گیاه ریحان نام آشنا و خوش عطر و طعمی است که محبوب همه ایرانیان و بسیاری مردم جهان است و مصارف متعددی در صنعت آرایشی، دارویی و غذایی دارد. این گیاه علفی و یک‌ساله است که به‌صورت خودرو در برخی مناطق ایران مانند تبریز،کرمان، خراسان و میناب می‌روید و در بسیاری از نقاط دنیا کشت می‌شود. ریحان با نام علمی Ocimum Basilicum L. دارای گونه‌های زیادی است که بر اساس مشخصات ظاهری و عادت رشد تقسیم می‌شوند.
تخم شربتی یا ریحان کوهی (بادروج، حوک، بورنگ، ابیض، اوقیمن) یکی از گونه‌های ریحان است که با برگ‌ها و بذرهای ریزتر از ریحان خوراکی قابل‌تشخیص است.گل‌های ریحان کوهی به رنگ قرمز و صورتی هستند.
این گیاه در فصل بهار در کوهستان‌ها و بیابان‌ها می‌روید .
بذر ریحان کوهی به رنگ سیاه و براق است و زمانی که در آب حل می‌شود بلافاصله با جذب آب، لعابی دور خود تشکیل می‌دهد و به دانه‌های ژله‌ای خاکستری‌رنگ تبدیل می‌گردد. نکته قابل‌توجه و مهم هنگام خرید تخم شربتی، شناسایی صحیح این بذر است زیرا بذرهای مشابه تخم شربتی مانند تخم ریحان و بذر چیا نیز در بازار وجود دارد. وجه مشترک این بذرها لعابی شدن آن‌ها در آب است. بذر ریحان درشت‌تر از بذر تخم شربتی است و بذر چیا به فرم بیضی و در رنگ‌ها قهوه‌ای، خاکستری، سفید، سیاه‌وسفید، و لکه لکه موجود می‌باشد.
تفاوت این سه بذر را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید.
ترکیبات موجود در تخم شربتی
مواد تشکیل‌دهنده کلیدی موجود دردانه‌های ریحان کوهی عبارت‌اند از:
- فیبر غذایی
- ویتامین K
- آهن
- پروتئین
- اسیدهای چرب امگا 3 به‌ویژه اسید آلفا لینولنیک
- فیتوکمیکال
- ترکیبات پلی فنولی و آنتی‌اکسیدان های قوی
- بذر ریحان حاوی 25 درصد پروتئین و 24 درصد چربی است.
- کلسیم، منیزیم، آهن، روی و ویتامین‌های E و B6 از دیگر ترکیبت موجود دردانه ریحان هستند.
فواید تخم شربتی برای بدن
رفع عطش: دانه تخم شربتی خیس‌خورده با توانایی جذب آب برای رفع تشنگی و خنک کردن بدن به‌خصوص در روزهای گرم تابستان بسیار مفید است.
افزایش ایمنی: تخم شربتی داراي محتوای زیاد فلاونوئید و ترکیبات پلی فنول است. این مواد تشکیل‌دهنده غنی از آنتی‌اکسیدان می‌توانند به افزایش ایمنی بدن کمک و از آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت کنند. همچنین بذر ریحان در حفظ عملکرد سیستم گردش خون، سیستم قلبی عروقی و سیستم گوارش مؤثر است. بذر ریحان با خاصیت ضدعفونی که دارد از بدن در برابر زخم‌ها، عفونت‌های پوستی و عفونت‌های ادراری- تناسلی مانند عفونت مثانه، عفونت واژن جلوگیری می‌کند.
کاهش فشارخون:
پتاسیم موجود در دانه ریحان فشار موجود در رگ‌های خونی را کاهش می‌دهد.
درمان سرماخوردگی:
برای درمان آنفولانزا، تب، گلو درد و سرماخوردگی مفید است و با داشتن اثرات ضد اسپاسم، به درمان سرفه‌های شدید کمک می‌کند.
کنترل التهاب:
طبیعت ضدالتهابی دانه ریحان، آن برای درمان آرتریت، درد مفاصل، ورم کلیه و التهاب مجاری ادراری مفید کرده است.
تقویت بهداشت دهان و دندان:
خواص ضد میکروبی، ضد باکتری، ضدویروسی و ضد قارچی تخم شربتی، دهان و دندان را در برابر عوامل بیماری‌زا محافظت می‌کند و به دلیل داشتن ترکیبات آروماتیک بوی بد دهان را برطرف می‌سازد.
کاهش وزن:
به‌عنوان مهارکننده اشتها، دانه‌های ریحان شناخته می‌شوند. این دانه‌های کم‌کالری با داشتن فیبر مناسب هضم مواد غذایی را آسان می‌کنند و اگر به‌عنوان میان وعده استفاده شوند، معده را پر می‌کنند و باعث می‌شود که فرد کمتر احساس گرسنگی کند.
سلامت سیستم گوارش:
برای درمان اختلالات گوارشی مانند، دل‌درد، نفخ، گرفتگی معده، سوءهاضمه و یبوست از دانه‌های ریحان استفاده می‌شود. دانه‌های ریحان خیس‌خورده به پاک کردن معده از سموم، بهبود حرکات روده به‌طور منظم و دفع آسان کمک می‌کنند.
ترمیم پوست:
از روغن دانه ریحان برای افزایش نرمی و انعطاف‌پذیری پوست، جوان‌سازی و ترمیم زخم‌های پوستی استفاده می‌شود.
تسکین‌دهنده استرس:
استفاده از بذرهای ریحان بسیار بر خلق‌وخوی تأثیرگذار است، بنابراین برای کاهش خستگی ذهنی، تنش عصبی، افسردگی و همچنین میگرن مفید است و ازآنجاکه اثر تسکین‌دهنده دارد به برای اهداف آروماتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا تمرکز و قدرت ذهنی را افزایش دهد.
افزایش قدرت حافظه:
اسیدهای چرب امگا 3 موجود در روغن دانه ریحان برای افزایش سطح حافظه و همچنین قدرت مغز مفید است..
تنظیم قند خون:
مطالعات نشان داده‌اند که فیبر غذایی که دردانه‌های ریحان یافت می‌شوند این برای افراد مبتلابه دیابت نوع 2 یک مزیت درمانی دارد زیرا عدم کنترل انسولین و گلوکز بخش مهمی از این بیماری است و تخم شربتی به حفظ تعادل گلوکز خون کمک می‌کند.
روش‌های استفاده از تخم شربت در برنامه روزانه مواد غذایی
- شربت‌ها و دم‌نوش‌ها
- چاشنی سوپ و غذاها
- افزودن به ماست، سالاد و انواع سس
- در پودینگ، ژله و انواع دسر
- همراه میوه و آجیل
