ورزش‌های مناسب بیماران سرطان ریه کدام اند؟
انجام فعالیت‌های ورزشی برای بسیاری از بیماران سرطانی، مخصوصاً کسانی که مبتلابه سرطان ریه هستند ممکن است این نگرانی را ایجاد کند که دچار مشکلات تنفسی حین ورزش و پس‌ازآن خواهند شد؛ اما واقعیت امر این است که ورزش کردن به‌طور قابل‌توجهی به روند بهبود بیماری، افزایش ظرفیت تنفسی و ارتقاء کیفیت زندگی این افراد کمک خواهد کرد.
بیماران مبتلابه ضعف تنفس ناشی از سرطان می‌توانند و باید بتوانند ورزش را به‌صورت روزانه انجام دهند تا به بهبود قدرت، استقامت و کیفیت زندگی خود کمک کنند.
چرا بیماران مبتلابه سرطان ریه باید ورزش کنند؟
ورزش می‌تواند به روش‌های زیر برای افراد مبتلابه سرطان مفید واقع شود:
- تحمل درمان سرطان را افزایش دهد.
- خستگی ناشی از درمان را کاهش می‌دهد.
- ظرفیت تنفسی را افزایش می‌دهد.
- خطر احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر و ابتلای مجدد به سرطان را کاهش می‌دهد.
- عوارض جانبی روش‌های درمانی مانند پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های عصبی را کاهش می‌دهد.
- آمادگی قلب عروقی، قدرت و استقامت جسمی را بالا می‌برد.
- نگرانی و اضطراب‌های طول دوره درمان را کاهش می‌دهد و باعث آرامش ذهنی فرد می‌گردد.
- امید به زندگی و کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد.
چه کسانی می‌توانند به اجرای برنامه ورزشی بیماران کمک کنند
همه بیماران، قبل از اجرای هر برنامه ورزشی، باید با تیم مراقبت خود مشورت کنند. تیم مراقبت مجموعه‌ای از افراد متخصص ازجمله متخصص فیزیوتراپیست، متخصص توانبخشی ریه و یا متخصص ورزش سرطان هستند که با توجه به سابقه فعالیت جسمی، وضعیت سلامت کنونی، مراحل درمانی و روش‌های درمانی که بیمار گذرانده است، برنامه‌ای مناسب برای بیمار تنظیم می‌کنند و در تمام مراحل اجرا بر آن نظارت دارند.
این افراد به بیمار آموزش می‌دهند که:
- برنامه ورزشی را به‌آرامی پیش ببرند.
- به بیمارانی که پیش از بیماری، فعالیت ورزشی نداشته‌اند برنامه‌های ملایم مانند فیزیوتراپی یا پیاده‌روی آهسته را توصیه می‌کنند.
- برای کسانی که پیش از بیماری فعالیت ورزشی داشته‌اند، ممکن است برنامه اصلاح‌شده همان حرفه‌ای که پیش از بیماری انجام می‌دادند را توصیه کنند.
شروع فعالیت با تمرینات تنفسی
همان‌طور که گفته شد تنگی نفس و کاهش قدرت تنفسی بیماران ریوی ممکن است آن‌ها را از ورزش و تحرک بازدارد؛ بنابراین مهم است که برنامه ورزشی با تمرینات تنفسی آغاز شود. بازیابی ظرفیت تنفسی موجب افزایش استقامت و توانایی انجام کارهای روزمره در بیمار می‌گردد.
ضمن اینکه تکنیک‌های تنفسی، وضعیت روانی فرد را بهبود می‌دهد و افسردگی، خشم، اضطراب، ترس و استرس را برطرف می‌کند.
اثر توانبخشی تنفسی در بیماران مبتلابه سرطان پیشرفته ریه بسیار مهم است و تأثیر مهمی بر توانبخشی بیمار قبل و بعد از عمل جراحی دارد.
تکنیک‌های نفس کشیدن
تمرین 1:
با استفاده از بینی به مدت 5 ثانیه هوا به داخل بدن کشیده شود، در مرحله بعد، هوا به مدت 2 ثانیه محبوس شود و سپس به مدت 5 ثانیه عمل بازدم از طریق دهان و با فشار دادن ناف به سمت قفسه سینه انجام شود.
تمرین 2:
تنفس شکمی یا دیافراگمی (diaphragmatic breathing): این مدل تنفس به فرد کمک می‌کند که از عضلات شکم برای تنفس استفاده کند، هوا بیشتر به داخل و خارج از ریه منتقل شود و عضلات قفسه سینه را کمتر به کار بگیرد.
شیوه کار به این صورت است که بیمار لب‌هایش را جمع می‌کند، دستش را روی شکم قرار می‌دهد. سپس عمل دم (فروبردن هوا به داخل) را بینی انجام می‌دهد. در این حال شکم به‌آرامی به سمت بیرون هدایت می‌شود. سپس هوا از طریق دهان و با کمک فشار دست بر شکم از ریه‌ها خارج می‌شود. در این حالت شکم به حالت اول خود بازمی‌گردد درحالی‌که حداکثر هوا از ریه‌ها خارج‌شده است.
بیمار باید تمرین تنفس دیافراگمی را چندین بار در روز تکرار کند تا علاوه برافزایش ظرفیت ریه‌ها بتواند در مواقعی که با تنگی نفس مواجه می‌شود (به‌خصوص هنگام فعالیت بدنی)، تنفس خود را تنظیم کند.
تمرینات کششی
بیماران مبتلابه ضعف تنفسی ناشی از سرطان ریه باید هرروز تمرینات کششی را انجام دهند تا ظرفیت ریه‌ها افزایش پیدا کند. برنامه کششی با باز کردن عضلات پشت و قفسه سینه باعث حرکت آزاد ریه‌ها و دیافراگم می‌شود.
حرکات کششی دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری بیمار را افزایش و سفتی بدن را کاهش می‌دهد.
تمرینات کششی با تقویت عضلات، موجب افزایش کشش عضلات، افزایش گردش خون و اکسیژن‌رسانی به عضلات می‌شود. درنتیجه التهاب و تنگی عضلات برطرف می‌گردد.
پرتو درمانی موجب کاهش انعطاف‌پذیری و سفتی عضلات تا یک سال پس درمان می‌شود، بنابراین لازم است که تمرینات کشششی به‌صورت مداوم و روزانه انجام شود.
تمرینات هوازی
ورزش ایروبیک برای داشتن تناسب‌اندام، بهبود عملکرد قلبی عروقی و افزایش ظرفیت اکسیژن توصیه می‌شود. ورزش هوازی شامل پیاده‌روی، دویدن آهسته، رقصیدن و یا هر فعالیتی است که ضربان قلب را افزایش می‌دهد.
برای شروع ورزش‌های هوازی به بیماران توصیه می‌شود که در خانه به مدت 10 تا 15 دقیقه به‌آرامی راه بروند و سپس این عمل را چندین بار در روز انجام دهند. در مراحل بعدی می‌توانند تمرینات هوازی را به بیرون از خانه و در مکان‌های تمیز منتقل کنند.
تمرینات قدرتی
ضعف عضلات از علائم شایع بیماری و عوارض درمانی در سرطان ریه است. تمرینات قدرتی می‌توانند عضلات ضعیف شده را تقویت کنند. خستگی که در بیماران ریوی به‌وفور دیده می‌شود، مانع از تحرک کافی بیماران می‌گردد که با انجام تمرینات قدرتی نشاط و انرژی به فرد منتقل می‌شود، ضمن اینکه بر حجم توده عضلانی نیز تأثیر می‌گذارد.
تمرینات ورزشی باید هرروز انجام شود. یک‌راه خوب برای شروع تمرین، با توجه به میزان خستگی فرد این است که در ابتدا به میزان کم و به مدت 10 دقیقه ورزش را آغاز کند. عاقلانه است که به‌آرامی پیشرفت کنند و از تأثیر آن ورزش بر بدن خود اطمینان داشته باشند.
بعضی از بیماران سرطان ریه هنگام ورزش باید احتیاط کنند و هر نوع ورزشی برای آن‌ها مفید نخواهد بود. به‌عنوان‌مثال کسانی که:
- کم‌خونی شدید دارند
- سیستم ایمنی ضعیفی دارند (اجتناب از ورزش کردن در مکان‌های عمومی، ازجمله سالن‌های ورزشی)
- خستگی شدید دارند
- تعادل بدنی ضعیفی دارند (نباید به‌تنهایی ورزش کنند)
