آلرژی و ناسازگاری غذایی نوعی بیماری ناشی از مصرف غذا است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به آن مبتلا می‌شوند.
آلرژی غذایی به واکنش‌های غیرطبیعی بدن به مواد غذایی اطلاق می‌گردد و به‌عنوان یک عامل تهدیدکننده سلامت عمومی بدن شناخته شده است.
بیماری‌های آلرژیک در هر سنی ممکن است رخ بدهد اما بیشترین شیوع آلرژی در کودکان است (10 درصد) است و این میزان با افزایش سن و در افراد بالغ کاهش (1 تا 2 درصد) می‌یابد. شیوع نسبی به آلرژی غذایی در یک کشور به فرهنگ غذایی آن کشور مرتبط است، به‌عنوان‌مثال در ژاپن برنج و ماهی و در ایتالیا گندم مهم‌ترین مواد غذایی آلرژی‌زا هستند.
مهم‌ترین مواد غذایی آلرژی‌زا:
- شیر
- تخم‌مرغ
- گندم
- ماهی
- نرم‌تنان مثل میگو و صدف خوراکی
- مغزها شامل گردو، فندق، پسته، بادام، بادام‌زمینی، بادام‌هندی
- سویا
- بادمجان
- میوه ها شامل گلابی، هلو، موز، کیوی، توت‌فرنگی و طالبی
- رنگ‌های خوراکی، افزودنی‌ها و مکمل‌های غذایی نیز جزو مواد غذایی آلرژی‌زا محسوب می‌شوند.
علائم آلرژی غذایی
سیستم ایمنی فرد در پاسخ به آلرژن (ترکیبات غذا)، سطح بالایی از ایمنوگلوبین (IgE) توسط لنفوسیت‌های B تولید می‌کند.
این آنتی‌بادی در صورت مصرف غذا به سلول‌های ماستوسیت و بازوفیل خون متصل می‌شود و سبب رهاسازی واسطه‌هایی مانند هیستامین در بدن و بروز علائم آلرژی می‌گردد. آلرژي غذایی با اختلالات متعددی همراه است که شدت آن در سنین و افراد مختلف متفاوت است. مهم‌ترین ارگانهایی که در آلرژی‌های غذایی درگیر می‌شوند شامل پوست، دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی است.
پاسخ‌های آلرژیک بدن شامل:
- آبریزش بینی و عطسه
- خارش پوست
- تورم پوست، زبان و لب‌ها
- کهیر و دانه‌های پوستی
- تورم، خارش و قرمزی چشم
- تهوع
- اسهال
- سرگیجه و غش
- تنفس سخت
- گرفتگی گلو و سرفه
عوارض حساسیت به مواد غذایی
آنافیلاکسی (شوک آلرژیک):
آنافیلاکسی واکنش آلرژیک بسیار شدید است که ممکن است موجب مرگ شود. در این وضعیت حجم و ترشح بالای مواد حاصل از پاسخ سیستم ایمنی پس از صرف مواد غذایی آلرژی‌زا، شوک بزرگی به فرد وارد می‌کند.
علائم آنافیلاکسی:
- مسدود شدن مجرای تنفسی
- افت شدید فشارخون
- ورم صورت و زبان
- از دست دادن هوشیاری
این عارضه برای مواد غذایی مانند تخم‌مرغ، باقلا، لوبیا و غذاهای دریایی و در افرادی که نسبت به این مواد آلرژی خفیف نشان می‌دادند شایع‌تر است. در صورت عدم درمان فوری، آنافیلاکسی منجر به ایست قلبی می‌شود.
درماتیت آتوپیک:
ممکن است آلرژی غذایی سبب بروز بیماری‌هایی دیگر در بدن شود. درماتیت آتوپیک یک بیماري مزمن التهابی پوست است که یکی از عوامل مهم در آغاز و افزایش شدت این بیماري، آلرژي غذایی است.
تشخیص و درمان
معمولاً شروع واکنش بدن به مواد غذایی چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف غذا است. نکته مهم اینجا است که گاهی واکنش بدن به مواد غذایی به علت آلرژی نیست و ممکن است سیستم گوارش فرد قادر به هضم آن ماده غذایی نباشد مانند اختلال عدم تحمل لاکتوز؛ بنابراین برای تشخیص نیاز به گرفتن شرح‌حال کامل از علائم، بررسی فاصله زمانی شروع علائم از مصرف ماده غذایی و برسی سابقه خانوادگی و چک کردن واکنش فرد به مواد غذایی در طی چند هفته است.
معمولاً افرادی که دارای آلرژی‌های دیگر مانند آلرژی به گرده گل و آلرژی فصلی و بیماری آسم هستند، درخطر ابتلا به حساسیت غذایی نیز هستند.
آزمایش خون
پزشک ممکن است آزمایش خون IgE برای تشخیص بیماری تجویز کند در این آزمایش میزان پادتن ایمنوگلوبین در پاسخ به ماده حساسیت‌زای خاص اندازه‌گیری می‌شود. آزمایش دیگر که به تشخیص بیماری کمک می‌کند آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی و گلبول‌های سفید خون به نام ائوزینوفیل‌ها است.
پرهیز از غذای حساسیت‌زا مهم‌ترین روش مقابله با آلرژی است. حال اگر آن ماده حساسیت‌زا به‌وفور در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد و یا جزو مواد غذایی ضروری است؛ لازم است برنامه غذایی توسط متخصص تغذیه آماده شود تا با حذف کردن مواد غذایی حساسیت‌زا و جایگزین مواد دیگر با همان خاصیت مغذی سلامت بیمار را تأمین کند.
در درمان دارویی از تجویز آنتی‌هیستامین مانند دیفن هیدرامین، لوراتادین و سیتریزن برای تسکین واکنش‌های پوستی استفاده می‌شود.
اپی نفرین عضلانی و زیر جلدی نیز برای رفع واکنش‌هایی مانند استفراغ، تپش قلب و اختلالات تنفسی تجویز می‌شود.
اگر واکنش آلرژیک شدید و با علائم آنافیلاکسی همراه است باید فورا با اورژانس تماس گرفت. در این مواقع از تزریق فوری اپی نفرین برای کاهش پاسخ آلرژیک بدن استفاده می‌کنند و با تزریق آنتی‌هیستامین‌های کورتیزون، علائم التهابی را برطرف می‌کنند و در صورت پایین آمدن علائم هوشیاری، احیای قلبی ریوی لازم است. پس از آنکه فرد علائم حیات خود را به دست آورد نیاز به بررسی دقیق پزشکی و معالجه دقیق است.
