات نامطلوب چاقی
بیماری‌هایی که بیشتر به چاقی مرتبط هستند، سندرم متابولیک و دیابت نوع دو است.
سندرم متابولیک مجموعه‌ای شرایط بد مانند انسولین بلا، فشارخون بالا، چربی خون و چربی شکمی بالا و کلسترول خوب پایین است که خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها مانند دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهند.
اختلالات متابولیکی ممکن است در افراد چاق سالخورده به‌وسیله مکانیسم‌های پیچیده‌ای ازجمله کاهش هورمون‌های جنسی وابسته به سن ایجاد شود. به‌عنوان‌مثال، انزال دیررس در مردان که بیشتر در افراد چاق رخ می‌دهد، با سندرم متابولیک ارتباط دارد.
این مکانیسم‌ها در زنان نیز پیچیده است. ازآنجاکه استروژن‌ها در بافت چربی تولید می‌شوند، زنان چاق پس از یائسگی دارای غلظت‌های بالاتری از استروژن‌ها نسبت به زنان یائسه لاغر هستند و این ممکن است منجر به اختلالات متابولیکی شود.
افراد سالمند که وزن بیشتری و بافت چربی بیشتری دارند، به‌ویژه افرادی که در سن جوانی نیز چاق بوده‌اند، درخطر ابتلا به استئوآرتریت زانو هستند که می‌تواند باعث ناتوانی و آسیب فیزیکی شود.
کاهش وزن ناخواسته در سالمندان
در اغلب موارد، کاهش وزن ناخواسته در افراد مسن علائم بیماری و خطر مرگ را نشان می‌دهد.
به‌عنوان‌مثال، افراد مسن به‌طور غیرمعمول در اثر سیگار کشیدن، ناتوانی، سرطان، بیماری‌های تنفسی و فعالیت بدنی کمتر، مصرف برخی داروها و مشکلات مالی به‌طور ناخواسته وزن کم می‌کنند.
افسردگی نیز یکی از دلایل اصلی کاهش وزن ناخواسته در سالمندان است. حالت روحی می‌تواند به‌طور مستقیم به‌وسیله مصرف دارو، بیمارها، احساس بی‌فایده و ترس از مرگ رخ دهد. عدم تعامل اجتماعی، تنهایی و عدم توانایی شرکت در فعالیت‌های منظم می‌تواند منجر به افسردگی در سالمندان شود.
کاهش وزن برنامه‌ریزی‌شده در سالمندان
مطالعات نشان می‌دهد که کاهش وزن 5 تا 10 درصد و به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده در افراد مسن مبتلابه دیابت نوع دو موجب کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود.
علاوه بر این سطوح نشانگرهای التهابی، فاکتور نکروز توموری آلفا و اینترکولین 6، فشارخون، قند ناشتا، دور کمر و کلسترول بد نیز کاهش می‌یابند.
همراه با کاهش وزن، کاهش تراکم استخوان و بافت بدون چربی نیز رخ می‌دهد. بهترین راه برای جلوگیری از کاهش عضله و کاهش تراکم استخوان در هنگام کاهش وزن، انجام تمرینات ورزشی است.
توصیه‌های کاهش وزن در سالمندان
توصیه‌های کلی برای سالمندان شامل تغییر سبک زندگی، افزایش فعالیت، تغذیه صحیح، درمان دارویی و جراحی است.
در این گروه، به‌ویژه کسانی که در سال‌های پیری در وضعیت سلامتی خوب هستند، می‌توان گفت که محدودیت کالری قابل‌توجهی نباید توصیه شود. در این افراد، هدف حفظ وزن و استفاده از برنامه ورزشی روزانه به‌جای کاهش وزن شدید است. اضافه کردن تمرینات قدرتی می‌تواند عملکرد فیزیکی و به دنبال آن کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
کاهش وزن باید برای افراد مسن در معرض خطر ازجمله بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع 2 و سندرم متابولیک، توصیه شود. اکثر مزایای سلامتی را می‌توان با کاهش وزن متعادل به دست آورد. مزایای بالقوه شامل پیشگیری از اختلالات شناختی، حفاظت از شکستگی‌های استخوانی، تقویت سیستم ایمنی، ذخیره‌سازی انرژی و افزایش طول عمر است.
رژیم لاغری در سالمندان علاوه بر توده چربی، موجب از دست دادن توده بدون چربی و تراکم مواد معدنی استخوان نیز می‌شود. این نتایج منفی، برخی از پزشکان را از توصیه کاهش وزن به بیماران مسن چاق علی‌رغم بهبود ترکیب بدن، عملکرد فیزیکی، پارامترهای متابولیکی که همراه با کاهش وزن هستند باز می‌دارد.
اما برای کنترل این تغییرات بدن، به‌ویژه کاهش بیشتر در توده عضلانی، مصرف حدود 1.0 گرم در کیلوگرم پروتئین باکیفیت بالا در رژیم غذایی و با مشارکت در تمرینات مقاومتی و وزنه‌برداری را می‌توان توصیه کرد.
برنامه ورزشی باید در ابتدای برنامه کاهش وزن برای کمک به حفظ وزن و جلوگیری از بازگشت وزن آغاز شود. ورزش برای رسیدن به هدف کاهش وزن ضروری نیست، اما شروع زودهنگام آن به بهبود ضربان قلب و حفظ توده کمک زیادی می‌کند.
مطالعات متعدد نشان می‌دهد که رژیم غذایی و ورزش به همان اندازه که در افراد جوان مؤثر است، در افراد سالخورده و مسن (بیش از 60 ساله) نیز مؤثر است.
درمان دارویی
در حال حاضر، دو مکانیسم دارویی برای از دست دادن وزن وجود دارد: مهارکننده اشتها و داروهایی که مانع جذب مواد مغذی می‌شوند.
مهارکننده‌های اشتها شامل داروهای محرک سمپاتیک هستند که آزاد شدن دوپامین و نوراپی نفرین را تحریک می‌کنند و منجر به میزان سیری می‌شوند. توصیه‌های مربوط به استفاده از این روش در افراد مسن بسیار کم است.
تنها داروی تائید شده که در حال حاضر برای افراد مسن استفاده می‌شود، ارلیستات است که جذب چربی‌های غذایی را از طریق اتصال به لیپاز روده متوقف می‌کند.
برخی داروها می‌توانند باعث افزایش وزن شوند
افراد مسن معمولاً از داروهای متعدد استفاده می‌کنند. مهم است که پزشکان با توجه دقیق به داروها، برای داروهایی که باعث افزایش وزن می‌شوند، جایگزین مناسب‌تری قرار دهند.
لیست داروهایی که منجر افزایش وزن می‌شوند شامل موارد زیر است:
- ضد صرع (به‌عنوان‌مثال، گاباپنتین)
- ضد روان پریشی (به‌عنوان‌مثال، الانزاپین)
- ضدافسردگی
- ضد هایپرگلیسمی (مثلا سولفونیل اوره، تیازولیدین ها)
- مسدودکننده‌های بتا
- استروئیدها
جراحی چاقی
جراحی چاقی (Bariatric surgery) گزینه دیگری برای کاهش وزن در بیماران مسن است و شواهد نشان می‌دهد که تمایل سالمندان به این روش درمانی رو به افزایش است. گزارش‌های متعددی نشان داده‌اند که جراحی منجر به کاهش وزن مشخص‌شده و بهبود عوارض مرتبط با چاقی و ناتوانی جسمی می‌شود، اما اثر آن در سالمندان کمتر از جوانان است.
نتایج، عوارض و نرخ مرگ‌ومیر مرتبط با جراحی چاقی نشان داده‌شده است که برای بزرگ‌سالان 65 سال و بالاتر قابل قبول است؛ اما ارزیابی ریسک درمانی ضروری است تا اطمینان حاصل شود که مزایای این روش خطرات مربوط به چاقی در بیمار را توجیه می‌کند.
