امروزه آمار بسیار بالایی از کمبود ویتامین دی گزارش شده است. به همین دلیل بسیاری از پزشکان و متخصصین حوزه ی سلامت در آزمایشات تجویزی حتما سعی می کنند سطح ویتامین دی را چک کنند. اما سوال اینجاست که آیا مسمومیت با ویتامین دی هم وجود دارد؟ در این مقاله به بررسی مسمومیت با ویتامین دی پرداخته ایم.
ویتامین دی چیست؟
ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که در سال 1930 کشف و کلسیفرول نام‌گذاری شد. این ویتامین یک پیش ساز هورمونی از نوع هورمون‌های استروئیدی است که فرم نهایی آن در بدن ساخته می‌شود. ویتامین D به دو فرم ویتامین D2 (ارگوکلسیفرول) و ویتامین D3 (کوله کلسیفرول) در بدن دریافت می‌شود.
این ویتامین در جذب و متابولیسم مواد معدنی استخوانی مانند کلسیم و فسفر و بسیاری از عملکردهای بیولوژیکی مانند تمایز سلولی، مهار رشد سلول‌ها و عملکرد صحیح سیستم ایمنی نقش دارد. شناخت گسترده از اهمیت و کمبود ویتامین D باعث افزایش مصرف مکمل‌های حاوی این ویتامین شده است تا از عواقب جانبی مهم کمبود آن مانند پوکی استخوان جلوگیری شود.
مسمومیت ویتامین دی یک بیماری نادر اما بالقوه جدی است و زمانی رخ می‌دهد که مقدار بیش‌ازحد ویتامین D در بدن وجود دارد.
علت مسمومیت با ویتامین دی
مسمومیت ویتامین D در گروه‌های سنی مختلف رخ می‌دهد.
علت اصلی این بیماری مصرف خودسرانه و بیش‌ازحد مکمل‌های ویتامین D و در موارد نادرتر غنی‌سازی بیش‌ازاندازه شیر یا آب‌پرتقال است و مطمئناً با رژیم غذاهای معمولی و یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید، مسمومیت با ویتامین D ایجاد نمی‌شود.
بعضی از داروهای تجویزی که برای درمان فشارخون بالا (تیازید دیورتیک) و بیماری‌های قلبی (دیگوکسین) استفاده می‌شود می‌توانند موجب افزایش ویتامین D در خون شوند.
مقدار نیاز متعادل روزانه ویتامین D در حدود 200 تا 600 واحد است.
زمانی که کل بدن انسان در معرض در معرض اشعه ماوراءبنفش قرار گیرد، مقدار، 10000 واحد ویتامین D تولید می‌کند. حد بالای مصرف ویتامین D3 توسط کمیته علمی در مواد غذایی (SCF) اروپا و انجمن غذا و تغذیه ایالات‌متحده امریکا، معادل 2000 واحد در روز (50 میکروگرم در روز) مشخص‌شده است.
دوزهای بیش از 50000 واحد در روز سطح 25 هیدروکسی ویتامین D (OH)D)25) این ویتامین را به بیش از 150 نانوگرم در میلی‌لیتر افزایش می‌دهد و منجر به تجمع کلسیم و فسفات می‌گردد.
دوز کشنده ویتامین D
دوز کشنده ویتامین D 480000 واحد بین‌الملل تعیین‌شده که بر تمام اندام‌های اساسی بدن تأثیر می‌گذارد.
مکانیسم مسمومیت با ویتامین دی
مصرف بیش‌ازحد ویتامینD باعث افزایش سطح پلاسما OH) 2D ) 1.25 (هورمون فعال ویتامین D) و درنتیجه افزایش غلظت داخل سلولی این هورمون می‌شود. همچنین میزان متابولیت های مختلف ویتامین D به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد که فراتر از ظرفیت پروتئین‌های متصل شونده به ویتامین D (DBP) هستند. به‌بیان‌دیگر تمایل 1 و 25 دي هيدروکسي ويتامين D (OH) 2D) 1.25) به اتصال با DBP کاهش می‌یابد و شرایط برای ورود متابولیت های ویتامین D به سلول فراهم می‌شود. فرم آزاد متابولیت های ویتامین D وارد سلول‌های هدف می‌شوند و بر بیان ژن‌ها تأثیر می‌گذارند.
علائم مسمومیت با ویتامین دی
همان‌طور که گفته شد مصرف بیش از 50000 واحد بین‌الملل (IU) در روز ویتامین D در طی چند ماه منجر به مسمومیت می‌گردد و با علائمی همراه است که عبارت‌اند از:
- هایپرکلسمی (افزایش بیش از حد کلسیم خون)
- هایپرکلسیوری (ازدیاد و دفع بیش از حد کلسیم ادرار)
- سنگ کلیه (حاصل از تجمع کلسیم)
- هیپر فسفاتمی (افزایش فسفات)
- فشار خون بالا
- ادرار زیاد
- عطش بیش از حد
- کلسیفیکاسیون غیرطبیعی بافت نرم (کلیه و ریه)
- کراتوپاتی نواری (رسوب املاح کلسیم در قرنیه)
- تهوع و استفراغ
- بی اشتهایی
- یبوست
- درد شکمی
- سردرد
- ضعف
- کاهش وزن
- اختلالات حافظه
- کاهش شنوایی
درمان مسمومیت ویتامین D
انواع روش‌های درمانی شامل:
- قطع مصرف مکمل ویتامین D
- محدود کردن کلسیم رژیم غذایی و مکمل‌های کلسیم
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و سایر منابع نور ماوراءبنفش برای کسانی که مسمومیت بسیار بالا دارند
- محدودیت فسفات در رژیم غذایی در صورت بروز هیپرفسفاتمی
- تجویز داروی کورتیکواستروئید برای مهار تبدیل 25 هیدروکسی ویتامین D به 1 و 25 دی هیدروکسی ویتامین D و درنتیجه افزایش دفع ادراری کلسیم
- تجویز داروی بیس فسفونات که باکاهش باز جذب استخوانی موجب کاهش سطح کلسیم می‌شود
- افزایش مصرف مایعات به‌خصوص مایعات حاوی سدیم
- تجویز داروی میترامایسین برای مهار برداشت کلسیم از استخوان
افرادی که بنا به دستور پزشک دوزهای بالای ویتامین D را مصرف می‌کنند، لازم است تحت مراقبت پزشک در یک دوره زمانی مشخص قرار گیرند و سطح سرمی ویتامین D خونی آن‌ها باید پایش و اندازه‌گیری شود.
