لیپوپروتئین-آ عاملی است که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که لیپوپروتئین-آ می‌تواند باعث ایجاد پلاک LDL در دیواره رگ‌های خونی شود که این منجر به تنگ شدن یا انسداد رگ‌های خونی و تصلب شرایین می‌شود و خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد. همچنین آپولیپوپروتئین-آ بخشی تشکیل‌دهنده از لیپوپروتئین-آ است و می‌تواند از حل شدن لخته‌های خون توسط آنزیم‌ها جلوگیری کند، بنابراین ممکن است خطر تشکیل لخته‌ها را در عروق افزایش دهد.
لیپوپروتئین‌ها نوعی پروتئین هستند و کلسترول را در خون منتقل می‌کنند.
دو نوع لیپوپروتئین اصلی وجود دارد:
کلسترول با لیپوپروتئین چگالی بالا (HDL) که ممکن است افراد از آن به عنوان کلسترول خوب یاد کنند.
لیپوپروتئین کم‌چگالی (LDL) یا کلسترول بد. بدن برای این که بتواند به خوبی عمل کند به مقدار مشخصی کلسترول نیاز دارد. کلسترول نقش‌های مختلفی در بدن ایفا می‌کند و وجود آن برای حفظ ساختار سلول و تولید هورمون‌های استروئیدی ضروری است.
سطح بالای کلسترول با لیپوپروتئین چگالی بالا (HDL) در بدن ممکن است به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند. اما مقادیر بالای کلسترول با لیپوپروتئین کم‌چگالی (LDL) می‌تواند باعث تصلب شرایین شود که در این بیماری رسوبات چربی در رگ‌های خونی انباشته می‌شوند و این می‌تواند خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد.
چه چیزی باعث افزایش سطح لیپوپروتئین-آ می‌شود؟
به نظر می‌رسد این عوامل ژنتیکی هستند که میزان بالا و یا پایین بودن سطح لیپوپروتئین آ را تعیین می‌کنند. برخی شواهد نشان می‌دهد که رژیم غذایی و سبک زندگی نیز ممکن است تاثیرگذار باشند. برای درک دقیق چگونگی تاثیر رژیم‌های غذایی و سبک زندگی در افزایش سطح لیپوپروتئین-آ مطالعات بیشتری لازم است. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود 20٪ از جمعیت جهان سطح لیپوپروتئین-آ بالایی دارند.
تست لیپوپروتئین-آ چگونه است؟
برای ارزیابی سطح کلسترول معمولاً از آزمایش لیپوپروتئین آ استفاده نمی‌شود. با این حال اگر نتایج دیگر آزمایشات خون احتمال افزایش خطر بیماری قلبی را نشان دهند یا در صورتی که شرایط زیر را داشته باشید پزشک ممکن است این آزمایش را تجویز کند:
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی قبل از سن 55 سالگی داشته باشید.
- بیماری قلبی یا عروقی دیگری داشته باشید.
- اخیراً دچار حمله قلبی یا سکته شده باشید.
- یائسه هستید و بیماری‌هایی دارید که خطر بروز بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند، از جمله فشار خون بالا، دیابت یا سایر بیماری‌های عروقی.
12 ساعت قبل از آزمایش لیپوپروتئین آ نباید چیزی به غیر از آب میل شود. اگر سیگاری هستید از شما خواسته می‌شود 12 ساعت قبل از آزمایش سیگار نکشید. افرادی که اخیراً دچار تب شده‌اند ممکن است لازم باشد قبل از انجام آزمایش چند روز صبر کنند. با پزشک خود در مورد سوابق بیماری اخیر خود صحبت کنید تا بهترین زمان برای انجام آزمایش را مشخص کند.
میزان لیپوپروتئین-آ مناسب در بدن
به گفته کالج قلب و عروق آمریکا، میزان قطعی و مناسب سطح بالای لیپوپروتئین آ در بدن با توجه به سن و عوامل خطرآفرین و شرایط سلامتی هر فرد متفاوت است. برخی از متخصصان اظهار می‌کنند که میزان لیپوپروتئین آ بالا یعنی 50 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر، اما برخی دیگر میزان کمتر آن را به عنوان سطح بالای لیپوپروتئین-آ می‌دانند. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند که کاهش سطح لیپوپروتئین-آ به زیر 50 میلی‌گرم در دسی‌لیتر مطلوب است، اگرچه سطح بالای 25-30 میلی‌گرم در دسی‌لیتر نیز ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد.
به عنوان مثال، مطالعات نشان داده است كه افراد بالغ در صورت داشتن لیپوپروتئین آ بالاتر از 30 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، در معرض خطر حمله قلبی و بیماری عروق كرونری قرار دارند. علاوه بر این، اگر سطح لیپوپروتئین آ بالای 50 میلی‌گرم در دسی‌لیتر داشته باشند، در خطر سکته مغزی انسدادی قرار خواهند داشت. متخصصان بهداشت و درمان سطح کم یا غیر قابل تشخیص لیپوپروتئین-آ را مناسب می‌دانند که زیر 30 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. حتی بدن برخی از افراد ممکن است سطح غیر قابل تشخیصی از لیپوپروتئین-آ داشته باشد. افراد برای فهمیدن نتیجه آزمایش خود می‌توانند با پزشکشان مشورت کنند. برخی از آزمایشگاه‌ها ممکن است از دامنه یا واحدهای اندازه‌گیری مختلفی برای تعیین سطح لیپوپروتئین-آ استفاده کنند.
در حال حاضر هیچ داروی تایید شده‌ای وجود ندارد که مستقیماً روی لیپوپروتئین-آ تاثیر بگذراد
استاتین‌ها که پرکاربردترین نوع از داروهای کاهنده لیپوپروتئین کم‌چگالی یا LDL هستند، سطح لیپوپروتئین-آ را کاهش نمی‌دهند و حتی ممکن است باعث افزایش جزئی آن شوند. نیاسین (ویتامین B3) می‌تواند سطح لیپوپروتئین-آ را کاهش دهد اما جهت استفاده دارویی برای لیپوپروتئین آ مورد تایید نمی‌باشد. علاوه بر این، تحقیقات نتوانستند ثابت کنند که نیاسین خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد، بلکه ممکن است در برخی از بیماران عوارض جانبی جدی نیز ایجاد کند.
موثرترین روش درمانی برای لیپوپروتئین-آ بالا، آفرزیس (apheresis) است که یک فرآیند فیلتر خون شبیه به دیالیز می‌باشد و در آن خون بیمار از طریق دستگاهی پخش می‌شود که ذرات لیپوپروتئین-آ را از بین می‌برند. به علت گران بودن از این روش معمولاً تنها برای بیمارانی که در معرض خطر جدی هستند استفاده می‌شود، علاوه بر این بیمار می‌بایست به صورت هفتگی به مرکز درمانی آفرزیس مراجعه کند و این روش خطرات خاصی نیز خواهد داشت. آفرزیس در ابتدا می‌تواند لیپوپروتئین آ را حدود 70 درصد کاهش دهد، اما سطح آن از روز بعد از درمان دوباره به تدریج افزایش می‌یابد.
کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی
تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی می‌تواند باعث کاهش کلسترول با لیپوپروتئین کم‌چگالی شود که این می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند. افراد می‌توانند به واسطه روش‌های زیر در جهت بهبود سلامتی و کاهش خطر ابتلا به این بیماری قدم بردارند:
- برای حفظ سلامت قلب از رژیم غذایی مناسب استفاده کنند: یک رژیم غذایی سالم شامل روغن‌های امگا 3، آجیل، روغن زیتون و برخی روغن‌های گیاهی دیگر، غلات سبوس‌دار، میوه و سبزیجات می‌شود. همچنین باید چربی‌های اشباع شده و ترانس مانند غذاهایی که با گوشت چرب تهیه می‌شوند، لبنیات و غذاهای فرآوری شده را از وعده‌های غذایی خود حذف یا استفاده از آنها را محدود کنند.
- ورزش منظم: تحرک بدنی می‌تواند باعث کاهش کلسترول با لیپوپروتئین کم‌چگالی و افزایش کلسترول با لیپوپروتئین چگالی بالا شود.
- کنترل وزن بدن: اگر شخص اضافه وزن داشته باشد، کم کردن 3-5٪ وزن بدن می‌تواند برای کاهش کلسترول با لیپوپروتئین کم‌چگالی و افزایش کلسترول با لیپوپروتئین چگالی بالا کافی باشد.
- به حداقل رساندن استرس: استرس مزمن ممکن است باعث افزایش کلسترول با لیپوپروتئین کم‌چگالی شود.
- ترک سیگار: افراد سیگاری می‌توانند از متخصصین ترک سیگار کمک بگیرند تا قلبشان سالم بماند.
- خواب با کیفیت: مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) به افراد توصیه می‌کنند هر شب 7 تا 9 ساعت بخوابند تا به قلب و رگ‌های خونی جهت ترمیم و بهبود کمک کنند.
حذف مصرف الکل: برای افزایش سلامت قلب مصرف الکل می‌بایست حذف شود. کسانی که برای ترک مشروبات الکلی به کمک نیاز دارند می‌توانند از پزشکان و متخصصان بهداشت روان و گروه‌های پشتیبانی حمایت بگیرند.
