لیپیدما (lipedema) اختلال منحصر به زنان است که در آن سلول‌های چربی به‌طور غیرطبیعی در پاها، ران‌ها، باسن و گاهی اوقات در بازوها تجمع می‌یابند.
همان‌طور که گفته شد این بیماری معمولاً فقط بر زنان تأثیر می‌گذارد، ولی در موارد نادر نیز می‌تواند بر مردان تأثیر بگذارد. حدود 11 درصد از زنان در جهان با این عارضه درگیر هستند. تمایل به شروع لیپیدما در بلوغ (شروع اولین پریود) یا در سایر مواقع تغییر هورمونی مانند دوران بارداری یا یائسگی است که نشان می‌دهد هورمون‌ها نیز ممکن است تأثیر بگذارند.
زنان مبتلابه لیپیدما احساس می‌کنند که دو بدن دارند. قسمت فوقانی بدن، شکم و سینه با اندازه‌های نرمال هستند درحالی‌که دور کمر و پایین‌تنه آن‌ها بسیار نامتناسب با پایین‌تنه است و غالباً در پیدا کردن لباس‌های مناسب مشکل‌دارند.
اندازه ساق و بازو بین افراد مبتلابه لپیدمیا می‌تواند متفاوت باشد و به‌تدریج می‌تواند باگذشت زمان وضعیت بدتر شود.
علائم لیپیدما
در چاقی پایین تنه یا لیپیدما، ران، باسن، پاها و گاهی اوقات بازوها به دلیل ایجاد سلول‌های چربی غیرطبیعی بزرگ می‌شوند. هر دو پا و یا بازوها معمولاً هم‌زمان و به یک اندازه (به‌صورت متقارن) بزرگ می‌شوند.
علاوه بر بزرگ شدن، مناطق آسیب‌دیده بدن ممکن است:
- محل تجمع چربی دردناک و متورم باشد
- در محل تورم احساس نرمی، خمیری و سرما وجود دارد
- تورم در تمام طول روز ادامه دارد، حتی وقتی پاها را بالا می‌برند
- ناحیه متورم حساس به فشار است
- بدن به‌راحتی کبود می‌شود
- وجود شبکه تارعنکبوتی از رگ‌ها مانند واریس زیرپوست به‌خصوص در اطراف مچ پا
- دور مچ پا حالت بریدگی دارد مانند اینکه دور مچ پا را با یک‌بند بسته باشند
ترکیب این علائم می‌تواند منجر به کاهش تحرک و مسائل روان‌شناختی مانند اعتمادبه‌نفس پایین شود.
تفاوت لیپیدما و لنف ادم
گاهی لیپودما با لنف ادم (lymphedema) اشتباه گرفته می‌شود. لنف ادم به علت انسداد سیستم لنفاوی و اختلال در خارج کردن مایع لنف از بدن رخ می‌دهد. در لنف ادم درصورتی‌که محل متورم فشار داده شود آن قسمت دچار حفره یا تورم می‌شود درحالی‌که در لیپودمیا این‌گونه نیست
لنف ادم تا پایان روز بدتر می‌شود و ممکن است در طول شب بهبود یابد، درحالی‌که تورم چربی در لپیدمیا در طول شبانه‌روز ثابت است.
در لنف ادم تورم دست‌ها و پاها بیشتر در انگشتان است و تورم به سمت بالا گسترده می‌شود، درحالی‌که در لپیدمیا تورم در ران، باسن و بازوها است و تورم به سمت پایین گسترش می‌یابد.
اگر در فرد مبتلابه لیپیدما چربی‌ها در محل تخلیه لنفاوی تجمع یابند، فرد مبتلابه لنف ادم می‌شود و عارضه لیپو_لنفودم (lipo-lymphoedema) رخ می‌دهد.
علت لیپیدما
علت چاقی پایین تنه هنوز به‌طورقطع مشخص نیست، اما در برخی موارد گزارش سابقه خانوادگی این بیماری وجود دارد. به نظر می‌رسد ژن‌هایی در بروز این بیماری نقش داشته باشند.
اگرچه تجمع سلول‌های چربی در افراد چاق اغلب بدتر است، اما لیپودما به دلیل چاقی ایجاد نمی‌شود و می‌تواند بر افرادی که دارای وزنی سالم هستند تأثیر بگذارد.
تشخیص و درمان لیپیدما
در حال حاضر، بهترین راه برای تشخیص لیپیدما، انجام معاینه دستی توسط پزشک و بررسی تاریخچه بیمار است. هنگامی‌که پزشک محل متورم را لمس می‌کند مواردی مانند دانه‌های ماسه یا برنج، سنگریزه‌های کوچک یا گره‌های کوچک یا رشته‌های بزرگی از گره را احساس می‌کند.
درحالی‌که هیچ داروی اثبات‌شده‌ای برای لیپیدما وجود ندارد، برخی توصیه‌های درمانی و اصلاح سبک زندگی وجود دارد که می‌تواند به شخص کمک کند:
- در صورت ابتلا به لیپودما، جلوگیری از افزایش وزن و چاقی مهم است زیرا با افزایش وزن تورم چربی وخیم‌تر می‌شود.
- تراکم درمانی: استفاده از بانداژها، آستین‌ها و جوراب‌های فشاری برای بعضی افراد مفید است زیرا از پیشرفت تورم چربی جلوگیری می‌کند و ممکن است درد را کاهش دهد.
- رژیم غذایی: در مورد رژیم غذایی نظرات متفاوتی وجود دارد اما به‌طورکلی مصرف مواد غذایی که خاصیت التهابی ندارند، رژیم‌های غذایی سرخ‌پوشان (حاوی میوه و سبزیجات تازه و ارگانیک و گوشت‌های بدون چربی) و کتو توصیه‌شده هستند.
کاهش کالری باعث کاهش چربی لیپیدما نمی‌شود و شواهد نشان می‌دهد کاهش بیش‌ازحد کالری بدن شما را برای ذخیره چربی بیشتر تشویق می‌کند.
- ورزش: ورزش‌هایی با شدت کم مانند شنا، پیاده‌روی، یوگا یا دوچرخه‌سواری ممکن است درد را کاهش دهد.
- فیزیوتراپی و کاردرمانی: در این حالت با انجام تمریناتی برای کشش و ماساژ پوست جریان مایعات درون بدن تحریک می‌شود به کاهش علائم دردناک لپیدمیا کمک می‌کند.
6. لیپوساکشن: لیپوساکشن شامل مکیدن چربی ناخواسته از طریق لوله است. یک محلول مایع ابتدا به اندام تزریق می‌شود تا به بی‌حس شدن منطقه و کاهش خونریزی کمک کند. این روش می‌تواند مؤثر باشد و نتایج خوبی داشته باشد، اما ممکن است به چند جلسه درمانی در قسمت‌های مختلف بدن لازم باشد. پس از جراحی پوشیدن بانداژها و لباس‌های فشرده کننده و کنترل وزن لازم است. در صورت افزایش وزن تورم چربی پاها پس از انجام عمل ممکن است برگردد.
