فشارخون چیست؟ زمانی که قلب می‌تپد، خون درون شریان‌های خونی به جریان می‌افتد تا بتواند انرژی و اکسیژن موردنیاز بدن را فراهم کند.
همان‌طور که خون حرکت می‌کند، فشاری به دیواره رگ‌های خونی وارد می‌کند. قدرت این فشار، فشارخون نامیده می‌شود. اگر فشار خون بیش‌ازحد بالا باشد، یعنی فشارخونی که به رگ‌ها (و قلب) اعمال می‌شود زیاد است و این ممکن است به حمله قلبی و سکته مغزی منجر شود.
اندازه‌گیری فشارخون
معمولاً برای اندازه‌گیری فشار خون از شریان‌های بازویی استفاده می‌شود و نتیجه آن بیان‌کننده وضعیت فشارخون کل بدن است. واحد اندازه‌گیری فشار خون میلی‌متر جیوه است (mmHg) که به‌صورت دو عدد خوانده می‌شود.
عدد اول (بالا)، فشارخون سیستولیک است. این عدد بالاترین سطح فشار خون را زمانی که قلب تپش دارد نشان می‌دهد، به عبارتی در این حالت قلب منقبض می‌شود و فشار خون به درون سرخرگ‌ها اعمال میگردد.
عدد دوم (پایین)، فشار خون دیاستولیک است. این عدد پایین‌ترین سطح فشار خون را نشان می‌دهد، زیرا قلب در حالت استراحت است. به‌طور فعال خون را به درون شریان‌ها منتقل نمی‌کند و عدد حاصله نشان‌دهنده فشار خون درون رگ‌ها بین هر ضربان قلب است.
نمودار فشارخون
نمودار زیر بیان کننده وضعیت های مختلف فشار خون است.
به‌عنوان‌مثال اگر عدد فشار خون به‌صورت 80 / 120mmHg باشد، این‌گونه بیان می‌شود: فشار خون 120 روی 80 یا 12 روی 8 است.
- فشار خون 90 روی 60 یا کمتر بیان‌کننده فشار خون پایین در اکثر افراد است.
- فشار خون بیش از 90 روی 60 (60/90) و کمتر از 120 روی 80 (80/120) نشان‌دهنده فشار خون ایدئال و سالم است.
- فشار خون بیش از 120 روی 80 و کمتر از 140 روی 90 (80 / 120-90 / 140) بیان‌کننده یک فشار خون طبیعی اما کمی بالاتر از آن است و باید سعی کرد آن را پایین آورد.
- فشارخون 140 روی 90 (90/140) یا بالاتر (بیش از چند هفته) نشان‌دهنده فشار خون بالا است.
هرکدام از اعداد فشارخون سیستولیک و دیاستولیک به‌تنهایی نیز بیان‌کننده وضعیت فشار خون هستند بنابراین:
- اگر عدد بالا 140 یا بیشتر باشد (بدون در نظر گرفتن عدد پایین)، ممکن است فشار خون بالا باشد.
- اگر عدد پایین 90 یا بیشتر باشد (بدون در نظر گرفتن عدد بالا)، ممکن است فشار خون بالا باشد.
- اگر عدد بالا 90 یا کمتر باشد (بدون در نظر گرفتن عدد پایین)، ممکن است فشارخون پایین باشد.
- اگر عدد پایین 60 یا کمتر باشد (بدون در نظر گرفتن عدد بالا)، ممکن است فشار خون پایین باشد
فشارخون طبیعی چیست؟
در حالت ایدئال، همه باید فشارخون پایین‌تر از 120 روی 80 داشته باشند. درواقع فشارخون سیستولیک بین 90 تا 119 و فشارخون دیاستولیک بین 60 تا 79 نشان‌دهنده فشارخون طبیعی هستند. در این سطح فشارخون، خطر ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزی بسیار پایین است.
فشار خون بالا چیست؟
همان‌طور که ذکر شد قرائت فشارخون بیش از 140 روی 90 برای چند هفته نشان‌دهنده فشارخون بالا است. این فشار بالا باعث اعمال فشار بیشتر بر قلب و عروق خونی می‌شود و باگذشت زمان خطر ابتلا به حمله قلبی یا سکته مغزی و بیماری‌های کلیوی را افزایش می‌دهد.
علت و علائم فشار خون بالا
فشارخون بالا معمولاً علائمی ندارد، بنابراین تنها راه به دست آوردن فشارخون بالا، اندازه‌گیری آن است. بااین‌حال، مشاهده یکبار فشارخون بالا کافی نیست زیرا بسیاری از چیزها می‌توانند موقتاً فشارخون را در طول روز تحت تأثیر قرار دهند، بنابراین برای تشخیص بهتر باید فشارخون در چند روز متوالی اندازه‌گیری شود.
برای اکثر افراد ممکن است هیچ علتی برای فشارخون بالا وجود نداشته باشد، اما شیوه زندگی می‌تواند خطر ابتلا به آن را تحت تأثیر قرار دهد. عوامل زیر خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهند:
- مصرف بیش‌ازحد نمک
- مصرف کم میوه و سبزی‌ها
- فعالیت بدنی کم
- اضافه‌وزن
- نوشیدن الکل
برخی از عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به فشار خون بالا که قابل‌کنترل نیستند، عبارت‌اند از:
- سن: با افزایش سن، تأثیر پیروی از سبک زندگی نا سالم بیشتر نمایان می‌شود و می‌تواند منجر به افزایش فشار خون گردد.
- نژاد: مردم کارائیب_آفریقا و جنوب آسیا در معرض خطر بیشتر فشارخون بالا هستند.
- سابقه خانوادگی: اگر یک یا چند نفر از اعضای خانواده فشارخون بالا داشته باشند، ممکن در سایر افراد خانواده نیز این مشکل بروز کند.
- فشار خون بالا می‌تواند از علائم برخی بیماری‌ها (مانند بیماری‌های کلیوی) باشد، ازاین‌رو درمان آن بیماری منجر به بهبود فشار خون نیز میگردد.
فشار خون پایین چیست؟
قرائت فشارخون 90 روی 60 یا کمتر نشان‌دهنده فشار خون پایین است؛ و همان‌طور که گفته شد اگر یکی از اعداد نیز کمتر از حد نرمال باشد، به معنی فشارخون پایین است.
علت و علائم فشار خون پایین
در برخی افراد به‌طور طبیعی فشار خون پایین است، یعنی علت خاصی برای آن وجود ندارد، بااین‌حال برخی شرایط جسمی و بیماری‌ها منجر به افت فشار خون میگردد. به‌عنوان‌مثال: بارداری، نارسایی قلبی، کم‌آبی بدن، خونریزی، عفونت و کمبود مواد مغذی مانند ویتامین ب 12.
معمولاً فشارخون پایین عامل نگران‌کننده‌ای نیست. بااین‌حال، گاهی اوقات فشار خون به نقطه‌ای رسیده که موجب احساس ضعف یا سرگیجه و کاهش هوشیاری می‌شود، در این شرایط باید به‌طورجدی به دنبال رفع مشکل بود.
فشارسنج
استفاده از فشارسنج در خانه، یکی از راه‌های نظارت منظم بر فشارخون و گام برداشتن در مسیر سلامتی است. فشارسنج‌ها در انواع مختلفی وارد بازار شده‌اند، ازجمله فشارسنج دیجیتال مچی، فشارسنج دیجیتال بازویی و فشارسنج عقربه‌ای. اغلب این فشارسنج‌ها به‌راحتی قابل‌استفاده و قابل‌حمل هستند و از دقت بالایی برخوردارند.
بنابراین توصیه می‌کنیم یک فشارسنج خانگی تهیه کنید و هر چند وقت یکبار فشار خود را اندازه بگیرید.
- نیم ساعت قبل از گرفتن فشار از مصرف چای، قهوه، نوشیدنی‌های کافئین دار و استعمال سیگار پرهیز کنید؛ زیرا چای، قهوه و سیگار فشار را بالاتر نشان می‌دهند.
- به مدت پنج دقیقه آرام بنشینید، سپس فشار بگیرید.
- هنگام اندازه‌گیری فشار روی یک صندلی بنشینید، کف پا در تماس با زمین باشد، بازو را ناجایی بالا بیاورید که آرنج هم‌سطح قلب قرار گیرد.
- در صورت استفاده از فشار سنج بازویی، کیسه فشار باید دو انگشت بالاتر از خط آرنج قرار گیرد و حدود 80 درصد بازو را بپوشاند.
- حین اندازه‌گیری فشار صحبت و بی‌حرکت بنشینید.
- بهتر است هنگام فشار گیری مانعی (لباس) بین پوست و کیسه فشار نباشد.
- اگر چند بار فشار خون را اندازه‌گیری می‌کنید، بین هر تکرار یک دقیقه فاصله دهید.
