درمان سرطان ریه به رویکرد تیمی احتیاج دارد. سرطان ریه، مثل همه سرطان‌ها، ناشی از یک اختلال در واحد اساسی بدن، یعنی سلول است. سرطان ریه رشد مهار نشده سلول‌های غیرطبیعی است که در نواحی مختلف ریه ایجاد می‌شود. این نوع سرطان یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان و زنان است به‌گونه‌ای که رتبه اول و رتبه سوم سرطان را به ترتیب برای مردان و زنان در سال 2018 به خود اختصاص داده است.
بروز مرگ‌ومیر براثر این سرطان در جهان رو به افزایش است و 86 درصد از مبتلایان طی 5 سال از شروع بیماری جان خود را از دست می‌دهند.
انواع سرطان ریه:
بیش از 90 درصد سرطان‌های ریه در اثر تغییرات در سلول‌های اپیتلیوم بازال ریه و لایه پوششی رخ می‌دهد. سرطان‌هایی که در ریه ایجاد می‌شود بر اساس بافت‌شناسی به دودسته تقسیم می‌گردند. ازآنجایی‌که نحوه گسترش و درمان آن‌ها با یکدیگر متفاوت است بنابراین تمایز بین این دو نوع مهم است:
سرطان ریه سلول‌های کوچک (Small cell lung cancer(SCLC):
نام دیگر آن سرطان جو شکل است و 20 درصد سرطان‌های ریه را شامل می‌شود و جزو سرطان‌های ریه پرخطر و با رشد سریع است. SCLC به‌شدت به سیگار کشیدن مرتبط است و تنها 1٪ از این تومورها در افراد غیر سیگاری اتفاق می‌افتد.
سرطان ریه غیر سلول کوچک (Non-Small cell lung cancer(NSCLC) :
NSCLC شایع‌ترین سرطان ریه است که حدود 80٪ از سرطان‌های ریه را تشکیل می‌دهد. سرطان ریه غیر سلول کوچک برحسب نوع سلول سرطانی به سه دسته تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma) که کارسینوم اپیدرموئید (carcinoma Epidermoid) نامیده می‌شود در حال حاضر حدود 30 درصد NSCLC را تشکیل می‌دهند. سرطان‌های سلول سنگفرشی در اغلب موارد در ناحیه قفسه سینه مرکزی در لایه اپیتلیوم دیواره برونش‌ها به وجود می‌آیند.
آدنو کارسینوما:
آدنو کارسینوم ها شایع‌ترین نوع سرطان ریه است که در بخش محیطی ریه یافت می‌شود. این نوع سرطان در افراد سیگاری و غیر سیگاری بروز می‌کند.
کارسینوم سلول بزرگ (Large cell carcinoma) کمترین نوع NSCLC است.
عوامل خطر
سیگار کشیدن عامل خطر اصلی براي ایجاد سرطان ریه است. خطر ایجاد سرطان ریه در سیگاری‌ها حدود 20 برابر بیشتر از غیر سیگاری‌هاست. اکثر کسانی که براثر سرطان ریه می‌میرند، سیگاري هستند.
الیاف آزبست:
الیاف آزبست، فیبرهای سیلیکاتی هستند که می‌توانند برای مدت طولانی در بافت ریه قرار گیرند. آزبست به‌طور گسترده‌ای درگذشته به‌عنوان عایق حرارتی و صوتی مورداستفاده قرار می‌گرفت. امروزه استفاده از آزبست در بسیاری از کشورها، ازجمله ایالات‌متحده محدود است یا ممنوع است. سیگار کشیدن به‌طور قابل‌توجهی باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه‌های مرتبط با آزبست در کارگران در معرض آزبست می‌شود (50 تا 90 برابر بیشتر)
آرسنیک، نیکل، کادمیوم و کروم نیز ازجمله ترکیبات صنعتی هستند که منجر به سرطان ریه می‌گردند.
آلودگی هوا
آلودگی هوا از وسایل نقلیه، صنعت و نیروگاه‌ها میتواند موجب ایجاد سرطان ریه در افراد در معرض خطر شود. 1٪ -2٪ از مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه مربوط به تنفس هوا آلوده است.
رانندگان کامیون، تعمیرکاران ماشین‌های دیزلی، کارگران گاراژ، معدنچیان، کارکنان راه‌آهن و اسکله و حتی کشاورزان یعنی کسانی که در معرض سوخت و اگزوز دیزلی هستند، همگی درخطر ابتلا به سرطان ریه قرار دارند.
گاز رادون:
گاز رادون گازی سنگین و سرطان‌زا است که در پرتودرمانی از آن استفاده می‌شود. این گاز بی‌رنگ و بدون بو است و از فروپاشی اورانیوم در طبیعت به وجود می‌آید. وجود این گاز در منازل باعث شده که به دومین عامل خطر بعد از سیگار در ابتلا به سرطان ریه شناخته شود. این گاز در خاک، هوا و مصالح ساختمانی وجود دارد و از طرق خاک، زیرزمین، تأسیسات ساختمان، درز و شکاف دیوارها و… وارد ساختمان می‌شود و سپس از طریق هوا به ریه نفوذ می‌کند. زیرزمین و طبقه اول منازل بیشترین میزان گاز رادون را دارند
عوامل ژنتیکی و خانوادگی
آمادگی و پتانسیل ژنتیکی فرد، ممکن است در ایجاد سرطان ریه نقش داشته باشند. مطالعات متعدد نشان داده است که سرطان ریه نسبت به افراد معمولی، بیشتر در میان بستگان سیگاری و غیر سیگاری افراد مبتلا به سرطان ریه دیده می‌شود. سرطان ریه میتواند در اثر تغییرات ژنتیکی در ژن های دخیل در کنترل، تکثیر و تمایز سلولی و تجمع این تغییرات رخ می‌دهد. ازجمله ژن‌هایی که افزایش فعالیت آن در سرطان ریه تشخیص داده‌شده، ژن cdc42 است.
بیماری‌های ریوی
وجود برخی بیماری‌های ریه، به‌ویژه بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، همراه با افزایش خطر برای رشد سرطان ریه هستند. به نظر می‌رسد فیبروز ریوی (زخم ریه) خطر ابتلا به سرطان ریه را بدون آنکه ارتباطی با سیگار داشته باشد تا هفت برابر افزایش دهد.
افرادی که سابقه سرطان ریه دارند، در معرض ابتلای مجدد به این سرطان نیز هستند. بازماندگان از سرطان ریه غیر سلول کوچک در معرض 1 تا 2 درصد خطر سالانه و بازماندگان از سرطان ریه سلول کوچک در معرض 6 درصد خطر ابتلا به سرطان دوم ریه در سال هستند.
روند بیماری سرطان ریه
مراحل گسترش سرطان به ارزیابی اندازه سرطان و نفوذ آن به بافت‌های اطراف و همچنین وجود یا عدم وجود متاستاز در گره‌های لنفاوی یا سایر اندام‌ها بستگی دارد.
در سرطان ریه نوع NSCLC چهار مرحله برای گسترش سرطان شرح داده‌شده است:
- در مرحله یک سرطان به ریه محدود می‌شود
- مراحل دو و سه سرطان به قفسه سینه محدود می‌شود که در مرحله سه تومورها بزرگ‌تر و تهاجمی‌تر هستند.
- در مرحله چهار سرطان از قفسه سینه به سمت سایر اندام‌ها گسترش می‌یابد.
سرطان ریه SCLC دو مرحله دارد. در مرحله محدود، سرطان در تنها یک ریه یا گره لنفاوی مجاور در همان سمت قفسه سینه یافت می‌شود. در مرحله گسترده که سرطان گسترش می‌یابد و به سراسر یک ریه، ریه مقابل، مایع اطراف ریه، مغز استخوان و اندام‌های دور انتقال داده می‌شود.
علائم سرطان ریه
مشکات تنفسی مانند سرفه، تنگی نفس، خس‌خس سینه، درد قفسه سینه و سرفه‌های خونی
در صورتی که سرطان به اعصاب حمله کند منجر به درد شانه و یا فلج تارهای صوتی می‌شود
اگر سرطان به گره‌های لنفاوی حمله کند باعث ایجاد توده در گردن می‌شود
در صورتی که سرطان به کبد حمله کند باعث زرد شدن پوست و چشم (زردی) می‌شود
اگر راه های هوایی مسدود شود، منجر به فروپاشی ریه و عفونت ریه (پنومی و برونشیت) می‌گردد.
در صورتی که سرطان روی رگ‌های خونی تأثیر بگذارد، باعث تورم صورت، گردن، قفسه سینه، شانه و بازوها می‌شود
اگر سرطان به استخوان حمله کند منجر به درد استخوان‌ها به‌ویژه استخوان پشت، گردن و دنده‌ها می‌شود
در صورتی که سرطان به مغز برسد ممکن است باعث ایجاد نشانه‌های مانند تاری دید، سردرد، سرگیجه، عدم تعادل، تشنج یا علائم سکته مغزی مانند ضعف و یا بی‌حسی در بدن شود.
سرطان ریه گاهی ماده‌ای شبیه هورمون توسط سلول‌های تومور تولید می‌کند که طیف گسترده‌ای از علائم سندرم‌های پارانئوپلاستیک را نشان می‌دهد به‌عنوان‌مثال: استفراغ، گیجی، فشارخون و قند خون بالا، احتباس مایعات، تشنج و کما
علائم غیر اختصاصی که بین انواع سرطان‌ها مشترک است عبارت‌اند از کاهش وزن، ضعف و خستگی و علائم روانی مانند افسردگی و تغییرات خلقی شایع است.
تشخیص و درمان سرطان ریه
درمان سرطان ریه به رویکرد تیمی احتیاج دارد. تیم درمانی شامل متخصص ریه، جراح عمومی، جراح قفسه سینه، متخصصان رادیوتراپی و پرتودرمانی، متخصص پوست و متخصصین درد و اعصاب هستند.
پزشکان از طیف گسترده‌ای از روش‌های تشخیصی و آزمایش‌ها برای تشخیص سرطان ریه استفاده می‌کنند. این موارد عبارت‌اند از:
- سوابق بیماری، سوابق خانوادگی و معاینه فیزیکی
- اشعه ایکس قفسه سینه
- سی‌تی‌اسکن هلیکال با دوز پایین (low-dose helical CT scan)
- ام آر آی (MRI)
- پت اسکن (PET scanning)
- اسکن استخوان
- سیتیولوژی خلط
- برونکوسکوپی
- نمونه برداری با سوزن
- روش‌های عمده جراحی
- آزمایش خون و آزمایش‌ها مولکولی
روش‌های درمان سرطان ریه شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است که به‌صورت مستقل و گاهی ترکیبی مورداستفاده قرار می‌گیرد. نمایش هدفمند و ایمنوتراپی نیز در حال افزایش است. تصمیم برای اینکه کدام روش درمانی برای یک فرد مناسب است بر اساس محل و میزان تومور و وضعیت عمومی سلامت بیمار تعیین می‌گردد.
